2009/05/30

> Elkarrizketa: Javier Ugarte > "FRANKISMOA BIZI IZAN ZUTEN HOMOSEXUALEI EZ ZAIE AITORTU JASAN ZUTEN JAZARPENA"


  • Javier Ugarte - Filosofoa: «Frankismoa bizi izan zuten homosexualei ez zaie aitortu jasan zuten jazarpena»
  • Una discriminación universal: homosexualidad bajo el franquismo y la transición' liburua idatzi du Javier Ugarte filosofoak. Urte haietan homosexualek beren sexualitatea nola bizi zuten azaldu du Ugartek.
  • Berria, 2009-05-30 # Ainara Arratibel · Donostia

Frankismoaren jazarpena» jasan ostean, «zailak eta luzeak» izan ziren trantsizioko urteak homosexualentzat, Javier Ugarte filosofo eta Oviedoko Unibertsitateko irakaslearen hitzetan. «Atxilotuak eta kartzelatuak izaten jarraitu zuten, 1979 arte». Egun urratsak egin diren arren, homofobiaren aurkako politika «eraginkorragoak» behar direla uste du, eta garai hartako homosexualei jasan zuten «jazarpena» aitortu behar zaiela.


Zer islatu nahi duzu liburuan?
Inork erantzun ez didan zalantza bat argitu nahi izan dut hainbat alorretako profesionalen bidez: zein baldintzatan bizi eta eraiki behar zuen bere sexualitatea homosexuala sentitzen zen pertsona batek urte haietan.


Nola egiten zuen?
Harrigarria bada ere, kasu askotan ezkonduz egiten zuten. Erregimenak, Elizarekin bat eginda, heterosexualitatea ezarri zuen bizitzeko modu gisa. Gizonek emakumeekin ezkondu eta seme-alabak izatea nahi zuen, 1936ko gerrako galera ekonomiko eta demografikoak berreskuratzeko. Hori kontuan hartuta, eta frankismoaren errepresioa ez jasateko, homosexual asko ezkondu eta seme-alabak izan zituzten. Nahiz eta homosexualen aurkako sarekada batean harrapatu, Polizia eta epaileak ez ziren horren 'gogorrak' haiekin. Beraz, oso egoera gogor eta zailetan bada ere, beren homosexualitatea bizitzen jarraitzeko aukera zuten. Ezkondu gabe zeuden homosexualekin, ordea, ez zuten gupidarik izaten, eta kartzelatu egiten zituzten.


Kartzelako bizimodua gogorra izango zen, ezta?
Oso gogorra, benetako infernua bizitzen zuten.


Eta lesbianekin zer gertatzen zen?
Emakumeen sexualitatea ukatu egiten zen, eta erregimenak erotzat hartzen zituen lesbianak. Hori dela eta, kartzelatu beharrean, ospitale psikiatrikoetan sartzen zituzten.


Eta trantsizioa nolakoa izan zen?
Luzea eta zaila. Izan ere, trantsizioa luzeagoa izan zen homosexualentzat. 1979ko urtarrilera arte indarrean egon zen Gizarte Arriskugarritasun Legea. Beraz, trantsizioaren lehen urteak gogorrak izan ziren homosexualentzat, atxilotu eta zigortu egiten baitzituzten. Hori ez zen gertatzen frankismoaren errepresioa jasan zuten beste hainbat biktimekin. Adibidez, pentsa ezina zen alderdi sozialistako edo komunistako kide bat atxilotua izatea, zituen ideia politikoengatik.


Memoria Historikoaren Legearen bidez 1936ko gerrako eta frankismoko biktimek jasandako jazarpena onartu eta aitortu nahi izan da. Garai haiek bizi izan zituzten homosexual askok, ordea, eurei ez zaiela aitortu diote. Horrela dela uste duzu?
Bai. Frankismoa bizi izan zuten homosexualei ez zaie jasan zuten jazarpena aitortu. Hala, duela aste batzuk jaso du Espainiako Gobernuaren kalte-ordaina homosexuala izateagatik frankismoaren jazarpena jasan zuen lehen biktimak. Kalte-ordaina 4.000 eurokoa izan da. Jasan zuten jazarpena kontuan hartuta, kalte-ordaina iraingarria da, oso txikia .


Nola aitortu eta onartu dakieke jasan zuten jazarpen hori?
Nik uste ematen zaien kalte-ordain ekonomikoa handiagoa izan beharko litzatekeela. Baina, zoritxarrez, uste dut horrek ez duela atzera bueltarik izango, eta hor utziko dutela. Bestalde, ideia politikoengatik jazarpena jasan zutenekin egin den antzera, omendu egin beharko lirateke. Gainera, gehiago ikertu beharko litzateke bizi izan zutenaz. Izan ere, alor horretan lanean ari garenok ez dugu inork gehiago hori bizitzerik nahi. Ezinbestekoa da homofobiaren aurkako politika argiagoak eta eraginkorragoak egotea. Gizarte osoak egin behar du homofobiaren aurka, oraindik ere aurreiritzi asko baitaude.


Zure liburua aipatu duzun omenaldi horietako bat al da?
Neurri batean bai. Jendeak homosexualek garai hartan bizi izandako infernua jakitea nahi izan dut. Izan ere, historiaren alorrean bada oso esaldi on bat: beren historia ezagutzen ez duten herriak hura errepikatzera kondenatuak daude. Zorionez, kasu honetan ez da hala izango. Baina ezinbestekoa da jendeak hura jakitea.


Gaur egun, nola uler daiteke hainbat jendek homosexualitatearen inguruan duen jarrera atzerakoia?
Ezin da ulertu. Alor horretan, kezkagarria eta salagarria iruditzen zait Eliza katolikoa bezalako erakunde batek homosexualitatearen inguruan erakutsitako jarrera oldarkor eta atzerakoia.

2009/05/17

> Berria: Maiatzak 17 > FRANKISMOAK ZAPALDUTAKO "BESTEAK" GOGOAN, DURANGON

  • Frankismoak zapaldutako «besteak» gogoan, Durangon
  • Francoren diktaduran sexu joeraren ondorioz hildakoen omenezko eskultura jarri du EHGAMek
  • Berria, 2009-05-17 # Maite Asensio • Durango
Frankismoaren garaiko beste biktimak. Haien sexu joeraren ondorioz laidoztatuak, baztertuak, espetxeratuak, torturatuak, hilak; ondoren, ahaztuak, ikusezin bihurtuak. Francisco Francoren diktaduran zapaldutako lesbiana, gay, transexual eta bisexualen omenez, Kantu isila izeneko oroitarria inauguratu zuen atzo Durangon (Bizkaia) EHGAM Euskal Herriko Gay Askapenerako Mugimenduak.

Milaka izan ziren frankismoaren garaian «beren duintasunaren alde» borrokatu ziren emakumeak eta gizonak, Imanol Alvarez EHGAMeko kideak azaldu duenez. «Era guztietako irainak eta zapalkuntzak jasan zituzten, bakarrik beraiek hautatutako pertsonak maitatu eta haiekin larrua jo nahi izateagatik». Emakume eta gizon haiek gogoan izateko, Koldobika Jauregik egindako eskultura jarri dute Landako gunearen ondoan. Kantu isila da artelanaren izena, baina Jon Maiaren bertso bat bertan grabatu ostean, isiltasunari hitzak jarriko dizkiote.

Frankismoaren «beste» biktimak dira, hain zuzen, «bestelakoak» izateagatik jazarri zietelako. «Bene-benetan ahaztuak, gehienak anonimoak, baina gure aitortza merezi dutenak», gaineratu du Imanol Alvarezek. Izan ere, frankismoaren biktimen artean, lesbiana, gay, transexual eta bisexualak izan dira isilduenak. Hala onartu du Martxelo Alvarez Ahaztuak 1936-1977 elkarteko kideak : «Tristea da, baina esan egin behar da: frankismoak ez ezik, frankismoaren aurka borrokatu zirenek ere zapaldu zituzten gay eta lesbianak. Garai hartako ezkerreko errepresaliatu politikoen artean ere jokabide homofoboak egon ziren».

Baina justiziari begira, oroitarriaren atzean «izen-abizen zehatzak» daudela esan du Alvarezek, eta hildakoak omentzea egoki jo arren, ekintzetara igarotzeko beharra nabarmendu du, «zoritxarrez, izen-abizen horiek jardunean jarraitzen dutelako egun». Elizak ere lesbiana, gay, transexual eta bisexualen inguruan izandako jarrerari buruz hausnartu beharko lukeela gaineratu du Ahaztuak 1936-77 elkarteko kideak. Horregatik, hain justu, Durangoko Andra Maria elizaren aurrean elkarretaratzea egin zuten atzo.

76ko azaroko egun batean
Durango hautatu du EHGAMek oroitarria jartzeko, besteak beste, bertan sortu zelako elkartea. «1976ko azaroko egun batean, Antonio Quintanak eta biok topo egin genuen hemen» , azaldu du Imanol Alvarezek, EHGAMeko sortzaileetako bat izandakoak. «Bertan hasi ginen berbetan, Europako beste leku askotan bezala, Euskal Herrian ere gay mugimendua antolatzeaz. Beste inork egiten ez bazuen, guk egin behar genuela zioen Antoniok. Ni nahiko eszeptikoa nintzen, baina haren gogoa ikusita, ezin izan nion ezetz esan».

Ordutik, aurrerapausoak eman dira, baina oraindik herrialde batzuetan sexu joeragatik pertsonei jazartzen dietela eta hil egiten dituztela gogorarazi du Gema Zabaletak, Jaurlaritzako Gizarte Gaietarako sailburuak. Gurean ere «homofobia ekintzak» daudela eta «berdintasunaren alde borrokatzea beharrezkoa» dela gaineratu du, frankismoaren biktimek isuritako odola ez zelako alferrik izan: «Memoria eta justizia ekitaldia da hau, ez ahaztera konprometitzen gaituena».

2009/05/14

> Berria: Maiatzak 17 > ARABA: 7menos20 ETA EHGAM ELKARTEEK ALDAKETAREN ERAGILE IZAN NAHI DUTE

  • LGTB elkarteek aldaketaren eragile izan nahi dute
  • Homofobia, lesbofobia eta transfobiaren aurkako eguna dela-eta heterozentrismoarekin bukatzeko eskatu dute
  • Berria, 2009-05-14 # Jon Rejado • Gasteiz
Lesbianen, homosexualen, transexualen eta bisexualen elkarteek azpimarratu dute gizarte berri bat sortzeko eragile izan behar dutela homofobiaren kontrako borrokan. 7menos20 eta EHGAM Araba elkarteek adierazi dute helburu horren alde egin behar dutela mugimendu sozialekin, sindikalekin eta pentsaera politiko guztiekin lan eginez. Dei hori egin dute maiatzaren 17an egingo den homofobiaren, lesbofobiaren eta transfobiaren kontrako egunaren atarian.

Egungo sistema heterozentrista dela nabarmendu dute elkarteek, eta homofobiaren arazoa sortzen duela kritikatu dute heterosexualitatea ardatz duen sistema den neurrian. Lesbianek, homosexualek, transexualeek eta bisexualek sufritzen dituzte beldur eta aurreiritzi horiek, eta hori oinarritzat hartuta, sufritzen dutenek izan behar dute aldaketa eragileak.

Ideia hori aldarrikatuko dute maiatzaren 17an egingo diren ekimenetan. Aldarrikapen horrez gain Eliza Katolikoaren jarrera salatuko dute. Celestino Migliori Vatikanoko ordezkariak Nazio Batuen Erakundean egindako adierazpenak gogora ekarri dituzte, homosexualitatea ez despenalizatzeko eskatu zuen.

Hainbat ekimen
Maiatzaren 17a dela-eta hainbat ekimen antolatu dira Euskal Herrian. Maiatzaren 16an eskultura baten inaugurazioa egingo da, eta elkarretaratze nazionala deitu dute 18:30ean. Maiatzaren 17an bertan, manifestazioa egingo da Gasteizen, eta 12:30ean aterako da Babesgabetuen Andre Mari Zuriaren plazatik. Horrez gain Transfobia, lesbofobia eta homofobiaren aurpegiakerakusketa gaurtik aurrera ikusgai egongo da Gasteizko Hikaateneon.

2009/05/13

> Manifestua: Ekainak 6 > GEURE GORPUTZA, GEURE ERABAKIA

  • MANIFESTUA: GEURE GORPUTZA, GEURE ERABAKIA
  • Ekainaren 6an. Abortatzeko eskuidearen aldeko manifesta-zioa. Bilbon
  • Euskal Herrian, 2009ko Maiatza
  • Aske eta doan abortatzeko eskubidea.
  • Haurdunaldien Borondatezko Etenaldiak (HBE) osasun sare publikoan.
  • Abortatzen duten emakumeentzat erabateko bermeak osasunari eta arlo juridikoari dagokionez. Baita interbentzioa egiten duten osasun langileentzat ere.
  • Abortua eskubide gisa finkatzea.
  • Antisorgailuen doako eskuragarritasun unibertsala emakume ororentzat, osasun baldintza egokietan.
  • Hezkuntza sexuala eremu guztietan. Emakumeek beren amatasuna libreki eta borondatez erabaki dezaten, baita sexualitatea bizitzeko beren modua ere, gozagarria izan dadin eta ez inposaketen bidez ezarria.

Hauek dira eta izan dira, urte askoan, emakumeen sexu- eta ugalketa-eskubideen inguruan mugimendu feministak egindako aldarrikapenak.

Baina aldi berean, erreakzio kontserbadoreek -Eliza katolikoaren eta eskubiko indar politikoen eskutik- gure eremuaren jabe egin nahi duten garaiotan, beren eskubideak gauzatu nahi dituzten emakumeei amaigabeko oztopoak jartzen zaizkie, eta bereziki abortu eskubidea oztopatu eta zigortzen da.

Izan ere, abortatu ahal izateko balizko egoerek Kode Penalaren barnean jarraitzen dute. Hainbat oztopo eta mugen bidez, emakumeok epaileen, tribunalen edota medikuen aurrera eramaten gaituzte; azkenean, beraiek dira emakumeen gorputzari buruzko erabakia hartzen dutenak. Ez da bermatzen abortua doan eta osasun sare publikoan gauzatzeko aukera. Arautu gabeko kontzientzia eragozpena dela eta, medikurik atzerakoienek, ospitaleak beren intolerantziaren erlijio-kapera bihurtu nahi dituzte, eta hauetan emakumeen erabakitzeko eskubidearen aurka, “moral” faltsua inposatzen dute. Eskubide hau gauzatzearen alde dauden osasun langileak etengabe jazartzen dituzte. Ikastetxe erlijiosoetan, zentzugabeko superstizioak eta zientziaz kanpokoak diren hainbat sinesmen irakasten zaizkie gazteei, honela beren gorputzaz eta sexualitateaz libreki eta askatasunez erabakiak hartzen dituzten emakumeak errudun sentiaraziz eta epaituz.

Beste behin, orain eta betiko: geu erditzen gara, geuk erabakiko dugu. Abortua Kode Penaletik kanpo nahi dugu. Ez dadila sar Eliza gure bizitzetan.

  • EUSKAL HERRIKO MUGIMENDU FEMINISTA: 7MENOS20, ABORTOAREN ALDEKO NAFARROAKO ASANBLADA, ALTSASUKO FEMINISTAK, AMALATZ TALDE FEMINISTA, ANDERE BIDATZ, ARABAKO EMAKUMEON ASANBLADA, ARGITAN, ATARRABIKO EMAKUMEEN ASANBLADA, HANGO ETA HEMENGO EMAKUMEAK, BASAURIKO EMAKUMEON TALDEA, EMAKUMEAK ANIZTASUNEAN, BIZKAIKO EMAKUMEEN ASANBLADA, EMAKUME INTERNAZIONALISTAK, ERMUKO EMAKUMEEN ASANBLADA, EUSKAL HERRIKO BILGUNE FEMINISTA, FORUM FEMINISTA MARIA DE MAEZTU, HAGIN, HANKAZ GORA, IDUNA, LANBROA, LIZARRAKO KOORDINADORA FEMINISTA, MEDEAK, PLAZANDREOK, SORGINAK, TXANTREAKO EMAKUMEEN ASANBLADA, UXU ONDARRUKO EMAKUMEEN TALDEA.

2009/05/05

> Berria: Zinema > MAITASUN BERANTIARRAK

  • Maitasun berantiarrak
  • 'Axun eta Maite' filmatzen hasiko dira Jon Garaño eta Jose Mari Goenaga, bi emakume adinduren arteko maitasun istorio. Donostiako Zinemaldira iritsi ezean, 2010eko udaberrian estreinatuko dute
  • Berria, 2009-05-05 # Xabier Martin • Pasai San Pedro
Ander filmean homosexualitatea Euskal Herriko landa gunean kokatu zuen orain gutxi Roberto Castonek; bada, Jose Mari Goenaga (Ordizia, Gipuzkoa, 1976) eta Jon Garaño (Astigarraga, Gipuzkoa, 1974) datorren astelehenean filmatzen hasiko diren euskarazko filmak ere (Axun eta Maite) zinemak ohiz kanpokoa duen esparru batera eramango du homosexualitatea, bi emakume adinduren arteko harremanetan jorratuko baitu. Dena den, Goenagak film biak desberdindu nahi ditu ezeren aurretik: «Ez genuke nahi jendea bi filmak alderatzen hastea. Izan ere, Ander askoz ere modu argiagoan dago kokatuta gai horretan. Gureak ukitzen du homosexualitatea, baina Axun eta Maite adiskidetasunari buruzko istorioa da batez ere». Zizurkilgo Irola baserrian hasiko dira filmatzen. Gero, Asteasun, Donostiako Santa Klara uhartean eta Gipuzkoako beste hainbat lekutan ariko dira, sei astez. Ekainaren 20rako bukatu nahi dute filmatzea. «Zinemaldian estreinatu nahiko genuke, baina filmatzea martxotik maiatzera atzeratu denez, larri ibiliko gara garaiz bukatzeko. Iritsiko ez bagina, 2010eko udaberri aldera estreinatuko genuke seguruenik», dio Jon Garañok.

Tercero B eta Sintonia film laburren ondoren, Lucio zuzendu du Goenagak, azken hori Aitor Arregirekin batera. Garaño, berriz, Dragon House eta Sahara Marathon dokumentalen egilea da. Bata zein bestea Axun eta Maite-ren produkzio aurreko lanetan aritu dira azken hilabeteetan, buru-belarri, Moriarti ekoiztetxeak Pasai San Pedron duen egoitzan. Pasarte guztiak nola filmatuko dituzten ere aldez aurretik erabaki dute, «inprobisazioari leku gutxi utzita». Jon Garañok izango du azken hitza filmaren arlo teknikoari dagokionez. Aktoreen zuzendaritzan, berriz, Jose Mari Goenaga izango da arduradun nagusia.

Izenburuarekin bueltaka
Moriarti eta Irusoin ekoiztetxeen ekoizpen berria Axun eta Maite izenburuarekin hedatu dute, baina izen hori ez da behin betikoa. «Maite eta Axun, Maitaxun eta Pasodoblia ere bururatu zaizkigu», diote. Litekeena da azkenean filmaren izenburua Pasodoblia izatea. Haren alde egiten dute egileek. «Filmean protagonistek pasodobleak dantzatzen dituzte, eta horren haritik pentsatu dugu agian izenburua aldatuko dugula».

Izenburuak izenburu, Garaño eta Goenagaren filma giro dramatikoan garatuko da, komediaren ukituekin. «Giro positiboa izango du, hala ere», bota du azkar Goenagak. «Tragikomedia bat izango dela esan daiteke», gaineratu du Garañok. «Gure bizipenak oinarri hartuta idatzi dugu istorioa, baita inguruko pertsonei gertatutakoak ikusita ere». Erreferentziaz hitz egiten hasita, David Leanen Brief Encounter (1945) aipatu dute, baita Clint Eastwooden The Bridges of Madison County (1995) ere. Debekatutako maitasunak dituzte oinarri egileek aipatutako filmek; beraz, ezinezko maitasunetik ere izango du zerbait Axun eta Maite-k.

Aizpuru eta Pagoaga
Garaño eta Goenagaren filmaren ardatz nagusietako bat Axun eta Maite pertsonaien rolak jokatuko dituzten aktoreen interpretazioa izango da. Itziar Aizpuru izango da Axun, eta Mariasun Pagoaga Maite. Aizpuruk badu eskarmentua telebistan; ETBko Martin telesaileko Marikororena egiten, esaterako. Pagoaga, ordea, ez da aritu sekula ez telebistan ez zineman ere. «Arrasateko Doke antzerki taldean aritzen da. Asko gustatu zitzaigun Maiteren rolerako», dio Goenagak. Jose Ramon Argoitia, Patricia Lopez, Ane Gabarain eta Zorion Egileor ere aktore taldean izango dira.

Bestalde, musika bereziki zaindu nahi dute. Pascal Gaigne konposatzen ari da filmeko musika. «Maite musika eskolako irakasle denez, musika klasikoak -Txaikovskik, esaterako- berezko lekua izango du». Musika klasikoko hainbat konposizio egokituz ari da Gaigne filmeko musika prestatzen.

Axun eta Maite-k milioi bat euro inguruko aurrekontua izango du. Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak, ETBk eta Espainiako ICAAk jarri dute dirua.

Ospitale bateko gelaren iluntasunean loratutako musuak
Bi emakume edadeturen arteko maitasun harremanak hauspotzen du Axun eta Maite-ren gidoia. Jon Garañok idatzi zuen jatorrizko testua, eta gero Jose Mari Goenaga ere proiektuan sartu zen, bere ekarpenak eginez. Axun eta Maite 70 urtetik gorako emakumeak dira; oso giro desberdinetan bizi izan dira. Axun baserri giroko emakumea da. Hurbileko pertsona bat gaixotu egingo da, eta hura zaintzen emango ditu egunak Donostiako ospitale batean. Erietxeko gelan ezagutuko du Maite; anaia zaintzen ari da hura. Maite lesbiana da, betidanik izan du garbi bere jarrera sexuala. Axunek, berriz, sentsazio berriak ezagutuko ditu Maiterekin hasi berri duen adiskidetasun harremanak aurrera egin ahala.