> Elkarrizketa: Max Rekarte > "SEXUAREKIN LORTZEN DUGUN PLAZERRA DENON ESKUBIDEA DA"

• Max Rekarte . Sexualitatean aditua: «Sexuarekin lortzen dugun plazerra denon eskubidea da»
• Sexualitatea gizartean normalizatzea du helburu Rekartek, eta «horretarako lotsarik gabe gorputzari eskatzen duena ematen ikasi behar da»
• Urola Kostako Hitza, 2009-07-26 # Aiora Larrañaga

Irakurle askori ezaguna egingo zaio Max Rekarte aiarraren (Venezuela, 1980) aurpegia, hainbat urtez aktore izan baitzen; besteak beste, Goenkale eta Hasiberriak telesailetan. Orain, ordea, Madrilen (Espainia) bizi da eta sexuaren munduan dabil lanean buru-belarri. Duela bost urte La jugueteria denda erotikoa ireki zuen Madrilen eta, orain, bigarren denda bat ireki berri du Donostian. Gainera, sexuarekin lotutako beste hainbat proiektu ere abiatu ditu.

Venezuelan jaio, Ingalaterran haurtzaroa pasa eta 10 urte ingururekin Aiara etorri zinen bizitzera. Nola gogoratzen dituzu Aian pasa zenituen urte horiek?
Zortzi urte nituenean iritsi ginen Erresuma Batutik Euskal Herrira, eta lehen bi urteak Hondarribian pasatu genituan. Nire gurasoek, ordea, ez zuten herri edo hiri batean bizi nahi eta Aiara joan ginen bizitzera. Egia esan, aldaketa handia izan zen Ingalaterrako (Erresuma Batua) ohituretatik Aiako ohituretara moldatzea. Dena dela, Aian bizitako urteetako oroitzapen oso onak ditut eta niri nongoa naizen galdetzen didatenean, aiarra naizela erantzuten dut harro.

Sexuaren munduan murgildu baino lehen, aktorea izan zinen. Nolatan egin zenuen aldaketa hori?
Sexuak jakin-min handia sortu dit beti. Alde horretatik zorte handia izan dut etxean, gurasoek heziketa alternatiboa eman baitziguten gaztetatik. Sexuari buruzko informazioa txikitatik jaso dut eta sexualitateari buruzko liburuak beti izan ditugu etxean; ez desiozko sexuari buruzkoak, baizik eta sexu osasuna eta beste hainbat kontu azaltzen zituztenak. Bestalde, aktorea nintzenean, beti 18 urteko pertsonaien paperak eskaintzen zizkidaten eta 24-25 urtekin konturatu nintzen eskaintzen zizkidaten lanek ez zidatela aparteko zirrararik egiten. Aspertuta negoen. Beraz, beste zerbaiten bila hasi nintzen. Memento horretan nire lehengusu batek ere aldaketa bat eman nahi zion bere bizitzari, eta bere emaztearekin batera La jugueteria denda erotikoa irekitzea erabaki genuen.

Erraza izan al zen buruan zenuten proiektua errealitate bihurtzea?
Urte osoa pasa genuen ikasten. Asko bidaiatu genuen Europako beste herrialdeetara, sexualitatea nola bizi zuten ezagutzera. Eta konturatu ginen alde handia ateratzen zigutela; hau da, hemen eskas genbiltzala sexualitatearen normalizazioari zegokionez. Behin bide horretatik abiatuta, ez genuen bi aldiz pentsatu eta aurrera jarraitu genuen.

Zer desberdintasun dago orain arte hemen ezagutu den sex shoparen eta zuek proposatzen duzuen kontzeptuaren artean?
Sex shop tradizionalek sexua bera saltzen dute: film porno asko, show erotikoak eta ikuskizun horiek ikusteko kabinak, besteak beste. Bertan saltzen dituzten jostailuak pornotik eratorriak dira; bibragailuek porno aktore famatuen zakilen itxura izaten dute. Gurea bezalako denda erotikoek, berriz, norberaren sexualitatea hobetzeko eta aberasteko jostailuak eta osagarriak eskaintzen dituzte.

Dena den, lehen aldiz horrelako jostailuren bat erosi nahi dutenentzat ez da erraza izango egoki aukeratzea, ezta?
Gazteago nintzenean sex shop askotara joan izan nintzen eta beti sentitu izan nuen informazio falta ikaragarria bertan. Horrelakoetan bakoitzak nahi duena hartzen du, berarentzat egokia den jakin gabe. Guri, ordea, jendeak beretzako aproposa den jostailu topatzea gustatzen zaigu. Horretarako gurean jostailuak ukitu egin daitezke, piztu, usaindu... Gainera, dendako langileok trebakuntza ikastaroak egiten ditugu urtero. Guztiok jostailu guztiak probatu behar ditugu, hori da gure urrezko araua. Horrela, dendara etortzen diren bezeroei jostailu bakoitzak zertarako balio duen adierazi eta eurentzat egokiena dena aholka diezaiokegu. Beti saiatzen gara sexua positiboki helarazten.

Zer esan nahi duzu sexua positiboki helaraztearekin?
Gure ustez ezinbestekoa da jendeak ulertzea sexuarekin lortzen den plazerra denon eskubidea dela, eta ez dela ezer txarra. Sexualitatea norberarena da eta ez da inoiz beste inorenaren berdina. Horregatik, norberak jakin behar du hori garatzen eta hobetzen. Orain arte suxualitatearekin lotu den kutsu iluna deusezten saiatu behar dugu. Nik uste dut jende asko sexualitatearen normalizazioa iristeko irrikitan dagoela. Izan ere, orain arte horren inguruan isiltasun handia egon da eta zientziak nahiz historiak bizkarra eman izan diote; kristautasunak zerikusi handia izan du horretan. Nik uste dut orain dela hiru mila urte, orain dela 60 urte baino normaltasun gehiagoz biziko zutela geure arbasoek euren sexualitatea.

Sexualitatea normalizatzeko bidean hizkuntzak ere bere garrantzia izango du. Uste duzu posible izango litzatekeela euskara sexuaren munduan normalizatzea?
Galdera hau asko gustatu zait. Aitortu behar dut, nahiz eta egunean ordu asko pasa sexuaz hitz egiten, orain euskaraz ari naizela arraroa egiten zaidala. Beharbada euskal ondareak sexualitateaz ezer erakutsi ez digulako izango da. Gure arbasoek ere sexu harremanak izaten zituzten, baina euskaldunok ez dugu geure sentipen pertsonalak elkarbanatzeko ohitura handirik. Agian, euskaraz sexuaz aritzea ez zaigu erraza egiten. Hala ere, munduan zehar asko bidaitu eta gero, konturatu naiz kanpotarrei euskara oso erakargarria egiten zaiela. Sentsuala iruditzen zaiela. Beraz, gure lana da sexuaren normalizazioan urrats bat gehiago ematea eta euskarazko sexu adierazpenei tarte bat egitea. Guk, esaterako, Donostian denda berri bat ireki dugu eta webgunea euskaratzen ari gara, bezeroak euren sexualitatea euskaraz garatzeko aukera izan dezaten.

Zer eskaintzen diote jostailu erotikoek bezeroei?
Kontutan izan behar dugu sexualki gustura gaudenean, bizitzako beste arloetan ere antzeman egiten dela hori. Jostailuek sexualitatea lantzen eta hobetzen laguntzen dute, eta irudimena erabiltzeko eta gauza berriak probatzeko ere aukera ematen dute. Dena dela, jendeak argi izan behar du euren sexualitatea garatzeak ez duela esan nahi porno izarrak bihurtu behar dutenik. Besterik gabe, gorputzari eskatzen dioguna ematen ikasi behar dugu. Hori modu askotara egin daiteke: masturbazioaren bitartez, bikoteko harremanen bitartez...

Sexuaren Unibertsitatea izeneko eskola ikasleek hori lortu ahal izateko ireki al zenuten?
Uste dut iraunkorrak diren harremanetan jende askok jarduera berriak probatu nahi izaten dituela, baina askotan galduta ibiltzen gara hanka sartzeko beldurrez eta ateak ixten ditugu. Hala ere, norbaitek bere sexualitatea normalizatzen duenean, zera esaten du: «Hau ibiltzen ikastea bezalakoa da, lau aldiz erortzen naizenean lehen urratsak ematen hasiko naiz pixkanaka». Horregatik, egokia iruditu zitzaigun Sexuaren Unibertsitatea sortu eta jendearentzat ikastaroak antolatzea. Besteak beste, striptease-a egiteko, masaje erotikoak emateko, bondage-ak egiten ikasteko edota uzki sexua behar den bezala praktikatzen ikasteko ikastaroak antolatzen ditugu. Izan ere, jarduera berri horien oinarrizko ezagutzak ematen dizkigun irakasle espezializatu bat izanez gero, askoz lasaiago probatu ahal izango ditugu.

Nolakoak dira ikastaro horiek?
Adibidez, sexu harremanetan jende askok bi segundutan kentzen du arropa. Berez arropa kentzeko prozesua dagoen erotikoenetakoa da eta polita iruditu zitzaigun striptease-ak egiten aditua den norbaitek ikasi nahi zutenei erakustea. Dunia Montenegro izeneko striptease dantzari brasildarra da irakaslea eta Sexuaren Unibertsitateko ikasleei biluzten erakusten die, baita horretan ari diren bitartean euren gorputzaz gozatzen ere. Baita euren gorputzei ahal duten probetxu gehien ateratzen, striptease-a egiteko nola jantzi behar duten edota zein den horretarako girorik egokiena. Izan ere, oso desberdina da arropa ziztu bizian kentzea edo modu erotiko batean kendu eta ukitu ere egin gabe maitalea limurtzea.

Ez al du sexuaren munduak orain arte ikuspegi matxista izan?
Bai. Orain arte gizarteak zabaldu duen sexu ereduak gizonezkoei larrua jotzen eta emakumezkoei, berriz, jarrera pasiboa izaten erakusten zigun. Badirudi orain dela gutxira arte emakumeek gizonek nahi zutena eta nahi zutenean egin behar zutela. Azken urteetan, ordea, hori aldatu egin da, emakumeek jarrera aktiboa eta positiboa hartu baitute. Emakumeak euren sexualitatea lantzen eta eurentzako produktuak sortzen hasi diren mementotik alde batera geratu da pornoak helarazten zuen ikuspegi matxista hura. Izan ere, emakume batek eta gizon batek ez dute berdin bizi euren sexualitatea. Normalean, gizonen helburua eiakulazioa izaten da eta emakumeek, aldiz, nahiago dute kalitatezko sexua.

Ikuspegi aldaketa hori zertan nabarmentzen duzu zuk?
Sexuaren industria orain arte gizonezkoei zuzendua egon da eta orain emakumea ari da bere sexualitate eskubidea aldarrikatzen. Garai bateko bibragailuek, esaterako, zakil itxura izaten zuten eta nolabait gizon batekin sexu harremanak izatean sentitzen dena sentiaraztea zuten helburu. Orain, ordea, egoera aldatu egin da eta gaur egun ez dute zakil itxura izaten, ezta zakil baten funtzioa irudikatzen ere. Alde batetik, jende askok bibragailuak euren maitalearekin jolasteko erabiltzen dituztelako eta bestetik, bibragailuak direlako eta ez zakilak. Izan ere, bibragailuak lepotik, oinetatik, titietatik eta beste hainbat tokitatik pasa ditzakete gizonezkoek nahiz emakumezkoek, eta horrek ere plazerra ematen du; ez dira beti penetraziorako erabili behar.

Ikus-entzunekoetan ere antzematen ari al da aldaketa hori?
Azken urteetan pornoaren industria ere aldatzen ari da. Hiruzpalau zuzendari emakumezko oso ezagunak bihurtzen ari dira, betiko film pornoak alde batera utzi eta helduentzako filmak egiten hasi direlako. Orain arte porno filmak zuzenean sexuan murgiltzen ziren eta gizonezkoentzat oso oinarrizkoak ziren fantasiak irudikatzen zituzten. Helduentzako filmeetan, ordea, gainontzeko filmetan bezala istorio bat kontatzen dute eta erotismoa izaten da filmaren ardatz nagusia. Film hauek oso interesgarriak dira maitalearekin ikusteko, baita ideia berriak hartzeko ere. Oro har , gainera, arrakasta handia izaten ari dira, aspaldidanik jendeak horien falta sentitzen zuelako.

Ildo horretatik ere abiatu duzu proiekturen bat, ezta?
Helduentzako Filmen Zinema Jaialdi Independentea izenekoa abiatu dugu Espainiako hainbat hiritan eta horren bitartez, jendeak helduentzako filmak zineman ikusteko aukera izan du. Hori ere aurrerapauso bat izan da sexualitatearen munduan, orain arte sexua ikus-entzuneko formatoan pornoan bakarrik ikusten baitzen. Europako beste hainbat herrialdeetan ere bide bera jarraitzen ari dira. Aurten, esaterako, Cannes-eko (Frantzia) Zinema Jaialdian emakumezko aktore onenaren saria Charlotte Gainsbourg-i eman diote, Antichrist lanagatik. Film hau Lars von Trier-ek zuzendu du, bere porno ekoizpen etxearen baitan, eta filmak sexu eduki handia du. Helduentzako filmak telebistan ikusten ditugunekin alderatuta zera da, sexu jokaerak daudenean, zati hori ez dela zentsuratzen, baizik eta gertatzen den guztia ikusten dutela ikusleek. Horrelakoekin uste dut pixkanaka sexualitateari kultur balorea ematen ari gatzaiola.

> Berria: Sexualitatea > MANEX REKARTEK DENDA BERRIA INAUGURATUKO DU BIHAR DONOSTIAN

• Manex Rekartek denda berria inauguratuko du bihar Donostian
• Sexuarekin zerikusia duten gaiak landu eta salduko dituzte bertan
• Karkara, 2009-07-26

Denda berria irekiko du Manex Rekartek bihar, astelehenean, Donostiako Usandizaga kalean, Gros auzoan, La Juguetería, Erotic toys, nahiz eta inaugurazio ofiziala datorren asteburuan izango den.

Orain dela 5 urte, beste bi bazkiderekin batera, izen bera duen aurreneko denda ireki zuen aiarrak Madrilgo Chueca auzoan. Arrakasta handia izan dute, ez bakarrik dendarekin, baizik eta antolatu dituzten ikastaroekin, guztiak sexuarekin zerikusia dutenak. Horrez gain, telebista eta irratiko programa askotan parte hartu du Rekartek, azkenak, esaterako, Radio Vitorian ostegunean eta Telecinco kateko El Programa de Ana Rosan ostiralean, eta prentsan ere maiz azaldu da elkarrizketatu dutelako edota berak idatzitako artikuluak argitaratu dituztelako. Aurtengo maiatzean, Madrilgo Helduentzako Zinema Jaialdi Independentea antolatzeko ardura hartu zuten La Jugueteríako hiru bazkideek, eta orduko esperientzia bukatu ondoren hasi ziren Donostiako denda irekitzeko azken pausoak ematen.

Hala ere, sozioen helburua inoiz ez da mugatu dendetara soilik. Rekartek honakoa esan digu: Sexua gaitzat hartuta eta gaiaren inguruan dauden beste kontu askori helduta, garrantzi handia ematen diogu hezkuntzari. Ikastaroak, hitzaldiak, tailerrak… gauza asko antolatu ditugu, eta ikusi dugu eskaera handia dagoela. Bestalde, Interneten ere aurkitu gaitzakete www.lajugueteria.com helbidean, eta bertan dendetan dugun guztia erosteko aukera dago. Aspaldi hasi ginen Donostian beste denda bat irekitzeko asmoa lantzen, eta, azkenean, lortu dugu.

Momentu zailean gauzatu dute ametsa, ekonomiaren egoerak ez baititu asko lagunduko, baina itxaropentsu dira hiru bazkideak: Oso inportantea da sexuari diogun beldur edo erreparoa alboan uztea eta era natural batean heltzea gai horri. Espero dugu dendan ematen dugun arretaren bidez jendeari lagunduko diogula hori egiten. Etorri nahi duena naturaltasun osoz hartuko dugu.

Prentsa eta telebista ez dira isilik gelditu notiziaren aurrean: aipatutako Radio Vitoriako programa sei astean jarraian emango dute eta Euskal Telebistarekin harremanetan dago beste zerbait antolatzeko. Lana egiteko, hiru lankideek bi denden artean banatu beharko badira ere, abuztuan behintzat, hemengoaz arduratuko da Rekarte.

> Berria: Sexualitatea > ZENTZUMENEN PIZGARRIA

• Zentzumenen pizgarria
• Ateak ireki berri ditu Bitxigorria boutique erotikoak eta, aurreiritziek iradoki dezaketenaren kontra, sex shopa baino gehiago da.
• Irutxuloko Hitza, 2009-07-15 # Maitane Aldanondo

Passione, gozamena, orlha, vuela, zuloak... Salamanka pasealekuko erakusleihoan hainbat hizkuntzatako hitzak irakur daitezke. Hauek erakarrita Bitxigorria dendaren barrura sartzen denak boutique erotiko batekin egingo du topo. Orain gutxi ireki ditu ateak, baina hau sortzeko asmoak hilabete batzuk baditu.

Hamarkada baino gehiago igaro da Iñaki Olaizolak lehen Pittilingorri sex shopa Oiartzunen ireki zuenetik, eta beranduago Amara Osinaga auzokoa etorri zen. Iazko azaroan, Donostian bizi den Nerea Sancho sexologo altzotarra ezagutu zuen irratsaio batean. Ordutik aurrera, denda honetan gauzatu den Bitxigorria kontzeptua garatzen aritu dira.

Boutique desberdina
Barrura sartzen denak produktuak bost zentzumenen arabera antolatu dituztela ikusiko du. Sanchok azaltzen duenez, «sexualitatearen kontzeptu zabala transmititzeko da, zentzumen bakoitzak eskain ditzakeen plazerak aldarrikatzeko». Lan honetan, elkarlanean, sukaldariak, idazleak, ginekologoak, bertsolariak, soziologoak... ari dira.

Gazteei, helduei, zaharrei, oso zaharrei, urritasun fisiko nahiz psikologikoa dituztenei... adin eta sexualitate guztiei zuzendua dago Bitxigorria. Bere helburua sexualitatearen normalkuntzan laguntzea da. Horregatik, beste denda erotikoetatik bereizten dituen ezaugarriak ere baditu. Guztien begi bistan dago eta ez du bromazko artikulurik saltzen.

Berezitasun nabarmenena, produktuei buruzko informazioa emateaz gain, bestelako informazioa ere ematen duela da. Izan ere, «zalantzei erantzuna emateko, kezkak argitzeko, jakin-mina asetzeko... doako psikologia eta sexologia aholkularitza eskaintzen dugu». Sancho arratsaldeetan dendan izaten da eta berarekin aurrez aurre hitz egiteko aukera dago. Horrez gain, telefonoz eta posta elektroniko bidez ere erantzuten ditu galdera zehatzak. Bestalde, bikote terapia ere eskaintzen dute, baina hau ez da doan, eta aldez aurretik hitzordua egin behar da.

Hizkuntza aniztasuna
«Hizkuntzek, aniztasun elementu gisa, badute bere garrantzia gure proiektuan. Horregatik, hainbat herrialdetako lagunei sexualitatearekin lotura duten hitzak idaztea eskatu genien eta horien selekzio bat erakusleihoan dago ikusgai: euskara, errusiera, alemana, kuna, italiarra...». Erakusleihoaz gain, barruko aldean ere eleaniztasuna da nagusi. Bezeroei euskaraz, gaztelaniaz, ingelesez edota frantsesez ematen diete zerbitzua.

> Artikulua: Nerea Sancho > GAZTEEN SEXUALITATEAK IKUSTEKO ERAK

• Gazteen sexualitateak ikusteko erak
• EuskoNews, Gaztea, 104. alea, 2009-03-27 # Nerea Sancho • Psikologoa eta Sexologoa

Gazte alaiak, emankorrak, osasuntsuak, dibertigarriak nahi ditugu. Zaletasun pertsonalak dituztenak, irakurtzea atsegin dutenak, kirolariak, laguntasuna baloratzen dutenak. Elkar errespetatzen eta maitatzen diren neska eta mutilak, gurasoekin konfiantza dutenak eta zaharrei irribarrea eragiten dietenak.

Belaunaldiak etorri, belaunaldiak joan, badirudi ez dela aldaketa sakonik gertatu: belaunaldien arteko jauzia eta ezulertuak dirau. Helduarora iristerakoan esaldi hau edo honen bertsio bat errepikatzen dugu: “egungo gazteak ez dira batere arduratsuak, gure belaunaldia hobeagoa zen.”

Gazteen sexualitateez (pluralean, bakoitzak bere sexualitate bakarra eta errepika ezina baitu) hitz egiterako orduan zuzenean arriskua datorkigu elkarrizketara: planeatu gabeko haurdunaldiak, infekzioak, abortua, internet bidez gertatutako delituak... Gazteria eta arriskua, dena bat bailitzan tratatzen jarraitzen dugu, a ze nobedadea!

Neska eta mutilen bizitza sexualei buruz mintzatzean nahiko al genuke honakoa entzun? Amodioa, kitzikapena (eszitazioa), zirrara, dibertsioa, erakarpena, bizi–poza, larrua jotzea, biluztasuna, jolas erotikoak, belarrira xuxurlatzea, flirtean ibiltzea, esplorazioak...

Lehenengo eta behin, gazteen sexualitateak era baikor batetan ikusteko, azken hitz zerrenda entzuteko prest eta gogoz egon beharko dugu, nola bestela?

Eta bigarrenik, hori entzuteko, helduok, etxeko–lanak egin beharko ditugu. Zeintzuk etxeko–lan? Sexuen Hezkuntza bermatzea, alegia.

Askotan pentsatzen da sexuen hezkuntzaren helburua EGITEN dutena heztea dela. SENTITZEN dutenari buruz informazioa ematea dela uste da baita ere. Edota duten gorputza, hau da, DUTENA ezagutzea dela. Hiru alor horiek, zaindu beharrekoak dira, bai horixe! Baina gure helburu nagusia beraiek DIRENA eraikitzen laguntzea da. Neska eta mutilak eraikitzea. Gizon eta emakume gisa izan dezaketen aberastasuna lantzea, kultibatzea, heztea. Laburbilduz, euren buruak EZAGUTU ETA ONARTZEA, beraiek diren moduan, gizon edota emakume gisa espresatu ahal izatea. Eta neska eta mutil bakoitzak BERE MODU PERTSONALA izango du.

Heldu arduratsu askok esango luke horrekin ados dagoela, baina non geratzen da prebentzioa?

Bertako eta nazioarteko ikerketa anitzek demostratzen dute gazteen sexuen hezkuntza egokia jasota –txiki–txikitatik baldin bada, askoz hobe– ondorio ezkorrak ekiditen direla. Beste modu batera esanda, hezkuntzaren bitartez euren buruak neska edo mutil gisa behar bezala ezagutzea lortzen badugu, diren bezala euren buruak onartzea eta espresatzeko aske sentitzea lortzen badugu, ez dira arazoetan sartuko. Horrelaxe da, oso sinplea badirudi ere.

Euren burua, gorputza, erreakzioak, sentipenak identifikatzen eta ezagutzen lagundu behar diegu, gauza bakoitzari bere izena emanez: bulba, kitzikapena (eszitazioa), eiakulazioa, masturbazioa, poza, zalantza, beroa, erakartasuna, plazera...

Euren buruak onartzen irakatsi behar diegu: euren gorputzak maitatzen, euren zaletasunak garatzen eta goraipatzen, besteekiko desberdina duten hori errespetatzen eta onartzen... Ondokoak desberdinak direla onartzen eta baloratzen ikasi behar dute.

Eta janzteko era, hitz egiteko modua, dantzatzeko estiloa, kirolaren aukera, jostailuen selekzioa... era duinean eta koherentean bizi dezaten lagundu beharko diegu.

Aurrekoa saiatuz gero, gazteak eta arriskua bereizten hasiko gara. Eta ez da gutxi.

Konfiantzazko sexu aholkularitza zerbitzua hemen topatuko duzu: www.gaztezulo.com

> Iritzia: Olatz Berastegi > KONTROLA; HEZIKETA

• Kontrola; heziketa
• Nerabeen sexu harremanak (III)
• Berria, 2009-03-07 # Olatz Berastegi - Sexologoa

Pornografia, indarkeria, bortxaketak, geroz eta gehiago entzuten ditugun hitzak dira. Azkenaldian, horrelako hitzekin lotzen dugu sexualitatea. Ez al da susmagarria sexualitatea beti egoera negatiboekin lotzea? Gaurkoan ere, lege proposamena dela edo ez dela, hori ekarriko dut gogora.

Sexualitatea pertsona guztiok dugun ezaugarri bat da. Guztiok, emakume eta gizon izanik, gure gorputza bizitzeko eta sentitzeko era daukagu. Horrela, sexualitateaz hitz egiteak sexualitateak -pluralean- aldarrikatzera eraman beharko gintuzke: zenbat pertsona, hainbat errealitate.

Gure gorputza gurekin daramagu jaiotzetik hil arte, eta etengabe harekin harremana eraikitzen ari gara; hori bai, ezin dugu ahaztu gure bizitzan baditugula memento zailagoak; garai jakinetan, gure gorputzarekiko harremana osasuntsu eraikitzeko, besteen babesa behar dugu, haurtzaroan eta nerabezaroan, adibidez. Haurrak eta gazteak babestu behar ditugu helduok. Haien bizipenak ulertzeko, barneratzeko, norberaren identitatea osatzeko... euskarriak eman behar dizkiegu.

Horretan, beraz, bat nator lege proposamenaren oinarriarekin, hau da, haurrak eta gazteak babestu behar dira, indarkeriarik jasan ez dezaten. Baina hori ez gertatzeko zer-nolako bideak hartu behar diren aztertu beharko genuke. Horregatik, legeak planteatzen duenaren aurrean, hausnartzeko puntu batzuk nabarmenduko nituzke:

1. Legea aplikatzeko gertaera bat aztertuko da, baina nork aztertuko du? Nori dagokio norberaren bizipena aztertzea? Norberaren errealitatearen azterketa egitea norberari dagokio. Besteok, kanpotik begiratzen dugunok, errealitate hori analiza dezakegu, datuak aztertu, baina inola ere ez interpretazio bat eman. Noski, norberari bere errealitatea interpretatzen laguntzeko euskarriak eman diezazkiokegu. Hori bai, besteen errealitatea aztertzeak errespetuzko jarrera eta askatasunean oinarritutako begirada eskatzen dituela ahaztu gabe.

2. Legean aipatutako jarrerak ikusten ditugunean, gure helburua zein da? Epaitzea edo pertsonari hezten laguntzea? Pertsonei hezten lagundu nahi badiegu, bide zuzenena heziketa dela esango nuke, heziketa integralaren bidea. Gaur egungo heziketa sexuala aztertu beharko genuke, hezkuntzan ze tarte eskaintzen zaion, zer-nolako interbentzioak egiten diren, zein adinetan eskaintzen den... Gaur egungo hezkuntzan, esaterako, zer garrantzi dauka gorputzak? Hezkuntza sistemak zein euskarri eskaintzen dizkigu gure jarrerak ulertzeko, geure burua hezteko?

3. Aipatutako egoerak ekiditeko, zer erantzun eraiki nahi ditugu gizartean? Epaiketan oinarritutako interbentzioa? Ez al diogu geure buruari galdetu behar zer gertatzen ari den horrelako egoerak suertatzeko? Indarkeriari aurre egiteko gure sexualitatea kontrolpean eduki behar al da?

4. Sexu harremanak arautzeaz ari garenean, zertaz ari gara? Besarkadak, laztanak, sexu harreman gisa hartzen dira? Horiek arautzeak babesa ematen du? Edo beldurra sortzen du?

5. Horren guztiaren atzean norbaitek planteatzen al du haur edo gazteek zergatik dituzten sexu harremanak?

6. Helduak eta haurrak besarkatzen, musukatzen, masajeak ematen ikusten ditugunean zerbait lizuna egiten ari direla pentsatu behar al dugu?

Pertsonen arteko sexu harremanak errespetuan oinarrituta eraikitzeko, hezkuntza da jorratu beharreko bidea. Legean aipatzen diren egoerak epaitzeko hainbat neurri hartu beharko dira, eta horretarako dirua beharko da. Zergatik ezin dugu diru hori osasun hezkuntza eraginkorra eraikitzen erabili? Hori bai, hezkuntza sexuala eraginkorra izan dadin, ezinbestekoa da gaurko eredua aldatzea. Hau da, gaur egun heziketa sexuala egiten dela esaten da, baina hori oso puntuala da. Heziketa sexuala interbentzio puntualetara mugatzen da, eta askotan praktika sexual batzuen ondorioak ekiditera bideratzen da.

Hezkuntza sexual eraginkorrak geure burua ezagutzera bultzatzen gaitu, neska eta mutil izatea ulertzeko euskarriak eskaintzen dizkigu. Horrez gain, elkar ulertzera, elkarrekin bizitzera eta elkarrekin eraikitzera eramaten gaitu. Heziketa horrek kontuan hartzen ditu haurrak -pertsonak-: haien desioak, beharrak, eta norberaren berezitasunak. Beraz, azterketa bat egingo bagenu, ez da zaila konturatzea, oraindik ere, lan asko egiteke dugula. Ekin diezaiogun lanari, baina ezin dugu ahaztu indarkeria eta bortxaketak ekiditeko ez dugula sexualitatea kontrolpean jarri behar.

> Iritzia: Imanol Alvarez · EHGAM > DELITUFILIA ETA DELITURASTIA

• Delitufilia eta deliturastia
• Nerabeen sexu harremanak (II)
• Berria, 2009-03-06 # Imanol Alvarez - EHGAM taldeko kidea

Hilaren 17an, Madrilgo Diputatuen Kongresuan, esplotazio eta abusu sexualen aurrean haurrak babestearen beharraz EAJk aurkezturiko legez besteko proposamen bat onartu zen aho batez. Normala. Nor ez dator bat, bada, abusu eta esplotazioaren aurka umeak babestearekin?

Gehiegitan gertatzen den bezala, ordea, proposamen horretan argi-ilun kezkagarriak daude.

Lehenengo eta behin, argitu beharko genuke zer den umea. Ume, nerabe edo gazte gauza bera ote diren. Olabarria jaunak berak, bere ahozko azalpenean, proposamena arrazoitzean, Mari Luz 5 urteko neskatoaren desagerpena eta Marta 17 urteko gaztearen hilketa aipatzen ditu. Txarto hasten gara, bada. Horrek gogora ekartzen digu paradigmatiko bihurtu zen Arny kasua. Pederastiaz eta pedofiliaz hitz egiten zen etengabe, eta ustezko biktima gaixoak 17 urteko mutilak ziren, gaizkile izatetik gertuago zeudenak biktima izatetik baino.

EHGAMen hasiera-hasieratik pentsatu dugu sexu-harremanetarako onespen adina jartzea ez dela, berez, beharrezkoa, nor bere heldutasun sexualera -nolabait esatearren- une diferentean irits daitekeelako. Halere, jartzekotan, zentzuzkoa izan beharko du. Adibidez, 70eko hamarkadan, nesken onespen adina 23 urtekoa zen, eta mutilona 21, gaur egun barregarri suerta dakigukeen arren. Ezkontzeko adina, berriz, 12 urtekoa zen neskentzat, eta 14 mutilontzat; beti ere, jakina, gurasoen oniritziarekin. Hura hipokresia adierazgarria!

PSOEk 12 urte proposatu zuenean 1995ean, zentzuzkoa iruditu zitzaigun, eta, azkenean -PPren presioak medio-, 13 onartzea izugarrizko lorpena zan da. Gu geu gazteak ginen, eta bagenekien zer zen ezin lasai ligatzea ia ia NA eskatzen ibili gabe. Modu berean, 14-16 urteko neska-mutil nahikotxo hurbiltzen ziren gugana, onespen adinaz galdezka edota jaitsarazteko zerbait egin genezan eskatuz.

Ez dugu uste, hortaz, adina igo behar denik. Erabat kontra gaude. Baina, igoko balitz, ezkontzekoa ezingo litzateke beherago ezarri. Bestela, umeak defendatzearen aitzakiaz, ulertuko genuke politikari horiek India aldean eta herri musulmanetan gertatu ohi direnen moduko alaben saltzeak-edo ahalbideratuko dituztela.

Adina gorabehera, EAJk aurkezturiko testuan anbiguotasun beldurgarriak daude, eta batzuetan errepresio absurduaren paroxismora heltzen da:

Behin eta berriro aipatzen du adintxiki eta halako hitzak (adingabe, adin txikikoak...), baina ez du zehazten onespen adinaz ari den ala ez. Gauza bera gertatzen da haur (haur prostituzioa, haur pornografia...) hitzarekin. Interpretatu ahal izateko, lehenengo jakin beharko genuke testu egilearentzat 17 urteko neska bat haurra den edo ez.

Salatuaren heriotza zibila proposatzen da, nola edo hala, besteak beste, kargu publikoa izateko edota lanbidean aritzeko inhabilitazioa ere eskatzen baita.

7. atalean, haur pornografia ikustea bera delitu izan behar duela dio. Hau da, Emulez jaisten baduzu, demagun, Los diez mandamientos (Hamar aginduak) izeneko artxiboa, pelikula ikusteko irrikan zaudelako, baina kasualitatez adar joleren batek (askotan gertatzen den bezala) eduki pornografikoa eskegi badu izenburu horren pean, umerik agertuz gero, akabo! Kartzelara bizitza guztiko. A, noski! Ahaztua nuen, pelikulak jaistea ere bada delitua.

Terminoen indefinizioa profitatuz, 9. atalean esaten du delitua izan behar dela adin nagusi batek adintxiki (?) bati sexu harreman adostuak izateko eskatzea bera.

3. puntuan adingabekoen askatasun eta indemnetasunaren kontrako delituen goraipamena zigortzea eskatzen da. Gu, ados. Baina, zer da goraipatzea? Zeren Konstituzioa aldatzea eskatzea ere Konstituzioaren kontrako delitua litzateke, askoren ustez...

Delituak asmatzeko obsesio paranoide honek izena eduki behar du. Delitufilia, agian? Deliturastia, akaso?

Eztabaida dezagun. Bai, horren guzti horren inguruan. Defenda dezagun, bai, askatasuna. Jazar eta zigor ditzagun, bai, bortxaketak, abusuak, engainuak... edozein adinetan. Are kemenago nahi badugu umeen kasuan, ados. Ez gaitezen ito, ordea, tabu eta beldur atabikoak baino beste oinarririk ez duten debeku eta errepresioetan.

• Bihar: Olatz Berastegi, sexologoa.

> Iritzia: Emilio Olabarria > ADINGABEEK BABESA MEREZI DUTE

• Adingabeek babesa merezi dute
• Nerabeen sexu harremanak (I)
• Berria, 2009-03-05 # Emilio Olabarria • EAJko diputatua

Egungo gizarteak duen ezaugarri aipagarrienetako bat honako binomioan oinarritzen da: delitua izan daitezkeen ekintzen aurrean adingabeek duten ahulezia, eta zenbait kolektibo babesteko legedi penalak dauzkan hutsune ugariak; horien artean, konkretuki, ume eta adingabeek osatzen duten taldeari dagokiona. Are gehiago sexualitatearekin zerikusia duten delituak dauzkagunean aztergai.

Kasu hauek arreta berezia eskatzen dute, adingabeak bereziki sentiberak baitira askatasun sexualari eta intimitateari erasotzen zaienean. Gainera, uste baino gehiagotan erasotzailea biktimaren inguruko norbait izan ohi da, eta horrek adingabearengan sentimendu nahasiak sortzen ditu eta salaketa aurrera eramatea zailagoa izaten da. Hori gutxi izango balitz bezala, ez dugu ahaztu behar horrelako ekintzak intimitate ilunean egiten direla eta, beraz, horren adierazgarri diren frogak aurkitzea ez dela izaten erraza.

Horrexegatik, eta orain arte azaldutakoa ikusi ondoren, harritzekoa da Estatuak arazo honen inguruan idatzi diren hainbat lege eta normatiba berretsi ez izana. Hala nola Umeen sexu explotazioaren aurkako babesari buruzko R Aholkua (2001), Ziberdelinkuentziaren Inguruko Hitzarmena (2001eko azaroaren 23an Budapesten sinatutakoa), Europako Kontseiluko gobernuburu eta estatuburuen hirugarren goi bileraren ekintza plana (Varsovia, 2005eko maiatzaren 15ean eta 16an egindakoa), non ume eta adingabeen esplotazio sexualaren aurkako hainbat neurri adostu ziren.

Europako Kontseiluak ere, orain dela urte eta erdi, Lanzaroten, adingabeen babesa aztergai duen azken tresna juridikoa aurrera atera zuen: umeen sexu esplotazio eta abusuen aurkako babesari buruzko Europako Kontseiluaren hitzarmena. 27 estatuk sinatutako akordioa da hori, eta horien artean ez dago Espainiako Estatua.

Ez da berria, Estatuan, azkenaldian entzundako albisteek frogatzen duten bezala, zoritxarrez, pederastiarekin, ume eta adingabeen esplotazioarekin eta baita haur pornografiarekin ere zerikusia duten mafia eta sare ugari daudela. Horren froga, poliziak haur pornografiarekin salerosketan ibiltzen zen sare oso bat atxilotu zuela gaur esku artean daukagun proposamen hau Madrilen aurkeztu eta osoko bilkuran eztabaidatu eta gainditu zen egun berean.

Guztiok dugu buruan Marta del Castillo gaztearen kasua ere, baita Mari Luz Cortés umearena ere.

Orain arte azaldutakoa kontuan izanik, esan bezala, Kongresuak, talde guztien babesarekin, EAJk aurkeztutako legez besteko proposamena aurrera atera du, zeinak, besteak beste, honako oinarriak dituen: sexu harremanak baimentzeko gutxieneko adina igotzea, adina kontuan hartzea sexu erasoen kasuan, adin txikikoen aurkako sexu erasoen goraipamena juridikoki eta penalki aintzat hartzea, adin txikikoen aurka egindako sexu delituen zigorrak modu nabarmenean gogortzea, haur prostituzioa kontsumitzea delitu gisa hartzea, teknologia berrien bidez haur pornografia ikustea bera delitu gisa hartzea, haurrek parte hartzen duten ikuskizun pornografikoetara joatea delitutzat jotzea, teknologia berrien bidez haurrekin sexu harremanak izatea edo pornografiarako materialak sortzea proposatzea delitutzat jotzea...

Aipatutako oinarri horiek egun ordenamendu juridikoak dauzkan hutsuneak betetzera bideratuta daude. Hutsune horiek, jakina, gizartean alarma handia eragiten dute, babes handiena behar duen taldeak, hau da, gure ume eta adingabeak, orain arte behintzat, babes gabeko egoera batean egon baitira. Egoera horri amaiera jarri behar zaio.

• Bihar: Imanol Alvarez, EHGAM-eko kidea

> Erreportajea: Sexualitatea > "EZ GARA BURUARINAK"

• «Ez gara buruarinak»
• Gizartearen zati batek uste duenaz bestera, nerabeek diote zentzuz jokatzen dutela sexu harremanak izaten dituztenean.
• Berria, 2009-03-05 # Ainara Arratibel

"Berak daki gehien", esan du mutil batek, irribarrez, gelara sartu den eta ikaskide duen neskatoaz. Irribarre hori isiltasun eta lotsa bihurtu da eztabaidagai izango duten gaia azaltzean: sexualitatea. Olatz, Mikel, Alaitz, Xabier, Miren, Oier eta Leire -asmatutako izenak- dira, Oiartzungo (Gipuzkoa) Haurtzaro ikastolako Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako zazpi ikasle. 14 eta 16 urte artean dituzte. Oraindik izan ez dituzten arren sexu harremanak izateko adina informazio dutela diote. Prest ikusten dute beren burua horretarako. Garbi dute, gainera, sexu harremanak izaten dituztenean neurriak hartuz izango dituztela. «Hala egiten ez duenak beretzat kalte. Gu ez gara buruarinak», aldarrikatu dute. Agurtzane Ormatza sexologoa eta Jaione Ugaldebere irakaslea bat datoz horrekin. «Jende askok uste baino zentzudunagoak dira alor horretan». Hori bai, biek nabarmendu dute nerabezaroa jakin-minez, beldurrez, desioz, fantasiaz eta zalantzaz betetako adina dela eta horrek askotan egoera deseroso eta zailetan jartzen dituela. «Egoera horiek nola gainditu irakastea da kontua», dio Ormatzak. Hori heziketaren bidez lortzen dela uste dute biek, eta horren ardura partekatu egin behar dela guraso, irakasle eta sexu hezitzaileen artean.

EAJren ekimenez, Espainiako Kongresuak legez besteko proposamena onartu zuen duela aste batzuk, sexu harremanak izateko onartutako gutxieneko adina igotzeko. Espainiako Zigor Kodeak 13 urtetan ezarria dauka muga sexu harremanak baimentzeko. Proposamenean ez dute zehaztu zenbat igoko duten, baina EAJk egoki ikusten du 14 urtera igotzea.

Emakundek abenduan aurkeztu zuen Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako nerabeen inguruko azterketa. Han azaldu zutenez, EAEko nerabeek 15 urterekin izaten dituzte, batez beste, lehen sexu harremanak. «Datu horrek erakusten du, gizartean bestelako ustea dagoen arren, gauzak ez direla horrenbeste aldatu urteei dagokienez. Atzera begiratu, eta ikusiko genuke gure aitona-amonak zein adinekin ezkotzen ziren, eta zein adinekin izaten zituzten sexu harremanak: askotan, 15-16 urterekin. Ikuspegi historiko-antropologiko hori oso garrantzitsua da», dio Ormatzak.

Musuak eta horrelakoak bai, baina zazpi gazteek diote oraingoz ez dutela sexu harremanik izan. Batek, halere, izan dituen lagun bat baduela dio. «Lotsa ematen zion kontatzea, baina azkenean atera egin genion», azaldu du Oierrek. Lehen aldiaz hitz egin berri dute ikastolan afektibitate sexualari buruzko eskoletan, eta gehienek kezka bat dute: «Gaizki pasatzen al da?».

Halako gauzek garbi erakusten dute, Ugaldebereren ustez, oraindik ere mito, beldur eta fantasiaz beteta daudela. Hain zuzen ere, horregatik, Ormatzak garrantzi berezia ematen die hainbat ikastetxetan sexualitateari buruz ematen diren ikastaroei. Berak 15 urte daramatza halako ikastaroak ematen: «Kasu askotan nahasgarria izan arren, gaur egun informazioa mordoa dute sexualitatearen inguruan. Baina sentimenduen alorra ere lantzen dugu eskola horietan. Gaiaren inguruan dituzten beldurrak, nahiak, fantasiak eta zalantzak argitzen eta gainditzen laguntzen diegu. Sexualitatea ez da soilik harreman koitala; sentimenduak ere sexualitatearen parte dira. Hori ez dugu ahaztu behar».

Antisorgailuen erabilera
Emakunderen azterketaren arabera, nerabeen %90ek antisorgailuak erabiltzen dituzte sexu harremanetan. Zazpiek eurek ere hala egingo dutela diote. «Inozoak ginateke hala egingo bagenu. Ni ez nago prest nire gaztaroa pikutara bidaltzeko neurriak ez hartzeagatik. Adin honetan ez gaude prest umeak izateko», dio Olatzek. Ez dituzte ahazten, gainera, sexu bidez kutsatzen diren gaixotasunak.

Hori bai, bakar batek ere ez darama aldean kondoirik. «Aitak harrapatuko banindu, azalpenak eskatuko lizkidake. Gainera, behar izanez gero, tabernetan eta botiketan saltzen dituzte».

Teoria ondo ezagutzen dute, eta, aipatutako datuek erakusten dutenez, praktikan aplikatzen dute. Baina, benetan, horrela al da? Ormatzak baietz iritzi dio. «Nagusi asko baino arduratsuagoak dira. Nahi gabeko haurdunaldien kopurua ikustea besterik ez dago, eta zein adin tartetan gertatzen den abortu gehien: 25-35 urte inguruan. Antisorgailuen erabileran beherakada bat izan bada, ez da izan nerabeen artean».

Baina zer gertatuko litzateke haurdun geratuko balira? Abortuaren gaia ateratzen da orduan, eta denek nabarmendu dute oso kontu pertsonala dela. «Bikotekideen artean erabaki behar duten zerbait da», uste du Leirek. Mikelek dio gurasoei bikotekidea haurdun dagoela ezkutatuko liekeela, «oso agerikoa» izan arte.

Hori guztia kontuan hartuta, zalantzan jartzen dute sexu harremanetarako onartutako adina 13 urtetik gora igotzea. «Adina ez da garrantzitsuena, prestaketa baizik», uste dute. Beste ikuspegi batetik, Ormatzak ere zalantzan jartzen du erabakia. «Nik uste dut halako erabakiak beldurrak eraginda hartzen direla askotan, eta legedia behar baino gehiago sartzen dela intimitateari lotutako gaietan. Ez dut uste, gainera, alor horietan legea oso eraginkorra denik. Hortik harago joan beharko genuke, eta ahaleginak hezkuntzan egin. Arauetan baino gehiago, heziketan dago gakoa».

Heziketaren garrantzia
Masturbazioa izan ohi da ikastaroetan lantzen duten beste gaia. Kasu horretan lotsak agertzen dira, batik bat nesken artean. Hala diote, behintzat, Xabierrek, Mikelek eta Oierrek. «Guk errazago kontatzen ditugu gauzak». Ugaldeberek berretsi egiten du hori. «Mutilek lotsarik gabe esaten dute masturbatu egiten direla; batzuek oso harro, gainera. Neskek ere egiten dute, ziur, baina ezkutatu egiten dute. Lotsa ematen die kontatzea. Urteetako ereduen ondorio da hori».

Bide horretan, hezkuntzaren garrantzia nabarmendu dute Ugaldeberek eta Omartzak. Haien arabera, hezkuntza sistemak ez dio merezi duen garrantzia ematen sexu heziketari. «Ikastetxe bakoitzaren esku uzten dute horretarako ekimena. Saiatzea merezi du, ikasleek asko eskertzen baitute».

Zertxobait aldatzen ari den arren, Ugaldeberek dio egun gurasoek eskolaren esku uzten dutela seme-alaben sexu heziketaren zati handi bat: «Erosoagoa egiten zaie». Hala, aurrerapauso bat emateko eskatu die Ormatzak gurasoei. «Gehienek uste dute gazteek asko dakitela sexualitateaz. Egia da gaur egun informazio asko dutela. Baina esperientzia beraiek dute, eta alor horretan seme-alabei balio batzuk helarazi nahi badizkiete, heziketaren ardura hartu behar dute».

Horretan, halere, aldaketa bat gertatu beharko litzateke. Izan ere, zazpiek diote etxean ez dutela sekula gaiaz hitz egiten. Xabierrek, gainera, nahiago du hala izatea. «Ez baditut sekula nire gurasoak musu ematen ikusi, pentsa zer izango litzatekeen haiekin sexuaz hitz egitea. Ez nintzateke eroso sentituko».

Ormatzaren ustez, egoera horren jatorria topatzeko, atzera egin behar da. «Urteetan desio eta maitasun adierazpenak ezkutuan egon dira, eta zaila da hori aldatzea. Guretzat oso zaila da pentsatzea gurasoak edo aitona-amonak sexudunak direla, sexu harremanak dituztela. Nerabeei ere hori gertatzen zaie». Alderantziz ere izaten da, Ugaldeberen arabera: «Gurasooi kosta egiten zaigu seme-alabak koskortu egin direla eta sexu harremanak izan ditzaketela onartzea. Baina ahalik eta naturalen jokatu behar dugu».

Zer da sexu harremanak izateko onartutako adina?
Legeak sexu harremanak izateko ezarritako gutxieneko adina da. Adin horretatik behera, legearen ikuspegitik, sexu harremanak izateko emandako onarpena ez da nahikoa. Tartean adin nagusiko pertsona bat badago, bortxaketa edo sexu abusuen delitua egingo luke pertsona horrek.

• EBn sexu harremanetarako onartutako adina
• Alemania: 14 urte.
• Austria: 14 urte.
• Belgika: 16 urte.
• Bulgaria: 14 urte.
• Danimarka: 15 urte.
• Eslovakia: 15 urte.
• Erresuma Batua: 16 urte.
• Errumania: 15 urte
• Eslovenia: 15 urte.
• Espainia: 13 urte.
• Estonia: 14 urte.
• Finlandia: 16 urte.
• Frantzia: 15 urte.
• Grezia: 15 urte heterosexualentzat eta 17 gizon homosexualentzat.
• Herbehereak: 16 urte.
• Hungaria: 14 urte.
• Irlanda: 17 urte sarketarako, eta 15 urte bestelako sexu harremanetarako.
• Italia: 14 urte.
• Letonia: 16 urte.
• Lituania: 14 urte.
• Luxenburgo: 16 urte.
• Malta: 18 urte.
• Polonia: 15 urte.
• Portugal: 14 urte.
• Suedia: 15 urte.
• Txekiar Errepublika: 15 urte.
• Zipre: 17 urte.

Nerabeen %64k bikotekidea izan dute noizbait
Emakundek nerabeen inguruan kaleratutako azken ikerketan parte hartutako Araba, Bizkai eta Gipuzkoako gazteen %64k bikotekidea izan dute noizbait.

14 eta 17 urte bitarteko 970 gaztek hartu zuten parte Emakunderen ikerketan. %90ek esan zuten sexu harremanak izateko orduan neurriak hartu zituztela. Gehienek kondoia erabili zuten.

Fideltasunari dagokionez, mutilek gutxiago erakusten dute. Hala, %12,4k aitortu zuten sexu harremanak izan zituztela ezagutu berri zituzten pertsonekin.

Gainera, neskek garrantzi handiagoa ematen zioten bikotekide egonkorra izateari harremanak izateko garaian.

> Elkarrizketa: Percy Fernandez > "HEMEN, INTERNETEN ERABILTZAILEEK KONFIDANTZA GUTXIAGO IZATEN DUTE"

• «Hemen, Interneten erabiltzaileek konfiantza gutxiago izaten dute»
• Percy Fernandez • Psikologoa: Gizonekin sexu harremanak izateko Internet erabiltzen duten gizonen ohiturak ikertu ditu Percy Fernandezek 'Intersex2006' azterketan. Atzo aurkeztu zituen ondorioak Donostian.
• Berria, 2009-02-20 # Mikel Peruarena. • Donostia

«Internet, berez ez da arriskutsua», zehaztu du Percy Fernandez psikologoak (Lima, Peru, 1972). Baina sarean gizonekin sexua bilatzen duten gizonentzat arrisku gehiago egon daitezkeela ohartarazi du. InterSex2006 ikerketa gidatu du Fernandezek; gizonekin sexu harremanak dituzten gizonen Internet ohiturak aztertu ditu, eta sarean ere prebentzioa bultzatzeko beharra dagoela nabarmendu du. Internetek hazten jarraituko baitu: «Errazagoa, azkarragoa eta erosoagoa da».

Nola hasi zinen ikerketa hau egiten?
Nik egina nuen azterketa bat, gizon homosexual eta bisexualen praktika arriskutsuei buruz, beste herrialde batzuetan -AEBetan, Kanadan eta Ingalaterran, adibidez- agertu zelako praktika horien gorakada eta, ondorioz, sexu bidezko gaitzak harrapatzeko arrisku handiagoa. Egin nituen elkarrizketetan, gizon gehienek esan zuten Internet erabiltzen zutela sexu harremanak bilatzeko. Eta jakin-mina sortu zitzaidan, Internetek zer eragin izan zezakeen praktika arriskutsuen hedatzean.

Internetek aldaketa handia ekarri du harremanak egiteko moduan?
Begibistakoa da. Internetek bizitza sozialean eragina du, eta bereziki gizonekin sexu harremanak dituzten gizonen artean. Nik ez dut aurkitu ikerketarik, jakiteko biztanleria heterosexualean eragin bera duen Internetek, sexua aurkitzeko orduan. Baina gay batentzat aski da Interneten solasgune batean sartzea, eta bost minutura aukera izan dezake gizon batekin sexua egiteko gelditzeko.

Ikerketa egin ostean, arriskuak handiagoak direla ondoriozta liteke?
Oro har, ez da aurkitu praktika arriskutsuetan alde handirik, baina aurkitu ditugu beste aldagai batzuk. Adibidez, Interneten erabiltzaileen artean, azken urtean sexu bidezko gaitzen bat eduki duen jende gehiago dago, eta drogaren kontsumoa handiagoa da. Babestu gabeko sexu harremanen eta droga kontsumoaren arteko harreman handia ere nabaritu dugu. Eta jende gehiago dagoela hiesaren probak egin ez dituena. Aldagai horiek pentsarazi digute arrisku gehiago dutela Interneten sexua bilatzen duten gizonek.

Internet bidez zitak egiten dituztenen artean erlaxazio handiagoa dagoela esan duzue aurkezpenean...
Kontua da konfiantza sortzen dela. Interneten sartu, solasean hasi... Eta zitara zoaz konfiantza batekin, pentsatuz pertsona hori sano dagoela, ezagutzen duzula.

Bartzelonan, Madrilen, Bilbon eta Donostian egin duzue ikerketa. Aurkitu duzue ezberdintasunik?
Hiri bakoitzak baditu bere ezaugarriak. Bartzelonak antza gehiago du beste herrialdeekin; Internet arrisku faktore izan liteke han. Madrilen, sexu bikotekideak aurkitzeko orduan, ez du hainbesteko pisua Internetek. Euskal Herrian ere ez, Internetek ez ditu baztertu giroko lokalak. 2006ko ikerketa da; ordutik aldatuko ziren gauzak seguruenik, baina.

Bilbon eta Donostian egindako azterketak ere baditu berezitasunak...
Bai, adibidez, sexu bikotekide gutxiago egotea. Babesik gabeko sexu praktika gutxiago ere bai, Madrilen eta Bartzelonan baino. Eta uzkitik sartzeko praktika gutxiago daude. Hemengo gizon askorentzat uzkitik sartzea ez da hain erakargarri edo atsegina. Nik uste, hemen, alderantziz gertatzen direla gauza batzuk: hemen Interneten erabiltzaileek konfiantza gutxiago izaten dute. Ez dakit, baina uste dut ezaugarri kulturalengatik izan litekeela.

• Homosexualek «sexu segurua» baztertu dutela ohartarazi du Gehituk
• Internet bidez sexua bilatzen duten gayen artean arriskuak ugaritzeko bidean direla uste du Stop Sidak

«Sexu segurua alde batera utzi du homosexualen kolektiboak». Koldobike Mujika eta Sergio Iñigez Gehituko kideek kezka agertu dute, gizonezko homosexualen artean praktika arriskutsuak ugaritzen ari direlakoan. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, gizon homosexualek hartu dituzte azken urteetako sifili kasuen %78 eta GIB giza immuno-eskasiaren birusaren kasuen %33. «Eredu izan ginen hiesa agertu zen lehen urteetan; identifikatu behar dugu zer gertatu den, zuzentzeko», adierazi du Iñigezek.

Internet, sexua eta gizonekin sexua duten gizonei buruzko jardunaldiak aurkeztu zituzten, atzo, Donostian, Mujikak eta Iñigezek. Haiekin egon zen Kati Zaragoza Stop Sida taldeko kudeatzailea, eta InterSex2006 txostenaren ondorioak aurkeztu zituen. Gizonekin sexu harremanak dituzten gizonen Internet ohiturak ikertu dituzte txosten horretan, eta inkestak egin dituzte Bartzelonan, Madrilen, Bilbon eta Donostian. Ikerketaren arabera, Bilbon eta Donostian, gizonek gutxiago erabiltzen dute Internet beste gizonekin sexu harremanak izateko. Babestu gabeko sexu harreman gutxiago izaten dituzte, eta, ondorioz, GIBdun gutxiago dago. Hala ere, Zaragozak nabarmendu du harremanetarako Internet erabiltzen duten gay guzien ia erdiek ez dutela inoiz GIB probarik egin.

«Internet harremanak egiteko esparrua berria da, eta sexu osasuna bultzatu behar dugu esparru horretan», Zaragozaren esanetan. Internetek ez duela arrisku gehiago edo gutxiago azaldu du, baina sexu praktika babestuen eta prebentzioaren beharra oroitarazi ditu: «Ez da datu esanguratsua, baina joera da Internet bidezko harremanetan sexu seguru gutxiago izatea».

> Iritzia: Josebe Egia > GAZTEAK, GURASOAK, SEXUA

• Gazteak, gurasoak, sexua
• Gara, 2008-06-02 # Josebe Egia

Nire ustez, pertsonei izugarri gustatzen zaigu sexua. Eta sexuari buruz hitz egitea ere bai. «Pertsonari» diodala azpimarratu nahi dut, badaezpada, batzuk emakumeei halako gauzek nazka ematen digutela eta, noski, gizonak baino askoz ere eratsuagoak garelako ustean bizi baitira oraindik.

Ez zen nire asmoa datorrenari buruz idaztea, baina ezin dut ekidin. Hiztegian «recatado» hitza begiratuta: «1. adj. begiratu, zuhur, arretatsu, neurritsu. 2. eratsu, zintzo, xume». Gure hizkuntzak genero markarik ez duenez -ez duena esan nahi ezin daitekeenik sexista izan-, ezin eskandaluzko ezer antzeman. Baina bakoitzarentzat jarritako adibideei ere tartea eskainiko diet, eta norberak atera ditzala ondorioak: «1. Tienes que ser más recatado en esas situaciones: begiratuago izan behar duzu egoera horietan. 2. Esa mujer lleva una vida muy recatada, sin excesos y modesta: Emakume horrek bizimodu eratsua darama, gehiegikeriarik gabekoa eta apala». XXI. mendean...

Ez sexua, ez sexuari buruz jakin-nahia ez da generoaren araberakoa. Hala egiaztatu dut joan den asteko artikuluagatik hainbat pertsona ezberdinek egindako galdera ikusita: zer zioten treneko neskek? Zer demontre, zehazki, esan zioten elkarri hain beldurtuta geratzeko artikulugilea eta ni?

Galdera egin didaten askoren seme-alabak nerabeak dira. Errealitate orokorra besterik ez da sexuaz ia edozeinekin hitz egin dezakegula, gure umeekin izan ezik, gure gurasoekin izan ezik.

Gurasoak beti guraso eta, dirudien arren, garai ezberdinekoak izatearekin zerikusirik ez duten bi ezaugarri komunekin: batetik, seme-alabek pentsatzen, sentitzen eta egiten dutenaren inguruko ideiarik eza, irakasleek, sexologoek, psikologoek, hezitzaileek... baieztatzen dutenez. «Dena kontatzeko irrikaz etortzen dira, entzunak izateko gogo biziarekin». Bestetik, norberaren umeak «hori» egiten ez duelako sinesmen tinkoa.

Baina gazteek sexuaz zer eta nola esaten duten gazteei beraei entzuteak gaia nola bizi eta garatzen duten jakiteko ideia garbia ematen digu eta haien behar errealak konprenitzen eta artatzen laguntzen digu, hezteko bidea markatzen, epaitzen edo ez ikustearenak egiten jardun barik.

Egungo nerabeek historiako belaunaldirik informatuena eratu arren, nahi gabeko haurdunaldiek gora egiten dute; ondorioz, abortuek, biharamuneko pilularen erabilerak ere bai. Azken honi buruz berri pozgarria izan dugu. Ezin gauza bera esan abortuaz, injustua, garestia, tabua eta hipokrisiaz beteriko gaia izaten jarraitzen duena.

Frogatuta dago gazteak gero eta lehenago hasten direla, gehiagotan eta pertsona ezberdin gehiagorekin egiten dutela, neskek eta mutilek. Orain, bakoitzak nola bizi duen aztertuta, mutilen helburua koitoa, neska bakoitza trofeo bat; neskentzat, ordea, puta edo emakume erraz gisa ezaguna izateko arriskua, plazerrik ez sentitzeko frustrazioa, haurdun geratzeko beldurra, ezetz esateko lotsa, mutila beste batekin joatearen ezinegona... Neskentzat haurdunaldia, abortua, biharamuneko pilula.

Gure semeek eta gure alabek «hori guztia» egiten dute. Hortaz, treneko neskak zertaz ari ziren jakin nahi duenak, galde diezaiola bereari.

> Elkarrizketa: Carlos Panero > "SEXU HARREMAN ESPORADIKOAK GAI HURBILA DIRA EUSKALDUNONTZAT"

• Carlos Panera · «Ohean» Antzezlanaren Zuzendaria
• «Sexu harreman esporadikoak gai hurbila dira euskaldunontzat»
• Bilbon jaio zen, 1956an. Maskarada taldea zuzentzen du 1980an sortu zenetik. Hainbat sari jaso ditu eta MAX sarietarako izendatuta egon zen «Ikaro» lanagatik. «Ohean» aurkeztu digu, bi gazte ezezagunen arteko «gau bateko» sexu harremana, egoera horretan protagonistek egiten dituzten gogoeta eta konfesioak barne. «Oso gai hurbila eta ezaguna da», ziurtatu zuen Panerak.
• Gara, 2008-02-08 # Marta Morales · Bilbo

Bi gazte ezezagunen arteko gau bateko sexu harremanaren gorabeherak aurkeztuko dizkigu Carlos Panera Maskaradako zuzendariak «Ohean» lan berrian. Antzezlana euskaraz ez dute martxora arte taularatuko (gaztelaniaz otsailaren amaieran izango da), baina aurrerapen bat eskaini dio Panerak GARAri. Argi dauka gaiaren hurbiltasuna.

Nola heldu zitzaizun istorioa?
«En la cama» film txiletarra ikusi genuen, eta antzerkian egiteko oso egokia iruditu zitzaigun, gaia ere oso hurbila zuen. Hori dela-eta, haren eskubideak erostea erabaki genuen. Sexu harreman esporadikoei buruzko filma da, ezezagun batekin oheratzeaz ari da. Oso gutxitan sakontzen dugu une intimo horietan, agian lotsa apur bat ere ematen duelako. «Ohean» lanean, gaia zuzenean planteatzen dugu, baina, aldi berean, sexu harremanetan gutaz erakusten duguna ere islatzen dugu.

Horri buruz, fisikoki biluztea barnekoa biluztea baino errazagoa dela esan duzu...
Jakina. Gure istorioan, pertsonaiak harremanetan hasten diren lehenengo unean, ez dute bestearen izena ondo kontrolatzen. Eta hori,protokolo baten zati bat da: zer erakusten diozun besteari, zer kontatzen diozun... hori norberak erabakitzen du. Euskadin, lehenengo kontaktu hori, bestea politikoki kokatzeko erabili ohi dugu: zer egunkari irakurtzen duen, zer telebista kate ikusten duen... baina guk ez dugu hori islatu lokalismoetan ez erortzeagatik.

Beraz, bizitzaren isla dugu «Ohean»?
Lehenengo momentuan bikote bat ageri da ohean, txortan egiten. Antzerkira sartzen zara eta han topatzen duzu hori, horrela, hotzean, eta oso deigarria da. Baina bestea ezagutzeko era arruntak ere badira: zein da zure izena, zure telefonoa... Egoera barregarriak, tristeak, eta batzutan, tentsioz beteak. Arrunta denari komizidadea sartzen diogu, eta oso hurbileko egiten da dena. Baina, ez dut gehiegi aurreratu nahi! Oso lotuta dago bizitzarekin. Definizioa, Bizitzaren tragikomedia izango litzateke .

Bi antzezlan ezberdin prestatu dituzue. Bata euskaraz eta bestea gaztelaniaz. Biak independienteak. Horrek erraztu egiten al du lana?
Nire ustez askoz ere politagoa da. Antzerkikoa artisau lana da, kolektiboa, nolabait. Horrexegatik, oso prozesu ezberdinak dira biak, besteak beste, hizkuntzak ere oso ezberdinak direlako. Hala ere, bertsio biak sakontzea izan da gure aukera. Alde batetik, euskarazko bertsioan Maskaradaren hastapenetara bueltatu naiz, eta publiko euskaldunari eta euskalduntzen ari denari zuzendu diot lana. Hortaz, zabaltzea kontuan hartu behar duzu: Arriaga Antzokia bai, baina kultur etxe txikiak eta kafe antzokiak, adibidez, ere bai. Nik, zuzendaritzatik, hori osatu dut: oso bertsio hurbila, ohearen inguru bira egiten duena, ikus-entzuleengandik oso gertu, voyeur baten modura. Erdarazko bertsioan, berriz, hasteko, protagonista kubatarra izan ohi da. Eszenografia ere ez da berdina... Euskarazko bertsioan, Unai Iturriagak egin du itzulpena eta oso aportazio interesgarria izan da. Nobelista denez, istorioan dauden tenstio puntuak oso ondo diagnostikatu ditu, eta indartu. Horrek bideratzen du gure bertsioa, aktoreen arteko lana nirekin eta Unairen lana.

Matxalen de Pedro eta Aitor Beltran dira euskarazko bertsioan protagonista. Zergatik aukera hori?
Euskara ondo menderatzen duten 30 urteko aktoreak topatzea ez da erreza. Kasu honetan, libre zeudenen artean, lan sakona egiteko gaitasuna zeukatenak aurkitu behar genituen. Bi lagun aritzen dira bakarrik taula gainean, eta hori presio handia da, sexu esplizituko gauzak antzeztu behar direla ahaztu barik. Horren haritik, lan honek aktoreen lana mirestera eramango gaitu. Beltran ETBko «Goenkale» saioan ari zen, eta Matxalen «Pilotaria»n. Baina arituak dira biak. Beltranek eskola klasikoko metodoa erabiltzen du, eta, Matxalen keinuaren antzerkian ikasia da. Oso interesgarria izan da beren arteko lanaren.

Aipatu duzunez, bi aktore besterik ez dira. Zer suposatzen du horrek?
Aktore gutxiago dituzunean, lanaren konplexutasuna aktoreen antzezpenaren sakontasunean oinarritzen da. Oso astiro egin behar duzu, ia zer irudi sortzen duzun, bai kanpora begira, bai pertsonaia bakoitzak besteari zer erakusten dion. Zaila baino, lan zehatza da. Keinuen hizkuntzan islatzen da hori: `zer pentsatzen du orain', `zer esango diot'... Ohean eta ezezagun batekin zaudela antzeztuz, zailagoa da hori guztia islatzea baina, aldi berean, arinagoa. Eta, gainera, gaia ezaguna da, hurbila.

Euskaldunak sexu harremanetan oso adituak ez direla esaten omen da...
(Barrezka) Nik ez dut uste egia denik. Kontua da itxura itxia dugula, baina horrek ez du esan nahi txortan egiten ez dugunik. Nik ezagutzen ditudan kasuetan ez, behintzat. Batak ez du bestea kentzen.

Estreinaldia martxoaren hasieran izango da, Arriaga Antzokian. Dena prest?
Baietz esango nuke. Oso pozik gaude Comeycalla Madrilgo produktorearekiko elkarlanean eta jendaurreko entseguan oso harrera ona izan dugulako. Istorioak harrera ona du. Izan ere, amerikarrek beste film bat egiteko eskubideak erosi dituzte. Hoberena, bi bertsioak ikustea da, Arriaga Antzokian, otsailaren 28an eta 29an eta martxoaren 1ean (gaztelaniaz,) eta martxoaren 2an eta 3an (euskaraz).

> Iritzia: Isabel Pozueta / Rocio Ibañez > SEXUALITATEA, 60 URTETIK GORAKOEN ARTEAN

• Sexualitatea, 60 urtetik gorakoen artean
• Berria, 2008-02-01 # Isabel Pozueta / Rocio Ibañez · BIOKeko sexologoak / Erredakzioan itzulia

Jogurt poto baten tapakiari begiratuz gero, argi eta garbi irakurriko dugu honako idazkun hau: «iraungitze data»; eta eguna, hilabetea eta ordua zehazten ditu. Badakigu, jakin, eta askok geure ere egin dugu, produktu hori idazkunean ageri den egunera arte izango dela kontsumitzeko moduan, alegia bere hartan gordeko dituela zaporea eta testura, esate baterako, 2008ko otsailaren zazpiko 15:46 arte; eta, egun horretako 15:47tik hasita, ez dela kontsumorako gai izango, gastroenteritisa edo zerbait larriagoa eragin diezagukeelako. Beraz, iraungitze egun hori baino lehen, kendu egin ohi dituzte iraungitzear dauden jogurtak «superretako» apaletatik; iraungita badaude, berriz, bota egiten dituzte, ez dutelako dagoeneko balio.

Zerikusirik ba al dute jogurtek, desioek, fantasiek...?
Iruñeko eta eskualdeko erretiratuen klubetan ibili ohi diren milaka emakume eta gizon ingururekin hainbat arratsalde-pasa egiteko aukera izan dugu, zorionez, azken bi hilabeteetan. Aisialdirako dituzten gune horietara joan gara, haien bizikizunak elkarrekin partekatzera eta 60 urtetik gorakoen sexualitateari buruz gogoeta egitera; eta nabarmena iruditu zaigu gure gizarte mendebaldekoan ageri den «jogurt» efektua.

Zein da, zehatz-mehatz, efektu hori?
Ohituta gaude emakume eta gizon gazteek dituzten sexualitate bizikizunei buruz hitz egitera; bizikizun horiek luzaroago irauten dute gizonen artean emakumeen artean baino. Bizi garen sistema honetako sexualitate emankorrari beren-beregi dagokio, zeinean kantitatea balioesten baita -jokaerak, koitoak, orgasmoak, jarrerak, neska-lagun edo mutil-lagun kopurua, plazera ahalik eta lasterrena lortzeko gailuak...- kalitatearen gainetik -asetasuna, zirrara atseginak, sentimenduak...-. Sexualitate emankor halakoak iraungitze data bat dauka, eta zerikusi gutxi du emakume eta gizon gehienek bizi dugun sexualitatearekin, eta, are gutxiago, urteak joan ahala bizi dugunarekin.

Gure sexologia ikuspegitik, bestelako diskurtso bat behar dugu, eta honako hauek izan ditugu hizpide: emakume nahiz gizon gisa sentitzearen eta bizitzearen balioa, nor bere desioekin; elkarri konpainia egiteko desioa; nor denagatik balioetsia izatea; besteren azala ukitzeko desioa eta nori bere azala uki diezaioten nahi izatea; ferekatuak izateko desioa; behinola bizitakoaren, egun bizi dugunaren eta aurrerantzean bizi nahi dugunaren inguruko fantasiatan aritzea, fantasiaren atsegin hutsez. Alderdi horiek guztiek adinarekin baitute zerikusia, urteak bete ahala gero eta bizikizun eta eskarmentu gehiago bereganatzen baitugu, eta urteak betez joateak ez baitu esan nahi horrek guztiak iraungitze data bat izan behar duenik, amaiera bat izan behar duenik. Ezaugarri horiek guztiek ez dutelako iraungitze datarik, ez eta inolako mugarik. Alderdi horiek guztiak, baina, gutxietsita daude eta ez dira aintzakotzat hartu ere egiten inposatu nahi diguten «gazte ereduaren» barnean.

Gutxiespen horren adierazgarri dira, besteak beste: mediku profesionalek ez jakinaraztea, eskuarki, sexualitateari dagokionez zer-nolako albo ondorioak eragin diezazkieketen berek emandako sendagaiak hartzen dituztenei, jakinaren gainean egonik ere haien bizi kalitatean erasan benetakoa izango dutela; ez erakundeetan ez familiartean ez gordetzea espazio intimo nahikorik -halakorik izateko duten eskubidea bera ere ez aitortzea-, beren sexualitateko hainbat alor jorratu ditzaten --autoerotismoa, sexualitate partekatua...--; homosexualitatea ez aipatu ere egitea, «adinekoen artean badenik ere ez aitortzea».

Emakume eta gizon horiek hitzetik hortzera aipatu izan dizkigute, esate baterako: sexu heziketa zeharo debekuzkoa eta tabuz jositakoa; sexualitatearen inguruko isiltasuna, bai haurtzaroan, bai gaztaroan, bai eta helduaroan; eta XXI. mendeko errealitate gordinean nora ezean eta iparra galduta dabiltzala, zeinean beste muturreko joerak baitira gailen, hala nola haizu erabatekoa, betebehar ezinbestekoa eta errendimendu eraginkorra. Esker oneko agertu izan zaizkigu, halaber, neguko arratsalde horietan aukera eskaini diegulako beren sexualitate iraganekoaz, egungoaz eta etorkizunekoaz hitz egin ahal izateko, hain balio handikoa izaki beren bizialdi luzean.

Aitortu beharra daukagu, beraz, sexualitate eredu jakin bat dela iraungita dagoena, ez datorrelako bat askotariko emakume eta gizon gehienekin, bikotekidedunak izan edo ez izan, elbarritasunen bat daukatenak edo batere gabekoak, azal kolore batekoak zein bestekoak, desio homosexualerako nahiz heterosexualerako joera dutenak, edozein adinetakoak direlarik edo dena delako bizi ziklotan daudelarik ere.

Ahalik eta sexualitate aniztasunik aniztunena hartu behar dugula aintzakotzat, alegia.

> Iritzia: Laura Mintegi > EMAKUME NAGUSIEN SEXUALITATEA

• Emakume nagusien sexualitatea
• Gara, 2008-01-31 # Laura Mintegi · Idazlea

Sexua izan da frustrazioa eta aldarrikapena; inposaketa eta arma. Sexuaren potentzialitatea emakumeen garapenerako erabili ordez, berau suntsitzeko izan da erabilia

Adin ertaineko emakumeen sexualitatea ezagutzeko inkesta bidali didate Kordobatik. Lehenengo galdera adina izan da, 50-59 urte, 60-69, 70-79, 80-89 edo 90etik gora. Horri erantzutea erraza izan da. Ordutik aurrera dena izan da zalantza, baldinba, ez ote, segun eta norekin, agian noizbait, garai hartan baliteke, unearen arabera, eztakitpa...!

Galdera bakoitzarekin zalantza bera: erantzunak egiatan islatzen du sexuak sorrarazten duen kilika, edo uste/sumatzen dudana erantzuten dut, dagoeneko jakin dakidana esanez.

Nork bere buruari gezur txikiak sarri esan badizkio, une batean ez du jakiterik zer den egia eta zer egiantzekoa. Desiraren gainean constructo hutsa eraiki du, arrazionala, eta «ikasita» du bere jarrera sexuarekin, gogoratu gabe nola eragin zion sexuak lehen aldi urrunean. Ahaztu du bere jite naturala eta memorizatu ditu jokabide ikasiak, monotoniak eta harreman inposatuek metatuta. Errealitatea baino errealago bizi du buruan eraiki duen fikzioa: ez dit esaten, baina pentsatzen du; nahiz eta adierazi ez, berak ere gauza bera sentitzen du; ez zaio antzematen baina nire jokamolde hau gustatzen zaio gehien.

Genero femeninoak intentsitate handiaz bizi du desira, oraindik ez-dena, eta eroso murgiltzen da erregistro sentsorialean, definitu gabeko harremanetan, ez-berbazko lengoaian, begiraden unibertso isilean; desiraren arloan, alegia, sexualitatearen muinean.

Inkesta anonimo honetan gauza intimoak galdetzen dira (zaletasunak, praktikak, ohiturak, filiak, fobiak). Baina praktika sexuala baino gehiago, jarrera ikertu nahi dute: «zer nahi zenuke aldatu/hobetu zure oraingo harreman afektibo-sexualean? Uste al duzu egun oztoporen bat duzula zure sexualitatea bizitzeko? Zerk eragiten zaitu gehien, ziurtasun ezak, beldurrak, lotsak, zure gorputzarekiko irudiak, seme-alaben iritziak, iraganeko oroitzapenak, interes faltak, bortizkeriak, espazio egokirik ez edukitzeak, beste etapa batean egoteak, bikotekide ezak, nekeak edo sentitzeak zure bikotekideak ez zaituela nahikorik baloratzen?».

Galdera «sinpleetatik» (Heterosexuala zara? Lesbiana? Bisexuala? Besteren bat?) atoan jotzen du nahien arlora: «Bikotekide berria nahi zenuke? Gizonezkoa edo emakumea?».

Adin ertaineko emakumeek garai ezberdinak bizi izan dituzte sexualitatearekin: frankismoaren errepresioarekin hasi, 68ko ideia libertarioetatik pasa eta ondorengo destape iberikora. Dena bekatua zen garaitik pasatu ziren maitasun librera eta, azkenik, arau moralik gabeko garaira. Adinekoenak ama gazte-gazteak izan ziren; gazteenak, ordea, ama berantiarrak, profesionalak izateko presio ikaragarria pairatu baitzuten.

Sexua izan da frustrazioa eta aldarrikapena; inposaketa eta arma. Sexuaren potentzialitatea (ikus Audre Lorde) emakumeen garapenerako erabili ordez, berau suntsitzeko izan da erabilia. Eta orain inkesta batek galdetzen die: «zer gustatzen zaizu? Eta zer nahi zenuke probatu?». Ba al dago erantzunik dagoeneko?

> Berria: Sexualitatea > DULCE TENTACION, SEXUAREN TENTAZIOAK

• Sexuaren tentazioak
• Dulce Tentacion emakumeentzako denda erotikoa zabaldu dute Donostian
• Berria, 2007-11-08 # Ainara Arratibel · Donostia

Dulce Tentacion. Gozotegi baten izena dirudi, baina ez. Donostian ireki berri duten emakumeentzako denda erotikoaren izena da. Bakarrik zein bikotekidearekin era dibertigarri batean sexuaz eta erotikaz gozatzeko behar den oro topatuko dute han emakumeek: linjeria, kontsolagailuak, bibra-doreak, mahai jolasak... Nork egingo die muzin sexuaren tentazioei?

Errenterian (Gipuzkoa) duten dendaren arrakasta ikusita, Donostian bi denda zabaldu dituzte Dulce Tentacioneko jabeek: Parte Zaharreko Narrika kalean bata eta Groseko Miracruz kalean bestea. «Horren beharra zegoela iruditzen zitzaigun», dio Narrikako dendako saltzaile Edurne Montesek.

Garai batean denda erotikoak leku ilunak izaten ziren. Orain, ordea, kolorez eta argiz beteta daude. Apaletan dauden objektuek ematen diote neurri batean kolore hori.

Sartu eta eskuinera barruko arroparen atala dago: «Eskaintzarik zabalena arlo horretan dugu». Bodyak, kortseak, ohe atorrak, bularretakoak, kuleroak... Denetik aurki daiteke han. Zein baino zein erakargarriagoa, gainera.

Bibradoreak eta kontsolagailuak daude ondoan. «Oraindik ere lotsa apur bat ematen die emakumeei halakoak erostea». Erosten dutenek, ordea, ez dute kexatzeko arazorik izango. Izan ere, aukera gero eta handiagoa da. Sakelakora konektatzen den bibradorea da produktu berriena: «Emakumeak baginan sartu eta, piztuta edukiz gero, mezu edota dei bat jasotzen duen aldiro bibrazioa antzemango du». Urrutiko kontrol bidez funtzionatzen dutenak ere badira.

Kontsolagailuen kasuan, betiko moldeei eusten diote. Zakilaren edota behatzaren forma dute gehienek. Hori bai, neurri, kolore, erritmo eta estilo askotarikoak dituzte. Garai batean ez bezala, egun gehienak urarekin garbi daitezke: «Dena den, badago horiek garbitzeko produktu bat. Guk noizean behin hori erabiltzera aholkatzen dugu jendea».

Horiekin batera, bola txinatarrak dira gehien saltzen dituztenak. Plazererako ez ezik, bagina ingurua indartzeko ere erabiltzen dituzte bola horiek emakumeek: «Haurdunaldiaren ostean erabiltzeko oso aproposak dira, erditzearen ostean oso sentibera egoten baita inguru hori».

Baina, bakarka gozatzeko objektuak ez ezik, taldean zein bikotearekin sexuaz eta erotikaz gozatzekoak ere badituzte. Horien artean mahai jokoak dira ugarienak. Exxxcitacion (Kitzikapena), Pacto de Amor (Amodio Ituna), Pasion Play (Pasioaren jolasa) eta gisa horretako izenburuek argi eta garbi azaltzen dute zertarako diren joko horiek. Dena den, Montesek horri buruzko argibideak eman nahi izan ditu. «Sexu grina pizteko eta une dibertigarriak igarotzeko dira horiek guztiak».

Arrakasta handiena duten jokoetako bat Pasion play da: «Merkatuko joko erotiko osoena da». Bikotekidearekin pasiozko gaua igarotzeko osagai guztiak ditu: kontsolagailua, zaporea duten kondoiak, eskuburdinak, lubrifikatzailea, bola txinatarrak eta ezpainetako bat. Horiek baliatuta, jokoak proposatzen dituen proba dibertigarri eta bihurriak egin beharko ditu bikoteak: «Oso aproposa da egunerokotasuna alde batera utzi eta harremanari bizigarri bat eman nahi dioten bikoteentzat».

Jan daitezkeen olioak, zaporea duten lubrifikatzaileak, antisorgailuak eta mozorroak ere saltzen dituzte. Produktu erotikoen eskaintza, gainera, gero eta zabalagoa da: «Egunero merkaturatzen dira gauza berriak eta dibertigarriak. Oso zaila da denak ezagutzea. Askotan bezeroek eurek ematen digute horien berri».

Ezkondu aurreko agurrak ere antolatzen dituzte: «Arlo horretan agentzia bat bezala funtzionatzen dugu. Bezeroa etorri eta guk dena antolatzen diogu. Horretarako akordioak ditugu hainbat jatetxe, ostatu, landa etxe eta astialdi enpresarekin».

SAREKO MERKATUA. Gero eta gutxiago diren arren, oraindik badira halako dendetara sartzeko lotsatzen direnak. Haiengan ere pentsatu dute, eta, horretarako, www.dulcetentaciones.es webgunea sortu dute. Atari horretan sartuz gero, dendan eros daitezkeen produktuak kontsulta daitezke. Behin hori eginda, on-line denda atalean sartu eta erosteko aukera izango da: «Zerbitzu hori indartzeko asmoa dugu, gainera, etorkizunean». Helbide elektronikoa ere badute -partevieja@dulcetentacion.es-, kontsultak egin ahal izateko.

> Iritzia: Araitz Mendibil > SEXUALITATEA ASKATASUNEZ BIZI

• Sexualitatea askatasunez bizi
• Oarsoaldeko Hitza, 2007-07-01 # Araitz Mendibil · Bilgune feministako kidea, Errenteria-Orereta

Azken urte honetan aldaketa handiak ematen ari dira gay, lesbiana, transexualen eskubideei dagokionean. Baina ezin dugu alerta jaitsi, legeek hainbat eskubideren aitortza helburu badute ere, aniztasunaren errespetutik oso urrun aurkitzen garela adierazten diguten datu eta gertaerak ditugu egunero.

Familia eta beronen egitura heterosexualaren bidez banatzen eta antolatzen ditu rolak patriarkatuak, berau «normala» eta beste guztia «desbiazioa» dela jendarteari muinetaraino sartuz. Erlijioak eta instituzioak ere, arau bihurtu duten normaltasun honen atzetik mugitu dira. Arau hausle hauek jendartetik aparte, ezkutatuta bizi behar izan dute beraien sexualitatea eta egun egoera ez da uste dugun bezain beste aldatu. Ikastetxeetan oraindik ere, bere sexuarengandik espero ez diren jarrera maskulino edo femeninoagoak izateagatik baztertuak diren ikasleak asko dira; eta hau adibide sinpleenetakoa izanik, ondoren jendartean ematen diren jarrerak are bortitzagoak izaten dira.

Aukera sexual guztiak behar dute bere espazioa jendartean. Arau mugatzaileetatik haratago joan eta jendarte anitza, oztoporik gabea eratzeko ardura dugu guztiok, norma heterosexualarekin amaitzekoa. Gure aukera sexuala momentuan dena izanda ere askatasun osoz bizitzeko eskubidea guztiok ez dugun eskubide bat da.


Dikotomiarekin bukatu
Emakume/gizon=femenino/maskulino genero dikotomiarekin amaitzeko beharra aldarrikatzen dugu jendartean. Genero eta sexuen arteko bereizketekin amaitu eta pertsona guztiak era berean baloratzeko ordua da, bere jarrera ezaugarri sexualak direnak izanda ere. Hau dugu sexuen eta rolen aferarekin amaitzeko era.

Azkenik, ezin gara ahaztu lesbianen arazo, behar eta eskubideekiko mugimendu feministatik izan dugun utzikeria. Gu geu ere arau sexualen aferan aniztasuna kontuan hartu gabe ibili izan gara urte luzeetan zehar. Bada ordua zatiketekin etxetik bertatik amaitzekoa. Horregatik dei egiten diegu feminista, emakume eta aurrerakoi sentitzen den orori ekainaren 28an egingo diren mobilizazio eta ekimen desberdinetan parte hartzera.

> Berria: Sexualitatea > "GOZAMENEZ": SEXUALITATEA MODU ZABALEAN ETA POSITIBOAN BIZITZEKO NAFARROAN SORTUTAKO PROGRAMA

• «Gozamenez»: sexualitatea modu zabalean eta positiboan bizitzeko Nafarroan sortutako programa
• Gozamenez programak zortzigarren urtea beteko du aurten. Ekimen aurrerakoi eta orijinala da; sexualitateari buruzko ikuspegi berria eskaintzea eta egunerokoan duen presentziaz eta garrantziaz ohartaraztea du helburu. Sexualitateari normalean ematen zaion tratamendu negatiboari buelta eman nahi izan diote, eta horretarako edozein motatako ekintzak antolatu dituzte: erakusketak, askotariko tailerrak, zinema emanaldiak, bestak, sexu kontsultak on-line...
• Gara, 2007-06-20 # Jasone Mitxeltorena

Gozamenez koordinakundea aspalditik sexualitatearen arloan lan egiten ari diren erakundeek osatzen dute. Bakoitzak bere pentsamoldea izan arren, sexualitateari buruzko ideiaren inguruan bat egin dute indarrak bildu eta gazteei zuzendutako programa aurrera ateratzeko. Sexua arlo guztietara zabaldu nahi dute, ekintza puntuala baino askoz ere gehiago dela erakutsi nahi dute. Izaki sexudunak garen heinean sexualitatea egunerokoan gure baitan dagoela adierazi nahi du Gozamenez-ek. «Orain arte sexualitatea modu negatiboan azaltzen zela uste dugu, hau da, egiten ziren ekimenak sexuak ekar ditzakeen arriskuetan oinarritzen zirela. Positibismoan murgiltzeko beharra ikusi genuen, eta arlo askotara zabaltzekoa», Xabi Santxez HIESaren Kontrako Komisioko kideak azaldu duenez. Prebentzioa ere lantzen duten arren, sexualitatearen aniztasuna eta horri zor zaion errespetua bezalako atalei ere garrantzia eman nahi izaten diote. Beharrezko deritzote bakoitzak sexualitatea bizitzeko modua duela, hori aniztasuna dela eta zilegitasun osoa duela barneratzeari. Filosofia hori eta heziketa sexuala batzeko modua koordinakundean aurkitu zen.

Duela zortzi bat urte eman zion hasiera koordinakundeak izen bereko programari. Hasierako bultzatzaileak HIESaren Kontrako Komisioa, EHGAM, Andraize eta Iturramako Emakumearentzat Arreta Zentroa, Nafarroako Gazte Kontseilua eta SARE elkartea izan ziren. Egun, erakunde gehiago bildu zaizkie, bertzeak bertze, Gehitu, Askagintza, Mandragora, Hegoak eta ILOTA LEDO. Azken finean, Nafarroan sexualitatea lantzen duten hainbat talde. Horrez gainera, programa martxan jartzen den zona bakoitzeko teknikari eta hezitzaileekin lan egiten dute, eta noski, toki bakoitzeko gazteekin, horiek antolatuta daudenean: gaztetxeekin, gazte asanbledekin, elkarteekin...

Gasteizko Udalak sortu zuen gazteak eta aisialdia gaia lantzeko EMAIZE programa izan omen da Gozamenez-en eredua. Duela zortzi urte Gasteizen parte hartu zuten hainbat eragilek Nafarroan bultzatu zuten ekimena, nahiz eta hango dimentsiorik ez lortu, eratuagoa baita. Geroztik herrialdeko zona aunitzetan lan egiten dute, hala nola, Leitzan, Lekunberrin, Goizuetan, Lizarran, Lodosan, Tafallan, Sakanan, Esteribarren, Aezkoan, Burlatan, Barañainen, Iruñean, Corellan, Buñuelen, Uharten eta Nafarroako Unibertsitate Publikoan (azken honi zonei emandako tratamendu bera ematen diote). Programa komunitarioa dela jakinarazi zuten, zona bakoitzeko eragile eta gazteekin harremanetan jarri eta denen artean jarduten baitute. Koordinakundeko kideak zona zehatzez arduratzen dira, baina euren lana jarduerak burutzeko klabe batzuk ematera eta baliabideak jartzera mugatzen omen da. Zonako Emakumearentzako Arreta Zentroekin, udaletan dauden droga eta sexu prebentziorako teknikariekin, sexu hezitzaileekin eta gazteekin harremanetan jartzen dira lehendabizi, eta gero jardueren antolaketa prozesuan parte hartzen dute: filosofiaren klabeak eman eta horiek barneratzen direla ziurtatzen dute (sexualitatea gorputz osoarekin bizitzea eta ez genitaletan bakarrik, jarrera sexistarik ez ematea...). Garrantzitsua da Gozamenez-en filosofia transmititu eta bertako gazte eta eragileek berau barneratzea, baina baita bakoitzak zer egin nahi duen eta nola egin nahi duen erabakitzea ere. Zona bakoitzeko eragileei dagokienez, filosofia barneratu eta eragile bihurtzen dira baliabideak jarri ahal izateko, inondik ere ez jarduerak prestatzeko. Izan ere, egun saturazio handia ematen omen da. Oihana Lopezek Gazte Kontseilutik nabarmendu duenez, «arlo askotatik joaten gara gazteengana eta saturatu egiten ditugu. Askotan ez diegu beren kabuz jarduteko aukerarik ematen. Motorra haiek izan behar dute, eurek gestiona dezatela euren jarduna. Baliabideak jartzea ongi dago, baina askatasuna utzi behar da». Leku bakoitzean errealitate ezberdinak omen daude: Barañainen gazteen antolamendu handia omen dago, eta ideia ere guztiz barneratuta omen dute.

«Erotizazio txertoa sartzen diogu»
Jardunaldi berriak aurrera eramateaz gain, eragile eta erakundeek antolatutako ekimenei euren ukitua ematen saiatzen omen dira: «Txerto erotikoa sartzen diogu ohikoa den edozein jardunaldiri. Erotikoa esaten dugunean, pelikula erotikoak etortzen zaizkio jendeari burura, baina ez da hori. Zentzumenak lantzen dira eta sexua esplizitatzen da. Adibidez, NUPen egin den jardueretako bat jantokian menu berezia eskaintzea izan zen, izen erotikoak zituzten platerak atera ziren eta dastamena landu genuen», azaldu dute Santxezek eta Lopezek. Sakanan adibidez, urte aunitz omen daramatzate jardunaldiak prestatzen, eta aurten deus berririk egin beharrean, ohiko ekitaldiei «kutsua indartzea» erabaki dutela jakinarazi zuten koordinakundeko kideek. Beren hitzetan, ikuspuntua aldatzeko «betaurreko ezberdinak» jartzea da kontua.

Bertzalde, Gozamenez-ekoen ustez egun dauden baliabideak erabiltzea beharrezkoa da. Beraiek ez daude prestaturik zerbitzu hori emateko. Jasotzen dituzten diru-laguntzak urriak dira, eta kideak ez daude liberatuak; beraz, ezin zaizkio programari ehuneko ehunean zuzendu. Egun baliabideak badaudela uste dute, adibidez, Emakumeentzako Arreta Zentroak. Asistentzia emateaz gain, heziketa sexuala emateaz arduratzen dira, eta hori publikoa izatea hagitz positibotzat jotzen dute, zaila baita horrelako zerbitzua Gobernutik etortzea. Nafarroan COFES deituriko zentroak ireki zirenean sexualitatearen heziketan ekarpen handia izan omen zen: kontsultak, kanpainak, hitzaldiak institutuetan... Duela urte batzuk lan hori moztu egin zen: Gobernuak izena aldatu eta langileak berritu zituen, osasun arloko langileak sartu eta hezitzaileak zirenak (sexologoak) gutxitu egin zituen. Egun hasierako jarduera horri eusten bazaio ekimen pertsonalari esker omen da, hau da, hasieratik dauden langileek horri eusten dietelako. Txantreako Andraize da horren erreferentea, eta Iturramako zentroa ere aipa daiteke adibidetzat. Horiek biak dira Gozamenez programan hasieratik parte hartzen dutenak eta Koordinakundeko kide direnak. Gozamenez-en web orrian sexu-kontsultak eskaintzen dituzte. Dena den, aldaketa handia izan omen da, atzeraka. Asistentzia teknikoa ematera mugatzen omen dira zentro gehienetan, eta ez behar bezalako heziketa edo aholkularitza ematera. Gozamenez harremanak dituen zentroei bere filosofia transmititzen saiatzen da, eta gazteekin burututako jarduerak behintzat ikuspegi horretatik eraman behar izaten dira aintzinera. Eurena programa bat bertzerik ez denez, ezin dute zentro horiek ematen zituzten zerbitzu guztiak eskaini, baina gaiari buruzko kontsultak posibleak dira Gozamenez-en web orrian: www.gozamenez.com

Sexualitatearen ikuspegi negatiboa
Hasieran aipatu bezala, Santxez eta Lopezek sexualitatea lantzen duten eragile ezberdinak prebentzioan zentratzen direla azaldu dute, asistentzia teknikoaren barrenean adibidez. Garrantzizkoa eta beharrezkoa deritzote horri, baina sexualitatearen alde negatiboa zabalduta eta etengabe arriskuak aipatuta, beldurra eta eragin negatiboa transmititzen direla uste dute. «Asistentzia ematen zaigunean, segurtasun neurriak hartu ez ditugula-eta kulpabilizatu egiten gaituzte batzuetan», gaineratu du Lopezek. Dena den, arazoa ez da horretara mugatzen: «Jasotzen ditugun ideiak, eredu patriarkal eta sexistak... horrek denak sexuaren gaineko ideia okerra sortzen digu eta beldurrez betetzen gaitu». Ikuspegi zabala ezagutara eman beharraz mintzatzen dira. Plazerra sentitzea, norbera bere buruarekin eta inguruarekin gustura sentitzea, hori sexualitatea omen da. «Kalean zoazela lore usainarekin disfrutatzea eta beraz, plazerra sentitzea, hori ere sexualitatea da», erran du Andraizeko hezitzaile batek. Horretan berebiziko garrantzia dute zentzumenek, eta zentzumenek sentiarazten duten horretaz gozatzeak. Horretaz jabetuz gero, sentsazio horiez disfrutatuko dugu.

Gozamenez programaren helburua ideia hori transmititu eta praktikara eramanda norberak esperimentatzea da. Antolatzen diren jarduera batzuek ez dute aparteko berezitasunik emandako tratamendua ez bada; aunitzek ez omen dute ulertzen txalaparta bezalako tailerrak sexualitatearekin izan dezakeen harremana, eta hor ikustarazten omen zaie jarduera horrekin disfrutatuz gero sexualitateaz gozatzen ari direla. Zaila omen da hori ulertaraztea, baina planteatzean hausnarketara deitzen da, eta mementoan ez ulertu edo konpartitu ez arren, egunerokoa bertze modu batean ikusi eta egoera jakin batzuen aintzinean beharbada ulertzera ailegatuko direla uste du Lopezek: «Gozatzen den esperientzia bat bizitzean beharbada sentipen hori sexua hitzarekin lotuko du».

Aurtengo kanpaina
Udako jaiei begira kanpaina antolatu dute. Ohikoa den sexu erasoen kontrako kanpaina begi onez eta beharrezkoa ikusten dute, baina mezu positiboa ere helarazi nahi dute: «Jaiak jendea ezagutzeko eta horretaz gozatzeko aukera paregabea direla zabaldu nahi dugu», dio Lopezek. Horretarako bakoitzak bere burua eta gainerakoak zaindu behar dituela eta tratu onek nagusitu behar dutela gaineratzen du Santxezek.

Hilabete honetarako Iruñean prestatu dituzten jardueren artean, IPESek antolaturiko «Emakumea eta Zinea» film proiekzioetan parte-hartzea aipa daiteke. Horrez gainera, Eguzki Bideoak-ekin batean, hilaren 29an Mercaderes kalean «Desayuno en Plutón» emanen dute. Gaur 20.00etan «Ipuin kontalari erotikoa» izanen da, eta asteburuan gai horren inguruan tailerrak izanen dira. Programak web orrian aurki daitezke.

Exposiciones, talleres variados y unidades didácticas durante el año
Son diversas las actividades llevadas a cabo por el programa Gozamenez. Se han realizado exposiciones como Carteles de prevención o Sexualidad y los cinco sentidos. Se desarrollan talleres de caricias, henna, maquillaje, masaje, sexualidad, graffiti, percusiones, bailes africanos, capoeira, danza del vientre, hip-hop, teatro, arcilla, risoterapia, comic, txalaparta y cortometraje. Además, se toma parte en actividades organizadas por otros colectivos y en todos los institutos de Nafarroa se ofrece una unidad didáctica que pretende desmitificar la idea del príncipe azul con la obra de teatro de Oihulari Clown. J. M.

• Actividades de Gozamenez
• 16 de mayo en la UPNA
• «Recorrido sensorial» estimulando los cinco sentidos y disfrutando.
• 15, 16, 22 y 23 de Junio en Leitza
• Taller de risoterapia o Irriterapia en el Gaztetxe de Leitza de las 19.00 a las 21.00.
• 15 de Junio en Burlata
• Concierto del grupo Paréntesis (hip-hop) y otras actividades como capoeira.
• 20, 22, 23 y 24 de junio en Iruñea
• Cuenta cuentos erótico en Kalaska a las 21.00 y taller durante el fin de semana en Andraize.
• 19, 27 y 29 de junio en Iruñea
• Dentro de «El cine y la Mujer» de IPES, proyección de los filmes «Valerie» y «Shortbus», a las 20.00 en los cines Golem. Ayer tuvo lugar un debate con la invitada Francisca Bermejo. El 29, proyección de «Desayuno en plutón», a las 22.30 en Mercaderes, con Eguzki Bideoak.
• 27 de junio en Leitza
• «Ur Festa» en las piscinas municipales desde las 22.00 a las 24.00.
• 28 de junio en Iruñea
• Manifestación de gays, lesbianas y transexuales que saldrá a las 20.00 desde la Estación de Autobuses y posterior fiesta en Nabarreria.
• 4, 6, 11, 13 y 16 de septiembre
• Taller de cortometrajes en Leitza y Goizueta.
• 12-30
• Urtekoei zuzenduta
• Gazteei zuzendutakoa da Gozamenez programa. 12 urte dituztenekin, nerabezaroan daudenekin, eta 30 urte dituztenekin aritzen dira jardueretan.

> Erreportajea: Erotismoa > HEZEA ETA BEROA

This summary is not available. Please click here to view the post.