> Berria: Matxismoa > GAUR ERE BI ALARDE

• Gaur ere bi alarde
• Irungo alarde mistoarekin bat egin dute feministek, sindikatuek eta ezkerreko alderdi politikoek
• Berria, 2009-06-30

Azken urteotan bezalaxe, gaur ere bi alarde izango dira Irunen (Gipuzkoa), San Martzial eguneko ospakizunetan. Alarde tradizionalaren eta mistoaren arteko "gatazkak" saihesteko, ordu desberdinetan aterako direla ebatzi du berriro Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo Sailak. Hala, laugarren urtez, alarde tradizionala izan da lehena ateratzen, 07:40ean; hori amaitzean abiatuko da alarde mistoa, 10:10 inguruan. Arratsaldean alderantziz izango da: alarde mistoa 17:30ean aterako da, eta tradizionala 18:30ean.

1522ko ekainaren 30ean Irungo tropak Frantziako armadari gailendu izana ospatzen dute urtero San Martzial egunean. Zenbait gizarte eragile eta talde feminista, ordea, aspaldi hasi ziren aldarrikatzen ospakizuna ez zela berdintasunez egiten, emakumeek ezin dutelako alarde tradizionalean soldadu gisa parte hartu. Alarde mistoan, ordea, kantinera zein soldadu gisara ibiltzen dira andreak, eta aurten gainera, andre batek jeneral gisara desfilatuko du lehen aldiz: Ainhoa Ruizek.

800 lagun inguru aterako dira alarde misto horretan, bederatzi konpainiatan banatuta. Hainbat eragile sindikal, politiko eta gizarte eragilek egin dute bat alarde horrekin, besteak beste, Bilgune Feministak, Bidasoaldeko Emakumeek, EBk, Aralarrek, ezker abertzaleak, LABek, UGTk, CCOOk, ELAk eta EILASek.

Alarde tradizionalean, aldiz, 8.000 gizon atera dira, hemeretzi konpainiatan. Zortzigarrenez, Satur Ibargoien da jeneral; beraz, ez da aldaketa handirik egongo. Dena den, arduradunek diote aurtengo desfilea "desberdina" dela, 2008an Espainiako Auzitegi Gorenak emandako epaiaren ostean; alarde tradizionalak berdintasunerako eskubidea ez duela urratzen ebatzi zuen.

> Iritzia: M. Carmen Ribeiro Rey > KOKTERAINO GAUDE! SISTEMA EKONOMIKO SOZIALA ETA FEMINISTA NAHI DUGU!

• Kokoteraino gaude! Sistema ekonomiko soziala eta feminista nahi dugu!
• Noticias de Gipuzkoa, 2009-04-30 # María del Carmen Ribeiro Rey . Berdintasunaren Aldeko Donostiako Emakumeen Kontseilua izenean

Gure gizartean emakume eta gizonen artean dagoen desberdintasuna lanaren banaketa sexualean oinarrituta dago. Lanaren banaketa hori etengabe agertu eta agertzen da gizarte eta kultura guztietan, denboran eta espazioan nabarmen aldatu daitekeen arren.

Lanaren banaketa horren arabera, gizarteak sexuaren araberako zereginak, jokabideak, aurreikuspenak, rolak eta jarduera zein mugikortasunerako espazioak esleitzen ditu. Sailkapen horren ondorioz, gizonek eta emakumeek egiten dutenaren garrantzia hierarkizatu egiten denez, balio soziala ematen zaio gizonek egindakoari, eta eskubideak nahiz herritartasuna ukatzen zaizkie emakumeei.

Era berean, lanaren banaketa sexualaren ondorioz, gizarte-harremanetarako bi arlo banatu eta bereizi egiten dira: esparru publikoa, hau da, lan-merkatuaren eta ondasun-ekoizpenaren esparrua. Bertan, honako irizpide hauek dira nagusi: arrazionaltasun ekonomikoa, trukea, eraginkortasuna eta errentagarritasuna. Esparru publikoan, erabaki sozio-politikoak hartzen dira, eta onespen zein botere soziala lortzen da. Gizonen berezko esparrutzat hartzen denez, gizonen ohiko esparrua omen da.

Ugalketa-lana, ordea, emakumeek egindakoa da, batez ere, eta familia-esparru pribatuan ondasunen nahiz zerbitzuen arloan agertzen diren premiei aurre egitea du helburu. Lan horretan, honelako eginkizunak garatzen dira: etxearen kudeaketa, antolaketa eta artapena, gizarteratzeko prozesua, hezkuntza, afektuak eta zainketak.

Emakumeoi ematen dizkiguten eginkizun horiek oso naturalizatuta daude oraindik, askok eta askok emakumeak izateagatik etxeko lanetarako "dohaina" dugula eta jakite nahiz trebetasun horiek berez ditugula uste dutelako oraindik. Beraz, lanaren banaketa sexualaren ondorio zuzena dela ezkutatzen dute.

Gizartea garatzeko orduan, familia-arloko ugalketa-lana ezinbestekoa bada ere, gurea bezalako sozietate patriarkalean ez dauka ez agerikotasunik, ez ordainik, ezta onespen sozialik ere. Lan hori ez da garran-tzitsua kontabilitateko ekoizpenaren eta aberastasun-sorreraren ikuspegitik. Hori dela-eta, lan hori bakarrik egiten duten emakumeak ez-emankortzat eta ez-aktibotzat hartzen dituzte.

Lanaren banaketa sexualaren ondorioz, ordainpeko etxeko lan gehienak ere emakumeek egiten dituzte, bertokoek eta etorkinek. Gainera, esklabutzatik hurbil dauden baldintzetan azpikontratatzen dituzte: gizarte-segurantzako afiliaziorik gabe, soldata txiki-txikia, aparteko ordainsaririk gabe eta atsedenik gabeko lanaldi amaiezinak.

Lanaren banaketa sexualak ondorio larriak ditu emakumeontzat, etxean eta lanean ez digulako gizonekiko berdintasun-baldintzetan garatzen uzten.

Hori dela-eta, maiatzaren 1ean, Langileen Nazioarteko Egunean, Berdintasunaren Aldeko Donostiako Emakumeen Kontseilua kalera irtengo da, donostiarrei desberdintasunak gogaituta gauzkala jakinarazteko.

Emakumeok gogaituta gaude…

…etxeko lana agerikoa ez delako, gizartea garatzeko orduan ezinbestekoa den arren!

… etxeko lana eta zainketak gizonek eta emakumeek berdintasunez partekatutako erantzukizuna ez delako!

…ume eta menpekoen atentzio unibertsalerako euskal sistema publikorik ez dagoelako!

…etxetik kanpo prestakuntza-maila eta ordainsari txikiko, aldi baterako eta lanbide-hobekuntzarik gabeko lan ezegonkorretan lan egin behar dugulako!

…hezkuntza-sistemarentzat lehentasunezkoa ez delako emakume eta gizonen artean familia eta lanaren arloko erantzukizun bateraturako hezkuntza sustatzea!

…etxetik kanpo eta etxean bertan lanaldi bikoitzak eta hirukoitzak egin arren, nahikoa autonomia ekonomikorik ez dugulako eta arlo profesional, sozial, ekonomiko eta politikoan desabantailan parte hartzen dugulako!

...unibertsitatean ikasi arren eta lanbide-asmoak eduki arren, oraindik ere onartu egiten delako gizonek emakumeek besteko erantzukizunik ez edukitzea etxean eta familian!

…etxeko langileak izanda ere, Langileen Estatutuan zehaztutako oinarrizko eskubiderik ez dugulako!

... etxeko lanaren arloan legez kanpoko kontratuak onartzen direlako emakume etorkinak izateagatik!

…ekonomiari begira etxeko andreak biztanle ez-aktibotzat har-tzen dituztelako, ugalketa-lanak etekin ekonomiko eta sozialak sor-tzen baditu ere!

...mugikortasunari, zerbitzuei eta ekipamenduei dagokienez, garraioaren zein hirien plangintzak eguneroko bizimoduaren atentzioa eta zainketa eragozten jarraitzen duelako!

…langabeziaren eta lan-ezegonkortasunaren ondorioz, ahalegin handia egin behar dugulako menpeko senideak zaintzeko!

…enpresek lanaldi mugatu ezegonkorrak eskaintzen dizkigutelako familia-arloko arduraldi handiagoaren truke!

…gure pentsioak eta erretiroak gizarte-segurantzako txikienak direlako, bizitza osoan zehar geure familiak zaindu, hezi eta atenditu baditugu ere!

...geure bizitza pertsonala eta profesionala eten behar dugulako, gizonek, emakumeek, instituzio publikoek eta enpresek partekatu beharreko premia sozialei erantzuteko!

…krisi ekonomikoen ondorioz, gizarte-zerbitzuak murriztu eta emakumeek familian zein etxean dituzten erantzukizunak handitzen direlako!

Desberdintasunak gogaituta gauzka!

Sistema sozial eta ekonomiko feminista eduki nahi dugu!

> Iritzia: Josu Torre > IKUSEZINA

• Ikusezina
• Deia, 2008-11-20 # Josu Torre

Barandiaran jaunarekin afaltzeko izan nuen lehen eta aukera bakarrean 84 urteko gizon kementsu baten aurrean nengoela jakin nuen, aspaldi ordea, Galeria del Libro dendan sari bat hartu ondoren gurekin elkartu zen bertan gau luze eta aberasgarri batetan. Espeleologo bizkaitar batzuk nola halako haitzulo bat kausitu omen zutela Karrantza aldean aipatu zioten ataundar jakintsuari. Ezaugarri ba-tzuz erantzuna entzun ondoren, honako hau esan zien satorren munduan jarduten zuten gazteei: "Ea halako baten zuekin lurperatzen naizen bertatik bertara ikuskatzeko". Ez dakit promes edo hitza bete zuenetz baino asmoak berak zerbait adierazten du.

Nere buruari galdezka ari naz zertara ote datorren duela 36 urteko kontua edo jadanik duela 17 urte betiko joan zitzaigun apaiz eta antropologo maitagarria. Aipatu gauaz geroztik ez naiz behin ere aurrez aurre izan Joxemielekin baina bai ordea milaka aldiz bere irudia ikusi hedabide orotan. Eta hura, ez besterik, etorri zait gogora aurtengo Durangoko LD Azoka iragartzen duen afixa ikusi dudanean. Badira txapel janzkera moeta oso bereziak, Iparragirre, Sabino Arana edo edozein reketerena baina aipatu hori, ia zalantza gabe, Barandiaran zenarena da. Gerora, gaur berton, liburu baten ikuskatu dut baieztatzeko eta horrela deritzat. Ezohiko edo arraro xamar iruditzen zaizkio halako en-tzungailuak esekita, baina txapelaren azpi eta betaurrekoen atzeko ikusezina -hala behar 1991.ean hil zelako- Joxemiel Barandiaran da. Fijatu zaitezte!, bera da! Edo beste edonor, erabat gaurkotua. Pentsa! Landakon izango diran milaka eta milaka diska eta liburu eta Ikusezina mp3 batekin konforma daitekela dirudi edo pendrive batetik haratago skydrive batekin. Karteleko ikusezina oso modernoa da eta genero jakinik ere ez zaio nabaritzen.

> Erreportajea: Berdintasuna > BA AL DAGO EMAKUME TXAPELDUNIK?

• Ba al dago emakume txapeldunik?
• Eusko Jaurlaritzako Gizon eta Emakumeen Berdintasunerako Defentsa Erakundeak Gerediagari eskatu dio emakumeei erreferentzia egiten dien elementuren bat jartzeko Durangoko 43. Azoka iragartzen duen kartelean.
• Berria, 2008-11-15 # Aitor Abaroa

Durangoko 43. Euskal Liburu eta Disko Azokari hasiera emateko hiru aste falta dira. Ohikoa ez den arren, aurten, azoka, hasi aurretik dago guztien ahotan. Eusko Jaurlaritzako Gizon eta Emakumeen Berdintasunerako Defentsa Erakundeak azoka iragartzen duen kartela aldatzeko eskaria egin baitio azoka antolatzen duen Gerediaga Elkarteari.
Durangoko Azoka iragartzeko kartela lehiaketa bidez aukeratzen da. Aurtengoan, aurkeztutako 22 karteletatik, Aritz Zabala 25 urteko diseinatzaile gasteiztarrarena aukeratu du horretarako osatutako epaimahaiak. Kartelean betaurrekoak eta aurikularrak ageri dira, eta horien gainean, txapela bat. «Betaurrekoak irakurtzeko, aurikularrak entzuteko, txapela azokak kultura eta euskararekin duen harremana adierazteko», azaldu zuen Zabalak iragan irailaren 30ean kartelaren aurkezpen ekitaldian.

Epaimahaiak, aldiz, «bisualki duen inpaktua, daukan mezu zuzena eta sinpletasun plastikoa» aintzat hartu zituen kartela aukeratzeko orduan. Honakoak izan ziren epaimahaia osatu zutenak: Armando Bayer, Bost Talde Grafikoko diseinatzailea; Rodrigo Sainz, diseinatzaile grafikoa; Txelu Angoitia, argazkilaria; Jon Irazabal, Durangoko Azokako zuzendaria eta Izaskun Ellakuriaga, Azokako komunikazio arduraduna.

Kartela aldatzeko eskariak salaketa pertsonal batean du hazia. Gizon eta Emakumeen Berdintasunerako Defentsa Erakundeak idatzizko salaketa bat jaso zuen Durangoko Azokako kartel ak eta hura aurkezteko lemak emakumeak «ikusezin» bihurtzen zituela salatzen zuena. Kartela lehiaketara aurkezteko Zabalak hautatutako esaldiak, aldiz, «Gizon ikusezina azokan», zioen.

Gauzak horrela, Berdintasunerako Defentsa Erakundeak aintzat hartu du salaketa eta ofiziozko ikerketa hasi du. Hala ere, horrelako prozedura batek hilabeteak iraun dezakeela kontuan hartuta, eta Azoka hiru aste barru egingo dela jakinik, Berdintasunerako Erakundeak zuzenean jo du Gerediaga Elkartera, eta eskari argi bat legin dio: kartela aurkezten duen esaldia aldatzea eta emakumeek kulturan duten presentziari erreferentzia egiten dion elementuren bat gehitzea irudian.

Gerediagaren oharra
Gerediaga Elkarteak, bere aldetik, ohar bat eskegi du www.durangokoazoka.com web orrian, salaketaren inguruan esan beharrekoak azaltzeko. Elkartetik adierazi dutenez, ez dute inolako polemikan sartu nahi eta ez dute komunikabideetan inolako azalpenik emango; esan beharreko guztiak web orrian irakur daitekeen oharrean daudela adierazi dute.

Jasotako salaketaren inguruan, hiru kontu azpimarratu dituzte elkartetik. Lehenengo biak, kartelean ikusten den irudiari lotuak. Lehenengoan, «txapelaren irudi tradizionala» erakusten dela adierazi dute, «argi eta garbi gizonarekin lotutako jantzi-osagaia»; baina baieztapena errealitatearekin bat ez datorrela argudiatu dute, «txapela emakumezkoek zein gizonezkoek» osagarri legez erabili izan dutela. Bigarrengoan, aldiz, karteleko betaurrekoengatik ez dela «ezer» aipatzen adierazi dute, eta «nesken modelotzat katalogatuta» daudela jakinarazi.

Hirugarrengo kontuak, azkenik, salaketan aipatzen den leloari edo esaldiari egiten dio erreferentzia. Oharrean diotenez, «esaldia ez da Gerediagak ipinitakoa, autoreak emandakoa baino, kartela lehiaketara aurkezteko». Esaldia H. G. Wells-en eleberrian oinarrituta dago. Gainera, argitu nahi dute, «esaldi hori ez dela Durangoko Azokaren leloa, eta ez dela kartelean agertzen». Horretaz gain, oharrean azaltzen dute, «kartela aukeratzeko ez dela erabakigarria izan». Izan ere, kartela aukeratzeko prozedura lehiaketa izaki, diseinatzaile bakoitzak lelo bat jarri behar du kartela identifikatu ahal izateko, epaimahaikoek ez baitute inoiz egilearen izenaren berririk izaten.

Berdintasunerako Erakundea ez da izan kartelaren aldaketa eskatu duen erakunde bakarra. Durangoko Udalaren Aholkularitza Batzordeak ere desadostasuna agertu du aukeratutako kartelarekiko; are gehiago, kartela erretiratzeko eskaria luzatu dio Gerediaga Elkarteari. Udaleko berdintasun Batzordea, aldiz, ez da horren urrun joan, eta hurrengo urteetara begira, Berdintasun Legea kontuan hartzeko eskatu dio Gerediagari.

Lertxundiren zutabea
Komunikabideetan oihartzun handirik izan ez zuen arren, hainbat web orri eta blogetan azpimarratu zuten iragan urriaren 2an Anjel Lertxundik BERRIAko Hitz Beste zutabean kartelak iradokitakoen inguruan idatzitakoa. Artikuluan esan nahi zuenaren berri eman du idazleak: «Niri ez zaizkit salaketak gustatzen eta artikuluan ere ez nuen ezer salatzen, hausnarketarako puntu edo galdera batzuk egin baino». Lertxundik azaldu du kartelak iradokitakoaren arabera, emakume eta gizonen ezaugarriei buruzko aipamena egin zuela. Lertxundiren aburuz, «onkeriazko jarrera gehiegizkoa dugu gauza batzuekiko. Askeago behar genuke, kritika soziala egiterakoan. Gainera, nik memento batean ere ez nuen artikuluan esaten kartela gustuko nuen ala ez», gaineratu du.

Artikulu hark, gainera, izan zuen bere garaian erantzuna, eta hantxe geratu zen kontua. Aritz Zabala kartelaren diseinatzaileak BERRIAko Iritzia sailean erantzun zion Lertxundiri. Ezer baino lehen, Lertxundik egindako «kritika eskertu» zuen Zabalak, bere lanari «erreparatzeagatik». Ondoren, kartelaren inguruko azalpenak eman zituen. Zabalak azaldu zuen izenburua «pertsonaia literario» batean oinarritzen zela, eta kasualitatez baino ez zela gizonezkoa. Jakinarazi zuen, gainera, betaurrekoak neska batenak direla. Zabalak aditzera eman zuen ez zuela ulertzen zergatik ikusten zuten batzuek gizonezkoa txapelaren azpian, eta berak erantzun zuen, agian, gizartean ikuspegi matxista sustraituta dagoelako zela. Azkenik, ezer ez dagoen lekuan bilatzeari uzteko eta irudiek duten genero konnotazioa ezabatzeko proposamena egin zuen.

> Iritzia: Koldo Aldabe > ESTEREOTIPOAK AZOKAN

• Estereotipoak azokan
• Berria, 2008-11-13 # Koldo Aldabe

Izenburua pertsonaia literario batean oinarritzen da, besterik gabe, eta kasualitatez gizona da. Irudiari dagokionez: alde batetik, betaurrekoak neska batenak dira eta, bestetik, zergatik ikusi gizasemea txapelaren azpian denok badugu burua? Agian, gizartean ikuspegi matxista sustraituta dagoelako? Ez al da hobe, feminismokerian erori gabe, ezer ez dagoen lekuan bilatzeari utzi eta irudiek duten genero konnotazioa ezabatzea?». Horrela dafenditu zuen bere burua aurtengo Durangoko Azokako kartelaren egileak orriotan egin zitzaion kritikatik. Orain, ordea, EAEko Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Defentsa Erakundeak ohartarazi du kartel hori ez dela egokia, eta Gerediaga elkarteari kartela erretiratzeko galdegin dio.

Baina, behin horretan jarrita, ez al litzateke eragingarriagoa EITBri galdegitea ez dezan dirua egin, eta gizartea bonbardatu, iragarki sexista eta iraingarriekin?

> Komunikatuak: Gerediaga Elkartea > BERDINTASUNERAKO DEFENTSORIARI ERANTZUNEZ

• Berdintasunerako Defentsoriari erantzunez
• Gerediaga Elkartea, 2008-11-12

Berdintasunerako Defentsoria Erakundetik salaketa jaso du Gerediaga Elkarteak, Durangoko Azokaren antolatzaile den aldetik, 43. edizioa iragartzeko kartelak emakumeak diskriminatzen dituela arrazoituz. Hona hemen Gerediaga Elkarteak adierazten duena.

Harriduraz hartu dugu salaketa hori publiko egiteko erabili duten prozedura. Defentsoriatik salaketa idatziz jaso eta Gerediaga Elkarteak alegazioak aurkezteko izan duen epea amaitu orduko, hau da, prozedura administratiboa irekia izan den bitartean, zabaldu du publikoki Berdintasunerako Defentsoriak salaketa.

Egiten den salaketaren gainean hau da adierazi nahi duguna:

• “Kartelean txapelaren irudi tradizionala erakusten dela” aipatzen da, “argi eta garbi gizonarekin lotutako jantzi-osagaia” dela azpimarratuz. Gerediaga Elkartea ez da txapelaren generoaren eztabaidan sartuko. Baina, baieztapena ez datorrela bat errealitatearekin uste du. Adibideak asko dira erakutsiz txapela emakumezkoek zein gizonezkoek osagarri estetiko lez erabili izan dutela.
• Karteleko betaurrekoengatik ez da ezer aipatzen salaketan. Eta argitu behar dugu, nesken modelotzat katalogatuta daudela. Hala ere, ez da Gerediaga Elkartea inor neskek edota gizonek erabili dezaketen esateko.
• Salaketan sarri aipatzen den leloa edo esaldia ez da Gerediagak ipinitakoa, autoreak emandakoa baino kartela lehiaketara aurkezteko. Izenburu hori H.G. Wells-en eleberrian oinarrituta dagoen arren, ez da Durangoko Azokaren leloa, eta ez da kartelean agertzen. Kartela aukeratzeko ere ez da erabakiorra izan. Lehiaketetan ohikoa izaten da lana identifikatzeko leloa edo esaldia eskatzea.

Gerediaga Elkartea beti izan da adierazpen askatasunaren alde eta beti babestu ditu autore eskubideak. Gerediaga Elkarteak Azokako ateak zabal zabalik izan ditu beti eta orain ere baditu, emakumeak, gizonezkoak, euskaldunak, kanpotarrak, euskaltzaleak edota interesa duen edonor euskal kulturaren egutegiko topaketa nagusian hartzeko.

Abenduaren 5etik 8ra egingo den 43. Euskal Liburu eta Disko Azoka ahalik eta erakargarriena egiten lan egin du Gerediaga Elkarteak orain arte eta horretan jarraituko dugu. Ez dugu gai honekin eztabaidarik piztu gura. Herri honetako emakume eta gizonen sen onaren esku uzten dugu kartelari buruz bakoitzak izan dezakeen iritzia. Gerediaga Elkarteak, azkenik, a genero, arraza, erlijio, ideia edo beste arrazoiren bategatik diskriminazioarik jasan dutenei elkartasuna adierazten die.

> Berria: Berdindtasuna > GIZON IKUSEZINAREN KARTELA ALDATZEKO ESKATU DUTE

• Gizon ikusezinaren kartela aldatzeko eskatu dute
• Berria, 2008-11-12

Berdintasunerako Defentsa Erakundeak Durangoko aurtengo azokaren kartela aldatzeko eskatu dio Gerediaga Elkarteari, azokaren antolatzaileari. Gizon ikusezina azokan leloa duen kartelak emakumeak euskal kulturan «ikusezin» uzten dituela uste du erakundeak, eta, horregatik, esaldia aldatzeko eta irudian emakumeei erreferentzia egingo dien elementuren bat ezartzeko eskatu du.

> Berria: Berdintasuna > "GIZON IKUSEZINA AZOKAN", DURANGOKO EUSKAL LIBURU ETA DISKO AZOKAREN IRUDI BERRIA

• «Gizon ikusezina Azokan», Durangoko Euskal liburu eta Disko Azokaren irudi berria
• Aritz Zabala gasteiztarraren kartela izan da lehiaketara aurkeztutako hogeita bi lanen artean aukeratu dutena, epaimahaiaren esanetan, haren «inpaktu bisuala, mezu zuzena eta sinpletasun plastikoa» direla eta.
• Gara, 2008-10-01

Abenduaren 5etik 8ra egingo den 43. Durangoko Euskal Liburu eta Disko Azokak badu jada irudia; Gerediaga Elkarteak antolatutako lehiaketara hogeita bi kartel aurkeztu ondoren, Aritz Zabala 25 urteko gasteiztarraren irudia irten da garaile.

Aurtengo edizioaren egitarauaren gai nagusia irudia izango da. Zabalak berak pertsonaia baten irudia islatu nahi izan du bere lanean, betaurrekoak, aurikularrak eta txapela dituen pertsonaia batena, hain zuzen ere. Atzo egin zen aurkezpenean elementu bakoitzaren funtzioa zein den ere argitu zuen egileak berak: «Betaurrekoak irakurtzeko, aurikularrak entzuteko, txapela azokak kulturarekin eta euskararekin duen harremana adierazteko».

«Gizon ikusezina Azokan» goiburuarekin aurkeztu zuen Zabalak bere kartela lehiaketara, eta agertzen diren elementu guztiak gizon ikusezina osatuz ipinita, «pertsonaia literario bati keinu egiten» diola gaineratu zuen.

Aritz Zabalak, Publizitate Grafikoaz gain, Argitalpenen Diseinua eta Ekoizpena ikasketak egin ditu. Estatuko eta Autonomia Erkidegoetako Eskola Kontseiluen XVIII. Topaketa iragartzeko logotipo eta kartel lehiaketaren irabazlea ere izan da. Azken sari honekin 1.300 euro jasoko ditu.

Epaimahaia osatu duten bost lagunek -Gerediaga elkarteko kide bik eta diseinuaren, komunikazioaren eta arte plastikoen arloko beste hiru profesionalek- haren «inpaktu bisuala, mezu zuzena eta sinpletasun plastikoa» aintzat hartuta aukeratu dute Zabalaren lana.

Aurten ere Durangoko Landako erakustazoka euskaraz idatzitako lanez eta euskal gaiak beste edozein hizkuntzatan biltzen dituzten argitalpenez beteko da lau egunez.

Gerediaga elkarteak antolatzen duen azokak bost sail -editorialak, banatzaileak, diskoetxeak, erakundeak eta kultur eragileak- izango ditu, eta atzo jakinarazi zutenez, egunero goizeko hamarretan irekiko ditu ateak, iluntzeko zortziak arte.

> Berria: Berdintasuna > AURRENEKO ALDIZ BADIAN

• Aurreneko aldiz badian
• Zortzi traineru ariko dira emakumezkoen Kontxako Banderan, irailaren 13an jokatuko den kanporaketan
• Berria, 2008-08-27

Irailaren 13an jokatuko da kanporaketa zortzi trainerurekin, eta irailaren 14an estropada nagusia bezperan sailkatu diren lau onenekin. Zehaztuta dago. Jokatu egingo da. Aurreneko aldiz, emakumezkoen Kontxako Bandera antolatu da, eta atzo egin zen Donostian Banderaren aurkezpena. Antolatzaileak izan ziren bertan, bai eta parte hartuko duten taldeetako ordezkari eta arraunlariak ere. Gipuzkoakoak dira hiru talde (Hondarribia, Zumaia-Getaria eta Tolosa), Bizkaikoa bakarra (Arkoteren izenean Bizkaiko selekzioa), Kataluniako bi (Badalona eta Colera), Kantabriakoa beste bat (Astillero), eta Galiziakoa beste bat (Galiziako selekzioa).

«Kantauriko estropadarik garrantzitsuena, hain zuzen, tradizioa gizarte gero eta berdinago batera molda daitekeelako eta moldatu behar delako adibide da», esan zuen atzoko aurkezpenean Donostiako berdintasunerako zinegotzi Ainhoa Beolak. Odon Elorza alkatea, Ramon Etxezarreta Kultura delegatua, Jon Lasa Kiroletako zinegotzia eta Iñaki Galdos Gipuzkoako Kiroletako Diputatua ere aurkezpenean izan ziren, parte hartuko duten taldeetako ordezkariekin batera. Hasiera batean parte-hartzea «testigantza hutsa» izango zela eta ez zutela traineru askorik espero esan zuen Etxezarretak, baina azkenean lehiaketak parte-hartze oparoa izango duela azpimarratu zuen ondoren, eta Mediterraneoko taldeen jarduna nabarmendu.

2.778 metroko ibilbidea osatu beharko dute parte-hartzaileek Kontxan (1,5 itsas milia), eta ziaboga bakarra hartu. Irailaren 13ko kanporaketa 18:00etan jokatuko da, eta igandeko ohorezko txanda 11:00etan -gizonezkoen estropada baino ordubete lehenago-. Traineru irabazleak Kontxako Bandera eskuratuko du, «gizonezkoek jasotzen dutenaren berdina, baina emakumezkoena dela dioena», eta 6.200 euroko dirusaria -bigarrenak 4.000 eta hirugarrenak 3.200-. Ainhoa Beola berdintasun zinegotziak nabarmendu zuen 1879tik gizonezkoek baino ez dutela parte hartu «arraunaren olinpiadan», eta beharrezko urratsaegin zela: «Ateak ireki behar ditugu, kirol ekitaldi eta ekintzetan gero eta emakume gehiagok parte har dezaten, eta gizonezkoen oihartzun berbera izan dezaten».

> Elkarrizketa: Atsegin Odriozola · Eva Aiertza > "JENDEARI ORAINDIK EZ ZAIO BURUAN SARTZEN ARRAUNEAN IBILTZEN GARELA"

• Atsegin Odriozola eta Eva Aiertza · Zumaia-Getaria traineruko arraunlariak
• «Jendeari oraindik ez zaio buruan sartzen arraunean ibiltzen garela»
• Joan den astean Gizpuzkoako txapeldun izan ziren, eta bihar estreinakoz antolatu den emakumezkoen Euskadiko Txapelketan ariko dira
• Aiertza: «Batzuek trabak jarri eta gustatu ez zaizkigun komentarioak egin dituzte»
• Odriozola: «Orain arte, gizonezkoek zuten jarraikortasun hori ez geneukan emakumeok»
• Urola Kostako Hitza, 2008-07-30 # Aritz Mutiozabal

Gipuzkoako bandera lortu ondoren, Zumaia-Getariako trainerua Euskadiko Txapelketa irabazten saiatuko da bihar eguerdian Lekeition, 12:00etatik aurrera. Denboraldi hasiera bikainaren aurrean, Zumaiako Arraun Taldeko kide Atsegin Odriozola (Zestoa, 1991) eta Getariako Arraun Taldeko kide Eva Aiertza (Orio, 1989) talde berriaren bilakaeraz eta euren ilusioez aritu dira.


Bateletan eta trainerilletan badaramazue hainbat urte. Bazen garaia trainerua ateratzekoa, ezta?
Odriozola, Atsegin: Dudarik gabe.
Aiertza, Eva: Lehendik ere saiakera bat egin zen, baina estropada batzuk soilik jokatu genituen Urola Kostaren izenean. Zumaia-Getaria taldea osatzen dugun arraunlari batzuk bertan ibili ginen.
Baina estropada solteak baino ez ziren izan.
A.O.: Ez zen orain bezala izan. Aurten, behintzat, txapelketa batzuk finkatu dituzte.

Mementoz, hiru estropada antolatu dituzte: Gipuzkoako Txapelketa, Euskadiko Txapelketa eta Kontxako Bandera.
A.O.: Hiru estropada horiek finkatuta daude. Gero, beste pare bat estropada ere antolatu nahi dituztela aipatu dute. Abuztuan zehar izango dira, baina oraindik zehazteko dago guztia.

Duela hiru aste elkartu eta hasi zineten entrenamenduekin, eta hasi eta berehala Gipuzkoako txapeldun izan zarete. Elkar ulertu duzuen seinale?
A.O.: Guztiok trainerilletan ibilitakoak gara; gainera, Getaria eta Zumaia bakarrik ibili gara aurten trainerilletako ligan Gipuzkoan. Horrek ere lagundu egiten du. Lehenengo egunak gogorrak izan ziren, baina pixkanaka neurria hartuz goaz.
E.A.: Ni Getariako arraun taldeko arraunlaria naiz, baina Oriotik nator. Talde batetik bestera aldatu egiten da arraunean egiteko modua eta orain, bi taldek bat egin dugunean, elkar ezagutu behar izan dugu. Izan ere, guztiok dakigu arraunean, baina guztiok ezberdin. Hori gainditzeko lan asko egin behar izan dugu.
A.O.: Bateletan-eta hiru hilabete izaten dugu entrenatzeko... Baina Gipuzkoako Txapelketa bat-batean etorri zaigu.

Baina prestaketa handiena aurretik eginda izango zenuten.
E.A.: Bai, baina ez da horren erraza izan. Taldea osatzeko zailtasuna genuenez, arrauna utzita zeukaten jendea itzuli egin da eta beraientzat gogorra izan da; eta, batik bat, hasi eta bi astera lehen estropada jokatzea.


Hasi bezain pronto, Gipuzkoako txapeldun. Espero al zenuten?
A.O.: Lor genezakela zioten arren, ez genuen sinetsi nahi. Oinak lurrean genituela joan ginen Donostiara, eta ahalik eta hobekien egiten saiatu ginen. Estropada irabazi eta Gipuzkoako txapeldun atera ginen arren, ez ginen oso gustura geratu egindako lanarekin. Hobeto egin genezakeen.
E.A.: Gipuzkoako Txapelketako estropada jokatu aurretik, lehen postuan edo azken postuan geratu gintezkela pentsatu nuen. Gainerako taldeen aurka inoiz lehiatu ez ginenez, ez geneukan erreferentziarik. Beraz, gure lana egitera joan ginen.

Eta Euskadiko Txapelketarako prest al zaudete?
A.O.: Lan txukuna egiten ahaleginduko gara. Kasu honetan, Gipuzkoan lehiatutakoez gain, Bizkaiko Arkote taldea ere ariko da.


Ezberdina al da bateletan edo traineriletan aritzetik traineruan aritzera pasatzea?
A.O.: Arraunketa oso ezberdina da batelean edo traineru batean.
E.A.: Pertsona kopurua handitu egiten da. Esaterako, batelean 6 lagunek egiten duten arraun eta traineruan, berriz, 14k. Guztiok batera aritze hori zailagoa da.
A.O.: Arraunketa luzeagoa da eta ziabogak eurak ere gogorragoak dira. Bateletan erraz ematen duzu buelta, baina 200 kiloko ontzi batekin gehiago kostatzen da.

Bi elkarteen artean hitz egin zenuten taldea osatzeko orduan; Zumaiaren eta Getariaren artean, alegia. Nola izan zen kontua?
A.O.: Gipuzkoako eta Bizkaiko selekzioen arteko estropada jokatu genuen Zaragozan, eta bertan Kontxa jokatzeko aukera izango ote zen txutxumutxuak entzun genituen. Hondarribitarrei bertan aritzeko gonbidapen moduko bat eman zietenez, guk ere taldea atera genezakeela pentsatu genuen.
E.A.: Herri bakoitzako taldeak bakarka trainerurik osatzen ez genuenez, indarrak batzea erabaki genuen.

Egun Kontxako Bandera da estropadarik preziatuena. Emakumezkoentzat ere hala al da? E.A.: Oraindik gehiago agian, jokatzen den lehen aldia dela kontuan izanda. Izan ere, gure jardunari ez diote horrenbesteko garrantzirik ematen; oihartzun gutxiago dugu. Gure ohiko denboraldia neguan jokatzen da, batelekin eta trainerillekin, eta jendeari arraroa iruditzen zaio otsailean estropadak izatea. Beraientzat estropadak traineruenak dira, udan jokatzen direnak.
A.O.: Jendeari oraindik ez zaio buruan sartzen emakumezkoak ere arraunean aritzen garela.

Nolakoa izango da lehenengo Kontxako Estropada hori?
E.A.: Oraindik ez dakigu oso ongi, baina badirudi ez dugula igandean jokatuko, larunbatean baizik. Antza denez, tradizioa puskatzea omen da. Iritzi asko daude, baina nik uste dut tradizio batzuk puskatu egin behar direla, horiek justu-justuak ez badira.
A.O.: Hirugarren txanda bat jarri nahian urte asko daramate, baina ez dute lortu. Orduan, emakumezkoen txanda bat jartzea ez dute egokia ikusten.
E.A.: Traineru batzuk kexatu egingo direla diote. Izan ere, gu lehian ari garenean, gizonezkoek ezingo omen lukete beroketak egin.
A.O.: Lehen urtea izanda, gehiegi ere ezin dugu eskatu. Behintzat tradizio berri bat sortuko dugu, larunbateko Kontxarena.

Herria girotzen hasi al da zuekin?
A.O.: Bai. Herritarrak begira geratzen zaizkigu, ea zer moduz ari garen ikusten. Baina ohituta daude, urte osoan ikusten baikaituzte entrenatzen.
E.A.: Kanpotarrak paseatzera etortzen direnean moilara eta arraunean ikusten gaituztenean, harritu egiten dira. Are gehiago neskak garela konturatzen direnean. Argazki kamera ateratzen dute berehala.

Emakumezkoen arraunean normalizazio bat emateko aurrerapauso bat al da honakoa?
A.O.: Aurrerapauso handia da!
E.A.: Bai, baina normalizazioa ez dago gugan bakarrik. Gizarteak arruntasun osoz barneratu behar du emakumeok arraunean aritzen garela. Batzuek, ordea, oztopoak jartzen dizkigute edo gehiegi gustatzen ez zaizkigun komentarioak ere entzun ahal izan ditugu. Gizonezko arranaularientzat Kontxa da estropada preziatuena, eta gu arraunlariak garen aldetik, zergatik ezin dugu bertan parte hartu, emakumeak garelako?


Oraindik gizonezkoen kirola al da arrauna?
A.O.: Emakumeak aspalditik ari gara arraunean, baina ez da entzutera eman, futbolean edo eskubaloian bezala. Orduan, jendeari oraindik arraroa egiten zaio.

Zuen jardunak jarraikortasuna izan dezan, zein pauso eman beharko lirateke?
A.O.: Jubenilak arte emakumeak arraunean inolako arazorik gabe aritzen ziren, baina ondoren trainerurik ez zegoenez, askok utzi egin behar izaten zuten. Guk orain arte ez geneukan gizonezkoek zuten jarraikortasun hori.
E.A.: Ikasketek asko baldintzatu dute emakumeen jarraikortasuna.


Datorren denboraldiari begira, emakumeen arrauna indartzen joango dela esan al genezake?
A.O.: Badirudi segida bat izango duela. Guk behintzat itxaropen hori dugu! Ez genuke nahi abian jarri den hau bere horretan geratzea; batik bat, txapelketak antolatu eta gero. Gainera, komunikabideek bultzada handia eman digute, eta nahiko genuke hau guztia finkatzen eta sendotzen joatea. Gu jarraitzeko gogoz gaude.

Aurtengo dinamika jarraituz gero, posible al da datozen urtetan emakumezkoen traineru liga bat antolatzea?
E.A.: Gugatik balitz, posible izango litzateke...

Hori izango al litzateke normaltasun egoera batera iristeko azken pausoa?
A.O. eta E.A.: Bai!
E.A.: Hori eta gizonezkoek egiten duten distantzia bera egiteko aukera izatea... Gipuzkoako Txapelketan 2.800 metro egin genituen, trainerilletan baino gutxiago. Gizonezkoek bikoitza egiten dute eta guk berdintasuna nahi dugu, nahiz eta ibilbidea osatzeko denbora gehiago behar.
A.O.: Zaragozan ere gizonezkoek baino metro gutxiagoko distantzia jarri ziguten. Jakin badakigu gizonezkoek duten gorputza ez dugula eta ez garela profesionalak, baina normalizazio edo berdintasun batera iristeko, baldintza berak izan nahi ditugu.
E.A.: Betiere, gure gaitasuna kontuan hartuta!
A.O.: Ahal dugula erakutsi nahi dugu, zergatik ez?

Komunikabideek ere paper garrantzitsua beteko dute, ezta?
E.A.: Bai, baina bere arriskua izan dezake. Orain nobedadea denez, oihartzun dezente lortzen ari gara, baina gero isiltasuna etor daiteke.

> Iritzia: Yolanda Elorriaga > ZAPALDUEN OLERKIA

• Zapalduen olerkia
• Berria, 2007-07-15 # Yolanda Elorriaga · Gernika

Ekainaren 29a, ostirala, San Pedro jaiak, askoren aldarte etsituarekin zerikusia izango ez duten arren.

BERRIAko portadan hiru titular nabarmen: gorengoa, Jose Antonio Sistiagaren aipu dotorea: «Benetako artelana eternoa da»; hurrengoa letra handienekin eta beltzenekin gai krudel etsigarri eterno bati buruzko goititulu ezin argigarriagoa, beste emakume baten hilketa iragartzen duen hauxe hain zuzen: «Hiru emakumetik bati ukatu egin zioten eskatutako babesa iaz EAEko epaileek»; eta orrialdearen behealdekoa beste hau: «Erabateko berdintasuna aldarri», gay, lesbiana eta transexualen Nazioarteko Eguneko mobilizazioari buruz.

Bai, zapalkuntzaren gaia gai eternoa da, eta gizakia existitzen denetik Eñaut Elorrietaren kantu ederraren moduko artelanen sortzailea dena, gizakiak bere buruaren defentsan sortzen duelako.

Eta bai, egia da, erabat traumatikoa da iraindu eta zapaldu zaituen hura jendearen bitore eta txaloen artean goratua dela ikustea.

Baina ez zait bakarrik niri gertatu, egunero gertatzen zaie Iraken edo hirugarren munduko miserian hiltzen direnei Bush eta mundu honetako beste agintariak euren hauteskunde kanpainetan bitore eta txaloen artean goratuak diren bitartean, eta egunero gertatzen zaie gure mundu modernoan genero indarkeria, bulling-a, mobing-a, edo beste mila zapalkuntza mota zahar jasan behar dutenei, kontu jakina baita mugagabeko botere gose basatia gizakiaren erroan dagoela, eta norberaren frustrazioa besteen zanpaketaz arintzearena primate guztien betiko ohitura zaharra baino ez dela.

Hirugarrenez idazten dut gai berari buruz, eta dagoeneko soberan dakit ez dudala ezer aldatuko. Ez dut itxaropen horrekin idazten, bizirik nagoelako baino.