2006/12/12

> Berria: Berdintasuna > EMAKUNDEK SARIAK "BESTE GU", LUIS ELBERDIN ETA ALDARTE ELKARTEARI

  • Emakunde sariak 'Beste gu', Elberdin eta Aldarteri
  • Berria, 2006-12-12 # Donostia

ETB 1eko Beste gu saioa, Luis Elberdin sexologoaren Sexua noiznahi liburua eta Aldarte elkartea saritu ditu Emakundek aurten. Gizonezkoen eta emakumezkoen arteko berdintasunaren alorrean nabarmentzen diren ekimen, lan edo egitasmoak saritzen ditu Emakundek. Atzo banatu zituzten sariak.


Emakumeak saioan «txertatzeko modu ezin hobeagatik» eta emakumeen kolektibo «baztertuenei ahotsa ematearren egindako esfortzuarengatik» eman diote saria Dani Arizalak zuzendu eta aurkezten zuen Beste gu saioari. «Maskulinitatearekin eta feminitatearekin loturiko estereotipoak eta mitoak gainditzearren egindako lanarengatik» saritu dituzte, berriz, Luis Elberdinek idatzitako Sexua noiznahi liburua (Gaiak) eta Aldarte elkarteak egindako Sexu aniztasuna eta familia berriak egitasmoa. Aldarteren proiektua 6 eta 12 urteko haurrei zuzendua dago eta sexu aukera ezberdinekiko errespetua bultzatzen du ipuin eta jolasen bidez.

Juan Jose Ibarretxe EAE Euskal Autonomia Erkidegoko lehendakariak zera adierazi zuen sari banaketa ekitaldian: «Gizonezkoenganako eta emakumezkoenganako jarreretan desberdintasunak dauden bitartean, emakumeen aurkako indarkeria ez da desagertuko».

Emakunde sariak 1990ean eman ziren aurrenekoz eta ordudanik 60 lagunetik gora saritu dituzte. Izaskun Moiua Emakundeko lehendakari eta zuzendariak adierazi zuenez, hurrengo urtetik aurrera sari bakarra banatuko dute urtero: Berdintasunaren Emakunde saria. Aurten ez dituzte banatu kirol eta publizitate arloko sariak.

2006/12/05

> Berria: Gay-Hotsa > HIESAREN AURKAKO HOTSA

  • Hiesaren aurkako hotsa
  • Euskal Herriko Gay-Les Askapenerako Mugimenduak (EHGAM) aldizkaria kaleratzen hasi da berriz; 'Gay-Hotsa' izena du
  • Oarsoaldeko HITZA, 2006-12-05 # Iñaki Berrio

Kalean da berriz ere Gay-Hotsa aldizkaria. 58. zenbakia kaleratu du Euskal Herriko Gay-Les Askapenerako Mugimenduak (EHGAM), tarte luze batez argitaratu gabe izan eta gero. 1977an hasi ziren aldizkaria argitaratzen, baina 1996tik hona aldizkariak ez du argia ikusi berriz ere. Indarberrituta argitaratzen hasi dira eta martxa hartuta datoz. Gainera, datorren zenbakia berezia izango da errenteriarrentzat. Xanti Vicente Altxu herriko EHGAMeko militante ezagunari omen egingo baitiote aldizkari monografiko batean.

Baina, kalean dagoena 58. zenbakia da. 25 urte hiesaren aurka, estigmaren aurka du izenburua. «Azken 25 urteetan zehar hiesari buruz bildutako informazioa biltzen saiatu gara», azaldu dio Oarsoaldeko Hitzari Julen Zabala aldizkariko arduradunak.Aldizkaria Udal liburutegian, Kapitan Etxean edo Mikelazulo Kultur Elkartean eskura daiteke. Eta aitzakia gutxi dago, alea doan ematen baitute. Gainera EHGAMeko egoitzan ere eskura daiteke.

Sarean ere bai
Aldizkaria paperean eskuratu nahi ez duenak badu ordenadoreko panatailan edukiak aztertzeko aukera aparta www.ehgam.org helbidean sartuta. Hiesaren inguruko informazioa, gay mugimenduko informazioa eta beste topa daiteke. Gay-Hotsa aldizkaria jartzen duen tokian klik eginez gero azken alea topa daiteke, eta gainera, ondoan zero zenbakia topa daiteke. 1977ko azaroan argitaratutakoa..

Eta bide batez, Madelon, agur eta ohore jartzen duen tokian klik eginez gero, Altxuren hainbat argazki eta bere heriotzaren ondoren hari buruz idatzitako hainbat artikulu irakur daitezke. Altxuren lagunek idatzitako iritziak eta baita EHGAMeko militanteari egindako agurrak ere.

2006/12/01

> Iritzia: Gara > HIESAREN EGUNA EDO BORROKA AMAIGABEA

  • Hiesaren Eguna edo borroka amaigabea
  • Gara, 2006-12-01 # Editoriala

Urtean egun bakar bat ez dirudi gehiegi normalean larriak eta iraupen luzekoak diren hainbat fenomeno gizartera agertzeko, hurrengo egunean ahanztura ilunenean gelditzen badira. Hala gertatzen da maiz egun horiek ofizial egin eta munduko gobernuen zabarkeria zuritzeko baino balio ez dutenean. Gaur, Hiesaren Mundu Eguna, gogoratzeko eguna da, baina ez dela egun bateko arazoa gogoratzeko eta oihukatzeko eguna da. Badira 25 urte AEBetan lehen hies kasuak agertu zirela. Orduan ezagutarazi zuten gaixotasun hori, garai hartan gehienetan hilgarria, maila guztietan gizarte hipokrisia agerian utziko zuena.


Gizarte osoa ukitzen zuen eta duen gaixotasuna eta, beraz, gizarte osoaren ardura behar zukeena, zenbait «arrisku talderena» balitz bezala ikusarazi zuten. Estatuen administrazioen informazio eskasaren eraginez eta, beraz, ezjakintasunaren ondorioz, bazterkeria eta errefus itzela zabaldu zen, baina ez gaixotasunaren kontra, gaixoen kontra baizik, kalean, lan munduan, eskoletan... Izan ere, hainbat umeren bazterkeria eta mespretxu ikaragarriak ikusi ziren; berdin «arrisku taldeetako» lagunenak, kolektibo osoak kriminalizatzeraino, batez ere homosexualak eta drogazaleak... Jarrera lotsagarri asko ikusi izan dira, eta aipatzekoa da zoritxarrean etekina bilatzen dutenena, esate baterako, multinazionalek generikoen kontra egitea, bizia salgai jarriz.


Gaixotasun ezezagun haren aurrean zenbait herritarren borroka ­betiere administrazioen aurretik­ izan zen gaur egungo egoerara iristea ahalbidetu eta pentsaera aldaketa lortu zuena. Zenbait gizarte mugimenduren ekimenak, hala nola, preserbatiboak banatzea edo xiringak trukatzea, gerora ohikoak eta erakundeek bultzatuak izango ziren, eta bidezkoa da borroka horretan homosexualen erakundeak, besteak beste, nabarmentzea.


Gaur egun, Mendebaldean kasu berri asko agertu ez eta hiesa gaixotasun ia kronikotzat har daitekeenean, mundu osoan kontrolpean edo minimo batean eutsita dagoela ematen du. Hala behar luke izan, baina horrelako dramen bilakaera ere interes ekonomikoak erabakitzen duenez, errealitatea oso bestelakoa da: munduan berrogei milioi lagun daude GIB/hiesak kutsatuta, Hirugarren Mundua delakoan tratamendu egokirik hartu gabe. Urtero hiru milioi hiltzen dira. Eta munduko estatuak, orain arte ahal baino gutxiago egin badute ere, ez dira beren konpromisoak betetzeko gauza. Hiesa, mundu zibilizatuaren hipokrisia agerian jarri duen arazo handia.

2006/11/30

> laburrak: Ekitaldiak > GAUR ETA ETZI FILM SORTA ESKAINIKO DU EHGAMEK ERRENTERIAN

  • Gaur eta etzi film sorta eskainiko du EHGAMek
  • Emanaldiak hiesaren inguruko informazioa zabaltzeko asmoz egingo dituzte
  • Oarsoaldeko HITZA, 2006-11-30 # I. Berrio
EHGAMek Harri Beltzaren laguntzarekin Zinema eta Hiesa zikloa antolatu du. Dokumental bat eta bi filma emango dituzte Errenteria Hiria Kulturgunean. Lehen proiekzioa, gaur goizean egingo dute herriko ikasleentzat. Cambiando el paso dokumentala eskainiko dute. Fabiola Moreno egilea bertan egongo da. Moreno Basurtoko ospitalean gizarte langilea da eta han hiesarekin izandako esperientziak bildu ditu dokumentalean. Etzi, bestetik, bi filma emango dituzte leku berean.

EHGAMeko kide Mikel Martinek hiesaren inguruko informazioa ikus-entzunezkoen bidez erakutsi nahi izan dutela nabarmendu du.

2006/11/28

> Iritzia: Sejo Carrascosa > AMORRUAREN ETA MINAREN KUDEAKETA

  • Amorruaren eta minaren kudeaketa
  • EHGAM-DOK, 2006-11-28 # Sejo Carrascosa · Sidálava

Hasieran HIESaren pandemia Euskal Herrian batez ere zainetiko drogen kontsumitzaileei lotuta egon zen, egun, berriz GIB-HIESa STG bat (sexu bidez transmititutako gaixotasuna) baino ez da, nahiz-eta oraingoz sendatzerik ez daukan.

Denbora honetan gaixotasunari buruzko ikuspegia asko aldatu da, tratamendua eman ezean, ezinbestean heriotzara eramaten duen birus horri buruz asko eta oso azkar ikasi egin dugu. Drogekin eta sexuarekin beste modu batez harremanetan jartzen ere ikasi dugu, eta GIBaren kontrako borroka gertakizun berri horien arabera egokitzen joan gara.

Erretrobirusen kontrako lehen botikak agertu arte, 90ko hamarkadaren erdialdean, HIESaren kontrako mugimenduaren lana sufrimendua aritzen saiatzea izan zen, drogen kontsumo ohiturei edota sexu jarduerei buruzko balorazio moralik gabeko prebentzioa aldarrikatzearekin batera. Agonia eta doluan aditu bilakatu ginen, hainbeste heriotza bidegaberen aurrean amorratuta negarrari eusten genion bitartean.

Egun HIESaren kontra borrokatzen diren GKEen jarduera dibertsifikatu eta sofistikatu egin da.

Egun dauzkagun tratamenduei dagokienez, lan handia dago egiteko, presio handia egin ostean lortu da osasun publikoaren sistemak esku hartzea tratamenduok eragiten dituzten bigarren mailako ondorioak arintzeko, esate baterako lipodistrofiaren kasuan (gorputz gantzaren banaketa ohiz kanpokoa, aurpegiaren kasuan, eragiten duen itxuragatik, autoestima arazo larriak sorrarazten dituelako), baita semenaren garbiketa ere, bikote serodiskordanteek seme-alabak eduki ahal izan ditzaten. Borroka luze eta gogor baten ondoren, organoen transplanteak baliatu ahal izatea ere lortu zen, bereziki gibelenak, pertsona seropositibo askorengan birusaren kutsadurari C hepatitisarena gehitzen baitzaio, eta honek bizirik irauteko aukera are gehiago murrizten baitu. Zoritxarrez, salatzen jarraitzen dugu farmako berrien onarpenaren geldotasuna edota berauek erkidego autonomo batzuetara beste batzuetara baino lehenago heltzea.

Xiringak trukatzeko lehen planetatik asko aurreratu da, baina oraindik ikusten ditugu administrazioaren errezeloak bestelako errehabilitazio programetan porrot egin duten pertsonentzako injekzio-aretoak ezartzeko edota heroina helburu terapeutikoarekin banatzeko.

Prebentzioaren arloan, eta fundamentalismo erlijiosoen oposizio gogorraren gainetik, aurreko hamarkadan nolabaiteko lorpenak eskuratu ziren, kondoiaren erabilpena nagusituz joan zen, osasun publikoan hain garrantzitsua den prebentzioa GKEek garatzen badute ere, administrazioek hauen esku utzi dutelako, ziurrenik horrela merkeago suertatzen zaielako, aurrekontuetako diru apur batekin euren erantzukizunari ihes egiten baitiote. Ordena honen arabera, eta gaur egun gaixotasunari garrantzia kentzearen ondorioz, kutsadura maila igotzen ikusteak tristatzen gaitu, bereziki zeukaten garrantzia eman ez zaien sektore berrietan: gazteak, emakumeak eta arreta berezia behar duten etorkinak, eurentzako prebentzio programak sustatzeko eta gizarte eta osasun zerbitzuak euren esku jartzeko.

Hasieratik bagenekien HIESa gizarteko eta, ondorioz, munduko sektore ahulenak joko zituela, egun Afrikan inoiz ezagutu ez den genozidio ikaragarriena eta SESB ohian zein Asian zeharreko hedapen hazkor eta geldiezina ikusten ari gara. Ezin dugu ahaztu pandemiak alde ankerrena erakusten dueneko herrialde hauetako egoera, bertan tratamendu berriak eskuratzerik eta prebentzio estrategia eraginkorrak garatzerik ez dagoenez, bizi-itxaropena modu ezin larriagoan murrizten ari delako.

Ezin da ahaztu espetxeetan egon den eta dagoen egoera penagarria, urtetan espetxea gehi HIESa ekuazioa heriotza-zigor bilakatu zen, baina egungo egoera ez da larregi aldatu. Espetxe barruan GIBarekin bizi diren pertsonen kopurua % 17 inguru dela pentsatzen da, gure inguruko sektore “ongileak” hainbeste larritzen omen dituen Afrikako herrialde batzuetakoa baino handiagoa, sektore horiei gertuago daukaten egoera krudel horrek inolako kezkarik sortzen ez badie ere. Garrantzi handikoa da osasun sistema kohesionatzeko legea bete dadila eskatzen jarraitzea, preso dauden pertsonak berariazko artapena jasotzerakoan desberdintasun egoeran geratu ez daitezen, beharrezkoa da espetxeak gobernu autonomikoei transferitzea eta hauek artapenerako baliabide gehiagorekin gizarteko sektore hau hornitzea, presoek hainbat prestazio (Laguntzako Pentsioak edota Gizarteratzeko Gutxieneko Diru-Sarrerak, esate baterako) jasotzen jarraitu dezaten.

Pertsona seropositiboen edota seropositiboak izan daitezkeenen bazterkeria ezin izan da desagerrarazi, bereziki, zaurgarrien diren taldeen kasuan: prostituzioan aritzen diren pertsonak, homosexualak, drogen erabiltzaileak, transexualak, presoak, etorkinak, txirotasunaren atalase mailaren azpitik dauden pertsonak edota emakumeak. Beharrezkoa da esfortzuak biderkatzea GIBarekin bizi diren pertsonek jasaten duten gizarte eta lan bazterkeria ezabarazteko.

Garrantzitsua da ikerketan baliabide publiko gehiago inbertitzea, bai tratamendu berriei dagokienez, bai txertoa bilatzeko, alderdi politiko guztiei eskatzea autonomia eta udal hauteskundeetako programetan HIESaren kontrako herri mugimenduaren aldarrikapenak bere egin ditzatela, baita GIB-HIESaren kontrako borrokan Estatu hitzarmen handi batean Administrazio Publiko guztiak, komunitate zientifikoa, komunikabideak eta gizarte zibila biltzea ere.

GIB-HIESaren kontrako herri mugimenduak eta militanteek administrazioek betetzen ez dituzten zerbitzuak kudeatzen jarraitu dezakegu, prebentzio eta sentsibilizazio kanpainak egiten jarraitu dezakegu, nahiz eta baliabideak baino gehiago irudimena eduki, baina ez dugu ahazten borrokak giza eskubideen eta gizartea kontzientziatzearen aldekoa izaten jarraitzen duela, osasuna modu orokorrean sustatzeko zerbitzu gehiago eta hobeak bermatuko dituzten beharrezko aldaketa politikoak lortzearren.

> Berria: Hiesa > HIESARI ZITZAION BELDURRA GALTZEN ARI DELA OHARTARAZI DU INCLANEK

  • Hiesari zitzaion beldurra galtzen ari dela ohartarazi du Inclanek
  • Herritarrek, eta batez ere gizon homosexualek, sexu jarduera seguruak alboratzen dituztela dio
  • Berria, 2006-11-28 # Asier Iturriagaetxebarria, Bilbo

Gizartean hiesaz kutsatzeko beldurra gutxitu egin dela ohartarazi du Gabriel Inclan Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuak. Zehaztu duenez, herritarrek ondo dakite zein diren arriskua duten sexu jarduerak, baina beraiei ez zaiela ezer gertatuko sinetsita daude. Eta preserbatiboa erabiltzeari behar baino gehiagotan muzin egiten diote.

Hiesa duten pertsonen errealitatea «heterogeneoa» den arren, estereotipoek oraindik ere bizirik irauten dutela azaldu du Inclanek. Izan ere, gizon eta emakume heterosexualek pentsatzen dute GIB birusaz kutsatzea ez dela beren kontua. «Hiesa ez da droga hartzaileen, eta beraz, baztertutako kolektiboen gaixotasuna, baina pertsona asko ez da gai errealitate hori onartzeko». Inclanek zehaztu duenez, fenomeno hori ez da Euskal Herrian bakarrik gertatzen; mendebaldeko gizartean jazotzen ari den zerbait da.

Egoera hori «oraindik eta larriagoa» da gizon homosexualen kasuan. Gizonezkoen %6 inguru dira homosexualak, baina kutsatu berriak %25. Osasun sailburuaren hitzetan, hainbat arrazoik eragin dute kolektibo horrek sexu jarduera seguruak albo batera uzteko: asteburuetako drogak (metanfetaminak...), bikotekide ezezagunekin egotea edo sexua taldean egitea, preserbatiboa erabiltzeaz aspertzea, tratamenduetan konfiantza izatea, eta Internet erabiltzea bikotekidea bilatzeko.

Beraz, norbanakoak aukeratzen du gehienetan sexu jarduera seguruak albo batera uztea, baina Inclanek ohartarazi du aspaldian bestelako arrazoiak ere izaten direla. «Gizarteko testuinguruak garrantzia handia izaten du batzuetan: alternatibarik ez izatea, pobrezia, ahulezia... sexu jarduera seguruak izateko oztopoak izaten dira batzuetan».

Kanpaina berritzailea
Sexu jarduera seguruak behar baino gehiago alboratu arren, aurten 150 gaixo berri inguru izango dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan; iaz antzeko kopurua izan zen. Dena dela, eta egoera hartzen ari den kutsua ikusita, preserbatiboaren erabilera sustatzeko kanpaina berritzailea egingo du Osasun Sailak. Lehen aldiz gizon homosexual bi agertuko dira kanpainaren argazkian. «Homosexualen elkarteak kezkatuta zeuden herritarrak sexu jarduera seguruak baztertzen ari direlako, eta horregatik erabaki dugu izaera horretako kanpaina egitea».

Hiesdunen diskriminazioa
GIB birusa dutenek pairatzen duten «diskriminazioari» aurre egiteko administrazioei laguntza eskatu die Harri-beltza hiesaren aurkako Gipuzkoako elkarteko kide Joseba Rekaldek. Zientziaren aurrerapenek gaixoei «bizitza normaltzen saiatzeko aukera» eman arren, hiesari «gizarte ikuspegia» emateko unea dela esan du Joseba Rekaldek.

Baionan 680 GIB kasu artatzen dituzte
Azken urteotan gora egin du GIB birusa dutenen kopuruak. Orotara 680 pertsona artatzen dituzte Baionako erietxean. Azterketak anonimotasunean egiten dira, eta ez dago jakiterik jendeen jatorria eta eritasunaren bilakaera eskualdeka. Baionako erietxeak kopuru ofizialak jakinarazi ditu aurten, lehen aldiz.

Zuberoa ez dago Baionako erietxeari loturik, eta Landetako hegoaldeko jendeak (Akitania, Frantzia) Baionako erietxera jotzen du, Celine Foucaud Euskal Herriko Aides taldeko kideak zehaztu duenez. Eritasuna zabaltzen ari da, bikote heterosexualen eta homosexualen artean. «Hedapena mugatzea lortu bagenuen ere, badirudi jendeak axolagabekeriaz diharduela orain. Larria da».

Aurten kolektibo bat osatu dute lehen aldiz hiesaren aurkako nazioarteko eguna prestatzeko. Ibilaldi bat eginen dute Baionako karriketan, eta eskoletako gazteek 680 ator berezi eramanen dituzte.

2006/11/25

> Erreportajea: Indarkeria > A-25: HEGO EUSKAL HERRIAN EGUNEAN HAMABOST EMAKUMEK SALATZEN DITUZTE TRATU TXARRAK

  • Hego Euskal Herrian egunean hamabost emakumek salatzen dituzte tratu txarrak
  • Genero indarkeria «egitura arazo nagusi» bihurtu dela salatuko dute gaur Emakumeen Aurkako Indarkeriaren Kontrako Nazioarteko Egunean. Giza eskubideen zapalketa ezkutukoena dela esan du AIk. Hego Euskal Herrian biktimak babesteko 1.646 agindu eman dituzte.
  • Berria, 2006-11-25 # Edurne Elizondo

Gaur hamabost. Bihar beste hamabost. Etzi hamabost gehiago. Egunean hamabost emakumek aurkeztu dute salaketa beren kontrako indarkeriagatik Euskal Herrian, azken hamabi hilabeteotan. Asteon bertan, emaztea eta semeak erretzen saiatu da ustez gizon bat Lizarran (Nafarroa). Etxean itxi zuen familia, eta eraikina gasolinarekin busti. Sua piztu aurretik atxilotu zuten. Gasteizen, berriz, 22 urteko gizon bat atxilotu dute ustez neska-laguna bortxatzen saiatzeagatik. Hainbat ordu lehenago, atari bat garbitzen lanean ari zen beste emakume bati egin zion eraso gizon berak, ustez.

Emakumeen Kontrako Indarkeriaren Aurkako Nazioarteko Eguna da gaur. Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailburu Joseba Azkarragak onartu du datuek itxaropenerako tarte txikia uzten dutela. Eta etsipen bera agertu du Nafarroako Emakumearen Institutuko zuzendari Teresa Aranazek. Joan den urteko ekainaz geroztik, eta urriaren 31a bitarte, 869 salaketa jarri dituzte Araban, haietako 807 Gasteizen; Gipuzkoan 1.384 egon dira denbora tarte berean (Donostian jarri dituzte haietako 800); Bizkaian, 2.878koa da salaketa kopurua eta 1.573 dira Bilbokoak. Nafarroan, urtea hasi zenetik, 702 salaketa aurkeztu dituzte, gehienak Iruñerrian, 462 alegia.

Tratu txar fisikoak jasan dituzte emakumeok, batez ere. Bizkaian, Araban eta Gipuzkoan, salaketen % 34 dira lesioengatik, eta % 8,3 tratu txar psikikoengatik. % 1, berriz, sexu askatasunaren kontrako erasoengatik jarri dituzte. Nafarroan, halaber, indarkeria fisikoak eragin ditu salaketa gehienak, % 47; kasuen % 13tan tratu txar fisikoak eta psikikoak nahasten dira, eta % 9,5etan tratu txar psikikoak dira. Sexu erasoak, berriz, ia % 6ra ailegatzen dira. Egoera hori kontuan hartuta, 1.646 emakumek dute egun Hego Euskal Herrian epaileek sinatutako babes aginduren bat.

Delitu horien biktima izan direnen artean, gaztetasuna azpimarratu du Azkarragak. Bizkaian, Araban eta Gipuzkoan 26 eta 45 artekoak dira tratu txarrak jasan dituzten gehienak. Nafarroan, berriz, 25-29 adin tarteko emakumeak dira salaketen gehiengoa jarri dutenak. Datu hori nabarmendu du Nafarroako Gobernuko Barne kontseilari Javier Caballerok.

EMAKUMEEN ALDEKO NEURRIAK. Datuak mahai gainean, argi eta garbi erran du Azkarragak: «Emakumeen kontrako indarkeria egiturazko arazo nagusi bilakatu da gure gizartean». Hori dela eta, «gogoeta sakona egitea» eskatu du, «emakumeen eta gizonen rolek behar dituzten aldaketak izan ditzaten, berdintasuneranzko bidean».

Bere sailetik hainbat neurri iragarri ditu Azkarragak. Batetik, ezagutarazi du Eusko Jaurlaritza aztertzen ari dela bere burua kaltetu gisa aurkezteko aukera emakume bat hil edo larri zauritzen dutenean. «Neurri hori bideragarria ote den aztertzen ari gara. Erakunde guztiok nahiago genuke halakorik egin behar ez izatea, emakumeak babesteko neurrien porrota onartzea litzatekeelako, baina gauzak dauden bezala, baliteke ondorio positiboa eragitea auzibidean bertan, bai eta biktimaren senitartekoentzako laguntzan ere».

Bestetik, Justizia sailburuak aurreratu du laster hitzarmen berria sinatuko dutela Abokatuen Euskal Kontseiluarekin, epaitegian edo poliziaren etxean salaketa jarri aurretik emakumeek laguntza eta aholku zehatza jaso dezaten. Zerbitzu hori eskaini ahal izateko diruz lagunduko du Euskal Jaurlaritzak abokatuen erakundea.

Nafarroan, emakumeak babesteko neurrietan jarri dute indarra agintariek gaurko Emakumeen Kontrako Indarkeriaren Aurkako Nazioarteko Egunaren harira. Neurri horien artean, Gobernuak azken aldian gehien nabarmendu duena ekarri du gogora Miguel Sanz presidenteak, emakumeei bizkartzaina jartzeko aukerarena alegia. Zerbitzu hori jada martxan da, Sanzek erran duenez. Segurtasun arrazoiengatik, ez du zehaztu zenbat emakumek duten bizkartzaina, baina aipatu du 300.000 euroko aurrekontua onartu duela jada Gobernuak zeregin horretarako.

Nafarroan 145 emakumek dute babesteko agindua. Haietako 25 Foruzaingoak duen alarma sistemarekin lotuta daude zuzenean. Sistema horri esker, sakelako telefonoaren edo GPSaren bidez harreman zuzena dute mehatxatutako emakumeek Foruzaingoaren egoitza nagusiarekin. Botoi bat sakatzea nahikoa da polizia etxean alarma pizteko.

Hori gertatzen denean, emakumeari eta erasotzaileari buruzko informazio guztia agertzen da foruzainen ordenagailuetan. Modu automatikoan, hurbilen dagoen polizia taldea joaten da emakumea babestera. Bere kabuz ezin badu erran non dagoen, GPSaren bidez jakin dezakete toki zehatza foruzainek.

LEGEBILTZARRAREN ADIERAZPENA. Nafarroako Parlamentuak astelehenean onartu zuen emakumeen kontrako indarkeriaren aurkako adierazpena, eta, atzo, Eusko Legebiltzarrak egin zuen gauza bera.

Izaskun Bilbao Legebiltzarreko lehendakariak irakurri zuen agiria, osoko bileraren hasieran. Bilbaok beren kontrako indarkeriagatik euren herrietatik alde egin behar izan duten emakumeek asilo eskubidea badutela nabarmendu du Bilbaok. Espainiako Gobernuak Europako arauetara moldatu beharko du eskubide horri buruzko legea laster, eta genero arrazoiak kontuan hartzeko eskatu dio Legebiltzarrak.

> Erreportajea: Indarkeria > A-25: "NIK ERE BELDURRIK GABE BIZITZIKE ESKUBIDEA DAUKAT"

  • Emakumeen aurkako indarkeriaren kontrako nazioarteko eguna
  • «Nik ere beldurrik gabe bizitzeko eskubidea daukat»
  • Gara, 2006-11-25

Adituek prebentzio neurrietan esku hartu behar dela diote, baina emakumeen aurkako indarkeria behin betikoz amaitu bitartean, biktimen segurtasuna eskatzen dute. Eskaintzen zaien baliabideetako bat erasotzailearen urruntze agindua da. Ezer gutxirako balio du, ordea, betetzen ote den edo ez zaintzen ez bada.

Emakumeei dei egiten diete tratu txar egoerak salatu eta neurriak har ditzaten, eta adibide garbia da gaurko egunean kasu, instituzioek duten mezua. Galdera zera da: Zein baliabide eskaintzen zaizkie emakume horiei beren segurtasuna bermatze aldera?

Ofelia Hernandez durangar emakumeak bi alditan salatu zuen senarra, eta urruntze agindua ere lortu zuen, baina alferrikakoa izan zitzaion, Felipe Ardantza bere senar ohiak eraso egin eta hil zuenean. Justiziak neurriak hartu ditu orain, eta 17 urteko espetxe zigorra ezarri dio.

Urruntze aginduak hausteak oihartzuna hartzen dute emakumeek bizia galtzen duten kasuetan. Baina, aginduok beteak izateak emakume hainbaten eguneroko bizitza baldintzatzen du. Horixe da, esaterako, ondorengo emakume honen kasua.

«Beldurrez ibiltzen naiz kalean, edozein unetan atzetik etorri eta min egingo ote didan». Elkarrizketa hau egiteko orduan bere izena eta bizilekua ere ezkutuan gordetzeko eskatu du emakume horrek, beldur baita bere erasotzaileak mendekua hartuko ote duen.

Indar handiak pilatu behar izan zituen urteetan jasandako izua gainditu eta bikotea salatzeko. Baina, egun batean, orain dela hilabete gutxi, erabaki sendoa hartu zuen, ez zuen ordura arteko egoera egun bakar bat gehiagoan jasateko ez indarrik ez gogorik.

Salaketa jarri eta erasotzaileari urruntze agindua ezarri zioten denbora laburrean; senarrak ezingo zuen 300 metrora bertaratu. Baina, lehen unetik ez duela bete gogora ekarri du. «Hasieran lasai utzi ninduen, baina berehala hasi zen agindua hausten».

«Begiratzeak ere beldurra»

Gogoan du oso salaketaren ostean erasotzailea ikusi zuen lehen aldia. «Oso urduri jarri nintzen, beldurra ematen zidan begiratzeak ere». Erasotzaileak berak duen jarrera ere nabarmendu nahi izan du: «Barre egiten du ikusten nauenean, berak badaki nik beldur izugarria diodala». Horregatik, epaiketaren egunean pentsatzen hasteak berak ere zirrara eragiten dio emakume horri. «Badaki begiradarekin berarekin beldurtzen nauela, eta ez dakit epaiketan indarrik izango ote dudan».

Azaldu duenez, tratu txarren kasuetan tartean haurrak izateak egoera are eta zailago egiten du. «Haurrek zeuk bezalaxe sufritzen dute», azaldu du, eta horrek ere salaketa jarri eta tratu txar egoerarekin apurtzen laguntzen duela nabarmendu du, halaber.

Behin salaketa jarri eta urruntze agindua lortu zuenean ere, haurrek sufritzen jarraitu zutela adierazi du, ordea. «Niri min gehiago egiteko bidea dira. Askotan aitarekin egon eta etxera etortzen zirenean hark esaten zituenak kontatzen zizkidaten, eta jasan ezina zitzaidan. Orain haurrek ez dute aita ikusten, ez dute ikusi nahi».

Erasotzailea beharrean biktima zaintzeko proposatzen diren neurriei dagokienez, ez ditu begi onez ikusten. «Zer izan behar dugu, pertsona bat egun guztiak atzetik? Zergatik aldatu behar dugu gure bizia guk?». Azken batean, bi eskaera baino ez dituela gogora ekarri du: «Nik ahazteko eta bakean uzteko eskatzen diot berari, eta, instituzioei nik bizitza normala egin ahal izatea bermatzeko. Azken batean, nik ere beldurrik gabe eta seguru bizitzeko eskubidea daukat». Berak eman zuen pausoa bide horretan, Euskal Herriko beste hainbat emakumeren gisara.

Acovidem elkarteko idazkari Sonia Frankoren esanetan ere, urruntze agindua poltsikoratzen duzun paper bat baino ez da, azken batean erasotzailea bertaratzen denean inolako babesik gabe egoten baitira emakume ugari. «Maiz salaketa jarri izanaz edota urruntze agindua eskatu izanaz ere damutu egiten dira, bikotearekin duten harremana gogortu eta babesik gabe ikusten baitute euren burua». Alde horretatik, emakumeei salatzen jarraitzeko deia egiten die, premiazko jotzen baitu, baina neurri berean oinarrizko irizten dio agintariek emakumeei eskaintzen zaizkien neurriak bete daitezen lan egin dezaten. «Gainerakoan alferrikakoa da».

Fernando Varga Perales abokatuak tratu txarrak jasan eta epai bidea hartu duen emakumeekin lan egin izan du maiz. Bere esanetan, Madrilen onartu zuten Emakumeen Kontrako Indarkeriaren Aurkako Lege Integralak tratu txarrak jasan dituzten emakumeen egoera hobetu egin du, «prozesu azkarragoak baitira». Bere esanetan, emakumeek ez dute jakiten nora jo, eta arlo horretan ere hobekuntzak izan dira.

«Biktimei zaintza poliziala»
Vargak zehaztu duenez, egun azkartasun gehiagorekin ezartzen den neurrietako bat erasotzailearen urruntze agindu da. «Baina, beste gai bat da neurri horiek eraginkorrak diren edo ez. Gure bulegoan dugun esperientziari erreparatuz, kasu askotan urruntze aginduak ez ditu errespetatzen erasotzaileak. Are gehiago, zenbait kasutan urruntze agindua beharrean biktimaren zaintza poliziala eskatzera ere iritsi gara», adierazi du. Horren gainean zera gaineratu du: «Emakumeentzako ez da batere erraza neurri hori hartzea, azken batean beren askatasuna mugatzen baitu, eta erasotzaileari, berriz, betiko bizimodua egiteko aukera ematen baitio».

Vargak azaldu duenez, genero indarkeriaren biktima diren emakumeek zigor prozesu luzeei aurre egin behar izaten die, eta zenbait kasutan, «etsipena» ere eragiten die, «batez ere urruntze aginduak hautsi eta beren segurtasuna arriskuan ikusten dutenean». Zentzu horretan lan egin behar dela adierazi du.

Legedia ahotan hartuta etorri da egunotan Olga Campos abokatu madrildarra Euskal Herrira. Burutu berri duen txostenak izenburu deigarria du oso: «Eskubideak errealitate egin».

Osatzen diren legeek ondorio onak izango lituzketela adierazi du, «baldin eta aurrera eramateko bitarteko pertsonal eta ekonomikoak jarri izan balira». Alde horretatik, urruntze aginduei dagokienez, bitartekoen gabezia ere aipatu du abokatu madrildarrak. «Neurri horiek ezartzen dira emakumeak epaia itxaron bitartean eta baldin eta egoera arriskutsuan dagoela uste bada. Nola babestu arriskutik erasotzaileak edozein unetan agindua hautsi badezake?».

Era berean, Camposi ulergaitza zaio epaiketetan gertatzen dena. «Nola da posible urruntze agindua duen emakume batek bere erasotzailearen aurrean deklaratu beharra. Maiz erabat baldintzatzen ditu emakumeak ematen dituen datuak, urduri jartzen da eta ez da xehetasunak gogoratzeko gai. Ondoren epaileak erasotzailea aske utz dezake, emakumeak bere testigantzan kontraesanak izan dituela argudiatuta», azaldu du. Alde horretatik, genero indarkeriaren biktimekin lan egiten duten pertsonak prestatuak egon behar direla nabarmendu du, eta emakumeen hitza zalantzan jartzeko dagoen joerarekin amaitzeko premia aipatu du. «Emakume hainbati erasoak salatu dituztenean horiek frogatzen ez badira erasotzaileak neurriak har ditzakeela gogorarazi diote. Zein beste kasutan gertatzen da hori?», azaldu du.

Abokatuak adierazi duenez, eskumuturrekoak soluzio bat izan daitezke, hala erasotzailea biktimarengana bertaratzean abisu emango bailuke, baina horretarako ere eskura daudenak baina errekurtso gehiago behar dira. «Ezin da ezer lortu lege ponposo bat egin baina ondoren bertan zehazten diren neurriak betetzeko modurik ez bada».

Estatu frantsesean Zarkozy Zirkular izenekoak emakumeen aurkako indarkeria kasuen gainekoak arautu zituen 2005eko lehenetik. Maider Etxoan Bortizkeria Sexisten Kontrako Kolektiboko kidea da. Oraindik ere legearen aplikatzeak ondo aztertzeko modurik ez dutela izan adierazi badu ere, legean bertan ezartzen direnak betetzeko mekanismoak ez direla zehazten argitu du. Gainera, legean nahiko neurri arinak hartzen direla nabarmendu du.

Testigantza guztiek argi uzten dute emakumeen aurkako indarkeria kasuei aurre egiteko eskaintzen diren baliabideek eraginkortasunik ez dutela.

Hala ere, neurriak neurri, eta kasuan kasuko egoerei aurre egiteko premia bada ere, adituak prebentzioaz mintzatzen dira, eta tratu txarren oinarrian dagoen gizarte patriarkala errotik aldatzeko neurriak hartzea da, euren ustez, premiazkoena.

Haurrak, tratu txarren zeharkako kaltetuak
Asier Bilbao psikologoak haurrekin ere egiten du lan, eta bere kontsultan hartu izan ditu tratu txarren testigu izan diren gazteak. Bere esanetan, haiek jasaten dituzten kalteak indarkeriaren nolakotasunaren, haurraren adinaren eta beste hainbat faktoreren araberakoak dira. «Hiru urtez azpitik genero indarkeriaren testigu izan dena asko beldurtu daiteke, adibidez, aitak amari jo diola ikustean, eta agian ez du modu berean beldurtuko ama iraintzen badu», nabarmendu du Bilbaok.

Eraginik handiena nerabezaro aurrean edota nerabezaroan dauden gazteek izaten dute, zortzi-bederatzi urtetik aurrerakoek: «Gainera, urteetan izaten den indarkerian haurrak ere erasotuak izaten dira maiz», azaldu du.

Emakumeen aurkako indarkeria etxean ikusi duten haurren jarrerari dagokionez, hainbat ondorio izan ditzakeela adierazi du. «Haur batek ikusten badu aitak nahi duena lortzen duela, mahaian kolpe bat emanez edota ama iraindu edota jotzen, hau da, hitza erabili beharrean indarra erabiltzen duela nahi duena lortzeko, bada, jarrera hori hartuko du», adierazi du.

Maila kognitiboan ere espero dena baino maila baxuagoa izan ohi dutela azaldu du. Hala ere, bereizketa egin du neskato edota mutikoen artean. «Mutikoek oro har jarrera oposizionalistagoak eta agresiboagoak izan ohi dituzte eta hotzagoak izan ohi dira gainerako haurrekin», azaldu du. Neskatoen kasuan, berriz, barruratzaileagoak izan ohi direla adierazi du, «bakartzeko joera handiagoa dute».

Haurrak erabili
Oro har bikoteen arteko liskarretan haurrak erabiltzeko joera dagoela adierazi du, eta tratu txar kasuak ez dira salbuespen.

Bilbaoren esanetan, erasotzaileak maiz erabiltzen du inguruko jendea biktimarengana iristeko, «mehatxatzeko edota damututa dagoela adierazi eta beste aukera bat eskatzeko», eta haurrekin gauza bera egiten du.

Bere esanetan, maiz haurrek helduenak diren ideiak eta hitzak transmititzen dituzte, esaterako, urruntze agindua dagoenean. «Kasu horietan komenigarria da bisitak elkartze puntu batean egitea eta bertan aditu bat izatea nolabait kontrola dezan haurrari zer esaten zaion».

Fernando Varga abokatuak ere ahotan hartu ditu elkartze puntuak. Haietan psikologoena eta langile sozialena ez ezik, laguntza juridikoa jasotzea ere oinarrizko jotzen du; «bertan izan daitezkeen arazoei aurre egiteko». Era berean, elkartze puntuak instituzio publikoek bultzatutakoak behar lukete izan, bere esanetan. «Emakumeek kexu asko agertzen dituzte elkartze puntuetan izaten diren arazoez, eta hori ere konpondu beharreko puntua da, ezin da biktimarentzat sufrikarioa izan», gaineratu du.

2006/11/20

> Iritzia: Josebe Egia > ERREBELATZEAREN BEHARRA

  • Errebelatzearen beharra
  • Gara, 2006-11-20 # Josebe Egia
«Gauak bere atea irekitzen dizu buruan irribarre, maite zaitut edo laztan baten zain. Gorrotoz beteriko begiradak gris bihurtzen du zure logela. Dagoeneko ez daukazu bere berotasunik, alkohola da bere zaporea. Erreprotxeekin hasi eta irain eta gutxiespenekin jarraitzen du».

Une bat besterik ez. Baina halako milaka unez betetako egunerokotasuna pairatzen du emakume askok. Egun batean ezagutu eta maitatu zuten pertsona erasotzaile bihurtu zaie pixkanaka.


Eta eurak erasotzailearen bizitzeko arrazoi. Boteretsu sentiaraziko dituena euren bizitzako esparru bakarren batean sikiera. Eta hor dena menperatu nahi dute, bestearen bizitza eta izaera kontrolatu nahian indarkeria darabilte. Zenbat eta ondokoa ahulago bilakarazi, orduan eta indartsuago eurak. Eraso objekturik gabe ez baitago erasotzailerik eta, beraz, ez kontrolik ezta botererik ere.

Ondotxo daki hori emakumea erailda bere buruaz beste egiten duenak. Ez du erruduntasun sentimendurik, ez eta kartzelara joateko beldurrik. Denbora askoan eduki duen kontrol sentsazioa galtzean, bere zentroa izan dena desagertzean ­botere egarria ase dien emakume baten menderatze erabatekoa, alegia­ zentzurik gabekoa bihurtzen zaie existentzia.

«Dagoeneko ez dakit emakumea naizen edo kakaren hurrengoa. Zentzugabekerian murgildua, bere beldurraren, zeloen eta porro- taren biktima hutsa. Besaulkian txikituta, aurpegia tristuraz baino zerbait gehiagoz handituta».

Ez da kasualitatea ia beti biktima emakumea izatea. Izan ere, kulturalki eta sozialki gure identitatearen barne dago ahulezia. Hori dela eta, forma ezberdinak hartzen dituen menekotasunean bizi gara oraindik. Ahula ezereztatzea askoz errazagoa da.

Are gehiago familiaren pisua emakumeak eraman izan duenean betidanik. Arrakasta edukitzea emakumearen erantzukizuna izan denean. Orain askatasun handiagoa daukagula dirudi: etxetik kanpo lan egiten dugu, gauez parrandan ateratzen gara lagunekin, bizitza publikoan gaude... Baina famili eredu bakarra irentsita daukagu, jendarteak zuzena eta fundamentuzkoa dela esaten duen hori, non batik bat emakumeok jarraitu behar dugun arrakasta lortzen, beste guztiaren gainetik saiatzen eta saiatzen.

Horren porrotaren aurrean emakumeok sentitzen dugun beldurra eta frustrazioa gizonek senti dezaketena baino askoz bortitzagoa da. Edozer jasaten segitzeko tresna oso eraginkorra. Ahuldu egiten gaituena eta bikote harreman horretan biktima izateari uzteko premia eta adorea desagerrarazten duena.

«Ai Dolores, makiladak zure bizkarrean, tortura zure ariman. Ai Dolores, jendartearen isiltasunean galduta».


EAEn 3.300 baino emakume gehiago bizi da Ertzaintzaren babespean. Indarkeria jasan ondoren eta berriro gertatzeko arriskua dagoenean hartzen den neurri poliziala. Eta ez beti, noski, diru nahikorik ez dagoelako kasu guztiei behar den bezala erantzuna emateko.


Gure helburua emakumeenganako indarkeria amaitzea bada, konponbideak beste alde batetik etorri beharko du baina. Arazoaren erroari aurrez aurre begiratu eta jendarte guztiaren konpromisoa lortu eraso txikienetik hasita halako jokabideak dituztenei gure gaitzespen irmoa adierazteko. Hasteko.


Ez eraildakoak ditugunean soilik, baizik eta egunerokotasunean izaten diren eraso guztien aurrean. Norbanakoak aukeratuko duen jarrera erabakitzea ezinbestekoa da, hala nola jendartearena masa bezala: erakundeena, epaileena...


«Baina dena ondo joateko garaia iritsi da, aske zarela sentitu eta zu zarenaz gozatu, jendarteak harrapaturik zauzkan kateak apurtuz».


Edozein zapalkuntzatatik askatzeko, zapalduak garen kontzientzia hartzea da lehendabizikoa. Emakumeak kontzientzia hori bereganatzen duenean, bere identitate eta duintasunaren jabe egiten denean uzten dio ezereztatua izateari, erasotzailea garaituz.

«Azkenik istorio hau bukatu zen. Doloresek Askatasuna izena hartu zuen bere bizitza txikitu zuen kabroia baztertuz».

Errealitateko istorioak, ordea, ez dira bukatzen. Esan bezala, kontzientzia hartzea da lehenengo urratsa, hori gabe ez baitago baliozko konponbiderik. Ondoren, gehiago etorriko dira.

Baina zein urrats halako konponbideak bilatu behar izaten ez jarraitzeko? Arazo soziala den neurrian, zure erantzukizuna ere badelako, hausnartu dezagun honen inguruan. Bai datorren zapatuan eta baita egunero ere.


«Ai Dolores, makiladak zure bizkarrean, tortura zure ariman. Ai Dolores, jendartearen isiltasunean galduta» (Hitzak: Reincidentes, moldatuta).

2006/11/10

> Berria: Hezkuntza > "EMAN BOSTEKOA", BULLYINGA PREBENITZEN SAIATZEKO MATERIAL IKUS-ENTZUNEZKOA

  • 'Eman bostekoa', bullyinga prebenitzen saiatzeko material ikus-entzunezkoa
  • Hiru film labur eta unitate didaktiko bat biltzen ditu ikasgelan erabiltzeko lanabesak
  • El Diario Vasco, 2006-11-09 # N.A., DV, Donostia
Bullyingaren aurkako ikus-entzunezko txerto halako bat kaleratu du Erein argitaletxeak, Eman bostekoa DVDa, hiru film laburrekin batera unitate didaktiko bat ere badakarrena. Orain euskara hutsean argitaratu badute ere, laster egongo da gaztelaniaz eskuragarri DBHko ikasleei zuzendutako lana.

Azken garaiotan hedabideetan aparteko tartea badu ere, bullyinga ez da inondik ere berria, eta atzo Donostian aurkeztu zen proiektuari ere ezin zaio «oportunismorik» egotzi, argitaletxeko ordezkari Iñaki Aldekoak azaldu zuenez aspaldi gerturatu baitzitzaien Nuria Ruiz Cabestany zinemagilea prebentziora bideratutako proiektuarekin. Errealizazioaz ez ezik gidoiaz ere arduratu den Ruiz Cabestanyk Javier Monzón irakaslea izan du lagun proiektua garatzeko eta gauzatzeko orduan. «Eskolan, toki bizia denez, era askotako gatazkak daude, eta denak ez dira berez txarrak. Bullyinga gatazka guztien arteko bat da, ezaugarri bereziak ditu eta prebentziorako, gatazka jakin horri aurre egin ahal izateko, oso garrantzitsua da identifikatzen jakitea», argitu zuen Monzonek.

DVDan bi film labur jaso dira. Mutilen eta nesken artean bullyingak ezaugarri desberdinak izan ohi dituenez, mutiko bat da baten protagonista, eta neska bat bestearena. «Mutilen kasuan bortitzagoa izan ohi da -zehaztu zuen Ruiz Cabestanyk- maizago gertatzen dira eraso fisikoak. Nesken artean, nahiz eta hasi diren bortizkeria bereganatzen, psikologikoa izaten da gehienbat, antzematen zailagoa». Jazarpen mota biak azaltzen dira Daniel eta Eleneren istorioak kontatzen dituzten filmetan. DVDaren hirugarren osagaia filmak nola egin ziren erakusten duen «making off» delakoa da. Atal horretan protagonistek euren pertsonaiei buruz dituzten iritziak eta sentsazioak kontatzen dituzte, eta ezinbesteko tresna da programa bete eta ikasleen artean eztabaida zabaltzeko.

Lanerako ez dira aktore profesionalak hautatu, gazte arruntak baizik. Horiek lan berrirako prestatzeaz Julia Hernandez arduratu da. «Filmetan oso erraz ikusten da zer gertatzen den, eta onak dira bullyinga zer den jakiteko», esan zuen, aktoreei «pertsonaien portaerak onartzea eta han gertatzen zena fikzioa zela ulertzea» asko kostatu zitzaiela azalduz.

2006/11/07

> Erreportajea: Hezkuntza > ZEIN ZAILA DEN

  • Zein zaila den
  • Eskolan jasotzen duten sexu heziketa ez dela nahikoa diote 12 eta 16 urteko nerabeek
  • Berria, 2006-11-07 # Agurtzane Ormatza Imaz

Sexu heziketari buruz Bilboko Euskalduna jauregian izandako jardunaldi batzuetan egon nintzen iragan asteburuan. 6, 12 eta 16 urteko ikasleen artean egindako ikerketa baten emaitzak abiapuntutzat hartuta, eskoletan ematen den sexu heziketa aztertu genuen jardunaldi haietan. Garbi ikusi genuen ematen den heziketa ez dela nahikoa.

EHGAM (Euskal Herriko Gay Askapenerako Mugimendua), Bizigay eta Queer ekintza taldeek bultzatutakoa zen ikerketa. 400 inkesta egin zituzten, Bilboko ikastetxe publiko eta pribatuetan. Laikoak eta erlijiosoak ziren ikastetxeak. Horri esker, sexu heziketari buruzko puzzlea osatu ahal izan genuen.


Hauek dira ikerketaren emaitza eta datu esanguratsuenak:

6 urteko neska-mutilek hobeto ezagutzen dute zakila bagina baino.

6 urteko umeek ez dituzte ezagutzen tradizionalak ez diren familia ereduak.

Antisorgailuen inguruan informazio ugari eduki arren, erabiltzeko momentuan zalantza ugari dituzte 12 eta 16 urteko gazteek

Sexualitateari dagozkion eremuetan -komunikazioa, gorputzaren autoestimua...- alde nabarmena dago 12 eta 16 urteko nesken eta mutilen artean.

Hasieran sexuari buruzko informazio iturri nagusia familia bazen ere, urteak pasatu ahala, lagunen konplizitatea ezinbestekoa dela aitortzen dute 12 eta 16 urteko gazteek.

Eskoletan emandako sexu heziketa ez dela nahikoa eta heziketa hori nahiko berandu jaso dutela iritzi diote 12 eta 16 urteko nerabeek.

Aspalditik genuen ustea baieztatzeko balio izan du ikerketak; oraindik asko dagoela egiteko ikusteko. Dena den, badira azpimarratzea merezi duten gauzak. Esanguratsua da ikerketan 6 urteko haurrek parte hartu izana. Izan ere, orain arte sexu heziketari lotutako programak nerabezarora mugatzen ziren.

Garbi geratu da, bestalde, sexu heziketa ez dela genitalen erabilerara mugatu behar. Hori baino gehiago egin behar da. Sexualak, sexudunak eta erotikoak diren heinean, neskatoen eta mutikoen heziketa behar dugu, sexuen heziketa. Norbere baliabide, beldur, lotsa eta plazeretatik abiatuz, besteekin ulertzeko bidea egin behar da. Hori da dugun erronka nagusia.
Espero bezala, ikerketan argi ikusi da haur eta gazteei ematen zaien informazioa ez dela nahi-koa. Bizitzako beste alorretan gertatzen den moduan, gauza bat da terminoak ezagutzea eta bestea kontzeptu horiek praktikan jartzea. Izan ere, gure jarrerak, pasioak, kontraesanek eta abarrek sekulako eragina dute. Horiexek ezagutzea da gure zeregina. Horretan denek dugu zeresana: komunikabideek, familiek, erakunde publikoek, irakasleek, sexu hezitzaileek eta, nola ez, gazteek. Gainera, informazio hori emate-ko garaia zein den zehaztu behar da.


Makina bat komunikabide izan zen jardunaldietan. Alde batetik, izugarri pozten gara, baina, bestetik, garbi dago komunikabideek eta zientzialariek ez dugula elkar ulertzen. Dena azaltzeko astirik ez izateak eta albisteak behar izateak ez du horretan batere laguntzen. Komunikabideek sexualitateari buruz duten grina aseezina da, eta datu deigarriei heltzen diete. Horrek sexualitateari buruzko azalpen sakona saihesten du. Adituok , gainera, ez dakigu zurrunbilo horretatik ihes egiten. Zabaldu nahi dugun mezua ez da heltzen jendearengana, eta eztabaida betiko kontuetara mugatzen da.

Aurrekoan Kalaka saioan egon nintzen (ETB1). Ez da plaza erraza: fokuak, jendea aurrean eta atzean... Batzuk besteak baino ohituagoak daude horretarako. Ni oso urduri egon nintzen. Kalaka-n ere garbi geratu ziren komunikabideen eta adituen arteko desberdintasunak. Alde batetik, adituoi (edota solaskideoi) zaila egiten zaigu telebistak eskatzen duen erritmora egokitzea. Gehienetan, erantzunak ez dira baiezkoak ala ezezkoak; testuinguru bat dute, jatorri bat. Beharbada, denbora gehiegi behar dugu hori dena azaltzeko. Oso zaila da hain gai sakonen inguruko iritziak bi hitzetan azaltzea.

Bestalde, eskertuko nuke gai labainkorrei heltzeko beste modu batzuk garatzea. Pena da egunkarietako tituluetan geratzea. Are gehiago gai horietan sakontzea denen onerako izanda.

Batzuetan gertatzen da, aurrekoan moduan, han batu ginenak ados geundela hainbat gaitan. Desberdintasunak bazeuden gure artean, baina horiek albo batera utzi behar dira. Adostasuna bultzatu beharreko altxorra dela uste dut. Ziurrenik, adostasunera heltzeko eztabaida sortzeak ez du ikusle kopurua igoko. Baina, nire ustez, telebista publikoaren zeregina hori da: iritzi desberdinak dituen jendea entzutea eta elkar ulertzea bultzatzea.

Gizartean hori bultzatu behar da: bikotekideen artean, enpresen artean, familien eta lagunen artean... Baina iruditzen zait komunikabideentzat nahiko aspergarria dela. Dena den, guztion zeregina da gazteen artean sexu heziketa egokia egitea.

2006/11/02

> Erreportajea: Urteurrena > LUCHINO VISCONTI: ARISTOKRATA EZKERTIARRAREN MIRA

  • Aristokrata ezkertiarraren mira
  • Luchino Visconti Italiako zinemagilea jaio zeneko lehen mendeurrena beteko da gaur
  • Berria, 2006-11-02 # Xabier Martin, Donostia
Seguruenik bere jatorri aristokratikoak izan zuen zerikusirik zinemarako sortu zitzaion zaletasunarekin. Luchino Visconti 1906an jaio zen, Milanen (Italia), eta familiaren giroak bultzatuta, gazterik ikasi zuen literatura eta musika, opera eta antzerkia maitatzen. Haren filmografia osoan bada kulturarako eta Italiako historiarako maitasun hori igortzeko saio bat. Luchino Visconti neorrealismoak eman duen egile handienetakoa jaio zeneko lehen mendeurrena beteko da gaur.

Il gattopardo Viscontirekin betiko lotutako izena da, haren film ezagunenetakoa. Zinemagilearen filmografia banatzen du, era berean, lan horrek, eta bi aro finkatzen ditu. Alde batetik, ezkerreko intelektualaren rolean Visconti eroso zegoen, eta jarduera horretan zinema soziala ondu zuen, eta proletarioaren egoera iluna erakutsi. Bestetik, bere jatorri aristokratikoak, irudi aldetik landutako edertasunean islatua, bere maila sozialaren gainbehera azaltzera eraman zuen.
Rocco e suoi fratelli eta Il gattopardo dira bi aro horiek ordezka dezaketen film esanguratsuenak, eta musika aldetik ere ongi bereiz daitezke: bata opera gisa, bestea sinfonia gisa. Lehenak, Parondi familiaren tragedia azaltzen du; Pugliako eremua utzi, eta 50eko Milan industrialera joango da familia. Bigarrenak, Salina printzearen ibilbide morala eta fisikoa azaltzen du, Risorgimento aroko tentsio politiko eta sozialak nabarmenduz.


Jean Renoirren itzalean
30eko hamarkadan Parisen egindako egonaldian, Jean Renoir ezagutu zuen Viscontik, eta haren alboan lan egitea lortu zuen. Bakarka, 1942an ondu zuen bere lehen lana: Ossessione. Duce-aren garaiak ziren, eta sentiberatasunez beteriko lan hauskorra baztertu egin zuten berehala agintari faxistek.

1943an, atxilotu egin zuten, faxisten aurkako ekintzak egitea leporatuta, eta bost urte geroago filmatu zuen bere bigarren lana: La terra trema. 1951n, Bellissima aurkeztu zuen, neorrealismoaren aurkako kritika izugarria. Neorrealismoaren atala gaindituta zegoela argi utzi nahi izan zuen Viscontik lan horrekin. Italian gertatzen ari zen aldaketa antropologiko mingarria oso presente zegoen, geroago Pasolinik hain ongi azalduko zuen moduan.

1954an iritsi zen Senso, zinemagilearen aro onenetakoan, Verdiren munduari egin zaion omenaldi onenetakoa. Eszenaratze perfektuak harrituta utzi zituen Viscontiren zinemagile garaikideak.

Egilearen aro emankorrena Rocco e soui fratelli-rekin amaitu zen, 1960an. Ordura arte ikasitako guztia jarri zuen maisulan hartan Viscontik. Parondi familiaren melodramak zinemako historiaren irudi ederrenetakoak utzi ditu.

60ko hamarkadan, berriz, Milango zuzendariak akademia kutsuko filmen zerbitzura jarri zuen bere talentua, oraindik ere originaltasun eremuak gorde zituen arren. Haiei esker ondu zituen, esaterako, Il gattopardo (1963). Iraganarekiko nostalgia inoiz baino hobeto irudikatu zuen obra horretan, Burt Lancasterren begietan.

Ludwig (1973) pelikularekin heriotza hurbil izanda ere, oraindik jeniotasunerako tartea bazuela erakutsi zuen. Gaueko giro ilun eta tentsio handikoa eraiki zuen film hartan. Heriotzaren deia agerikoa da Ludwig-en. Ordurako haren alde burgesa, estetikari dagokionez, gailenduta zegoen erabat haren zinemagintzan. Duke dekoratzailea ezizena ere jarri zioten.

Hil aurretik beste bi film ondu zituen, baina haren filmografia ordurako garrantzitsua zen oso. 70 urte zituela hil zen, Erroman; urte hartan ondu zuen bere azken pelikula: L'innocente.

> Erreportajea: Eskubideak > IPARRALDEA: ADOPZIO ESKUBIDE ESKE

  • Adopzio eskubide eske
  • Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako sexu bereko bikoteek norbanako gisa duten eskubidea bikote moduan aitortzea eskatu dute, eurek ere, legez, familia osatu ahal izateko.
  • Berria, 2006-11-02 # Aitor Renteria, Baiona
Egunerokoaren zurrunbiloaren harian, gutxik ematen diote garrantzia Irun eta Hendaia, Gipuzkoa eta Lapurdi lotzen dituen Santiagoko zubiaren xumetasunari. Kontrolik ez dagoenean, bederen, jendea aise pasatzen da batetik bertzera erosketak egitera edo aisialdia baliatzera. Baina zubiak bi mutur ditu, eta mutur bakoitzean bi estatuk, Frantziak eta Espainiak, lege ezberdinak dituzte. Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako bikote homosexualei ezkontzea, haurrak adoptatzea eta intseminazio artifiziala egitea debekatzen die Frantziako legeak. Urruti dago Paris, eta legea zama handia da, zubiaren bertze aldean sexu bereko bikoteei aitortzen zaizkien eskubideei begira.

«Egoerak ez du zentzurik», dio Philippe Lacoste Miarritzeko gay, lesbiana eta transexualen elkarteko presidenteak. Lapurdin ezinezkoa dena Gipuzkoan zilegi izateak gogoa inarrosten die. Legearen aurka behin eta berriz borrokatzea baino aiseagoa da zubia zeharkatzea eta berriz itzultzea. Baina eskubideen arloan saihesbiderik ezin dela hobetsi dio Lacostek. «Presioa egin behar dugu, urratsez urrats aitzineratu, pertsona orori eskubide berak aitortu arte».

Sexu bereko bikoteek ez dute haurrik adoptatzeko eskubiderik, baina horrek ez du erran nahi saihesbiderik ez dagoenik. Norbanakoei adoptatzeko eskubidea aitortzen die legeak, 28 urte bete dituztelarik. Homosexualei ere eskubide hori aitortzen die legeak. Zirrikitu hori baliatzen dute haurrak adoptatzeko. Prozedura luzea da adopzioa, eta, kasu gehienetan, hiru urte inguru behar dira, bederen.

Anartean, adopzioa eskatzen duen pertsonaren azterketa egiten du Administrazioak, eta psikiatrek eta gizarte langileek hitzorduak jartzen dizkiote baimena eman aitzin. Bikotekidearekin bizi diren pertsonek itxura zaindu behar izaten dute, eta adopzioa eskatu ez duena Administrazioaren kontrolpetik aldentzen da prozedura martxan dagoen bitartean. Legearen arabera, sexu bereko pertsonak ezkongabeak dira, eta norbanako gisa egin dezakete bikote moduan ukatzen zaien urratsa.

2004an, urrats garrantzitsua
Legeak argi dio homosexualitatea ezin dela izan adopzioa ukatzeko arrazoi. 2005eko urtarrilaren 1ean plazaratu zen legea, baina ez da indarrean jarri. Adopzioa eskatu duen pertsonaren bikotekideak ez du eskubiderik haurrarengan. Sentimentalki zein materialki haurraren heziketan eta bizitzan parte hartzen badu ere, bikotekidea hil edo bananduz gero, ez du haurra atxikitzeko eskubiderik. 2004ko uztailaren 2an, auzitegiak urrats bat egin zuen, eta hiru alaba dituen emazte bikote bati eskubide hori aitortu zien, lehen aldiz. Hiru alabak intseminazio artifizialari esker ukan zituzten.

Emazte bikoteei ernaltze artifiziala ukatzen die Frantziako legeak. Arestian aipatu kasuak jurisprudentzia egin dezake, eta zirrikitu hori baliatu nahi dute gainerakoek. Izan ere, bi gurasoei aitortu diete guraso eginkizuna, eta ofizialki Frantziako sexu bereko lehen familia osatu dute. Gutxienez bi urtez jarraian elkarrekin bizi diren bikoteei intseminazio artifiziala egiteko eskubidea aitortzen die legeak. Orain artean, adopzio kasuan bezala, sexu bereko bikoteek iruzurra baliatu behar zutela dio Lacostek. «Familia laguntzak lortzeko, bikotekidea azaltzen da azkenean; Administrazioak begiak ixten ditu, horrek eskubide urraketa konponduko balu bezala».

Hauteskunde kanpainaren karietara, sexu bereko pertsonen eskubideen aldeko jarrera finka dezaten eskatuko diete alderdi politikoei. «Berdeak, komunistak eta PSF ezkontzaren eta adopzioaren aldeko urratsa egiteko prest daude; UDFk lotura zibila onartzen du, baina ezkontzarik ez; eta UMP ez da aho batez mintzatu».


«Ezkontza hitza baldin bada traba, egin dezatela hitzarmen zibil bat, ezkontzak ematen dituen eskubide berak aitortzen dituena, baina gizarte osoari begira, ez soilik sexu bereko pertsonei begira, hori, berez, diskriminazioa litzatekeelako». Bertze batzuek ez dute amore eman nahi, eta, edozein pertsonak bezala, ezkontzeko eskubidea lortzea dute helburu. Izan ere, adoptatzeko zein intseminazioa lortzeko gakoa da ezkontza. «Zeren arabera azalduko dute ez dugula familia bat osatzeko eskubiderik, dagoeneko familian bizi bagara?». Galdera airean utzi du Lacostek.

2006/10/31

> Berria: Ekitaldeak > GAY MUGIMENDUA EXISTITZEN DA GOIERRIN

  • «Gay mugimendua existitzen da Goierrin»
  • Eskualdeko Gay-Les taldeak asteburuan Txindokira irteera egin du, eta bazkaltzeko elkartu ziren ondoren
  • Goierriko HItza, 2006-10-31 # M. del Olmo

Orain dela urtebete inguru eskualdeko hainbat lagun bildu eta Goierriko Gay Les Taldea sortu zuten. EHGAM barruko gazteak ziren haietako gehienak: «Goierrin gay mugimendua esistitzen dela erakutsi nahi dugu, hemen gaudela», azaldu du Xabierrek, Beasaingo gazte batek. Asteburuan Txindokira mendi ibilaldia antolatu zuten eta bazkari batekin eman zioten bukaera goiz pasari. Babarrunjana egin zuten Goierriko jatetxe batean. Goizeko bederatzietan atera ziren Larraitzetik mendizaleak; ondorengo bazkaritarako hamabost lagun elkartu ziren, denak gizonezkoak. Xabierrek ez daki zergatik ez den emakumerik bildu: «Ez dut uste emakumeei euren homosexualitatea azaltzea gehiago kostatzen zaienik. Hala ere, esan beharra dago irteerara joan ginenak baino askoz gehiago garela gay-ak Goierrin. Nik uste oraindik jendeari kosta egiten zaiola armairutik ateratzea. Hemen, gainera, oso kontakatiluak gara. Hiriburuetan normaltasun gehiagorekin bizi dute homosexualitatea, baita gazte-gazteenen artean ere; hamazazpi urteko gazteak ikusten dituzu anbienteko lekuetan, adibidez. Nik uste hemen Goierriko gaztetxoak ere hiruburura joaten direla parranda egitera. Helduak ez, prozesu hori pasatu zutelako eta jada ez zaielako inporta besteek zer esaten duten».

Goierriko talde bezala baino gehiago norbanako bezala funtzionatzen dutela azaldu dute, bakoitzak bere ekimenez, EHGAM barruan ere badaude euretako batzuk. «Asteburuko irteerarekin hemen gaudela erakutsi nahi genuen eta lortu dugu. Komunikabideetan izan dugun isla da horren adibidea. Guretzat oso garrantzitsua da bisibilitatea, inportantzia handia ematen diogu», azaldu dute. Goierrira begira buruan badute beste ekintzaren bat antolatzea. Faxismoaren Kontrako Nazioarteko Egunari begira daude. Bitartean, lanean jarraituko omen dute eskubide berdintasunaren alde.

2006/10/30

> Elkarrizketa: IRATI JIMENEZ > "IDAZTEA ARNASA HARTZEA BEZALOAKOA DA NIRETZAT"

  • Irati Jimenez · Idazlea
  • "Idaztea arnasa hartzea bezalakoa da niretzat"
  • El País, País Vasco arg., 2006-10-30 # Xabier G. Argüello, Bilbo
Bat, bi, Manchester da Irati Jimenez idazle bizkaitarrak (Bermeo, 1977) moldiztegitik atera duen lehen eleberria. Bi gizonen arteko ezinezko maitasuna eta idazle bihurtzeko prozesuaren zailtasunak deskribatzen dituen istorio honek Ondarroako Augustin Zubikarai nobela laburren saria irabazi zuen maiatzean. Egun, Edorta Jimenezen alabak "pertsonak benetan nolakoak garen" islatuko duen fantasia giroko nobela luzea osatzeko lehen urratsak ematen hasia da.

Galdera. Kazetaria zara ogibidez. Eta idazlea, kasualitatez ala tradizioaren eraginez?
Erantzuna. Gehiago kazetari kasualitatez idazle kasualitatez baino. Ikus-entzunezko komunikazioa ikasi nuen, baina ez naiz bokazioko kazetaria. Idaztea, aldiz, txiki-txikitatik egin dudan zeozer da.


G. Luzeegia suertatu zaizu aitaren itzala?
E. Egia esan, ez dut sentitu horren pisua, eta seguraski berari esker. Alde honetatik, oso aita ona izan da: konfiantza handia eman dit, baina aldi berean espazioa utzi dit beti nahi dudana egiteko. Oso nobela txarrak egiten baditut, akaso esango diot bere errua izan dela...


G. Nobelan, idazteko asmotan dabilen pertsonaia baten zailtasunak deskribatu dituzu. Zure kasuan, zeintzuk izan ziren zailtasun horiek?
E. Nik ez neukan konfiantza handirik nobela bat idazteko gauza izan nintekeen. Abesti bat gogoratzen dugunean, akatsik gabe entzuten dugu gure buruan, baina ez da gauza bera gertatzen abesten saiatzen garenean. Antzeko zerbait gertatzen zait idazterakoan. Buruan paragrafo perfektua daukazu, eta ikusi eta entzun egiten duzu, baina idazten hasi eta ez da buruan darabilzuna. Konfiantza osoa dut buruan daukadan horretan, baina ez horrenbeste paperean agertzen denean. Neurri handi batean, protagonistari esker irabazi dut konfiantza hori.


G. Zure hitzetan, Bat, bi, Manchester "sormen posible eta amodio inposible baten istorioa" da. Nondik sortu zitzaizun konbinazio hau egiteko asmoa?
E. Lehenbizi, maitasun istorioa sortu zen. Ez dakit nola sortu zen idazle izan nahiarena. Banekien artista senen bat behar zuela, eta konturatu gabe hori indarra hartuz joan zen nobelan. Normalean, muin bat sortzen duzu, ondo pentsatutakoa, baina hariari tiraka egin ahala, pertsonaiek sorpresa handiak ematen dituzte.


G. Eta tartean, modan dagoen gai bat: homosexualitatea.
E. Hori izan da nire beldurrik handiena, ea kontatzeko gai izango ote nintzen friboloegia izan gabe. Azkenean eskubidea eman diot nire buruari, pentsatuz, beharbada ez naiz gai izango istorioa kontatzeko, ez naizelako hain idazle ona edo abila, baina ez emakume batek ezin duelako istorio hori kontatu. Aitzitik ere, emakumea naizen aldetik, hainbat gauza ditut komunean pertsonaia horrekin, ni ere gizonekin maitemindu izan naizelako. Seguraski, niretzat errazagoa da gizon homosexual bati buruz idaztea heterosexual bati buruz idaztea baino. Eta homosexualitatea modan egoteak esan nahi badu hori guztia normaltasunez hartuko dela, bada, ongi etorria izan dadila moda.


G. Zein egoeratan sentitzen duzu idazteko premia?
E. Egunero somatzen dut premia hori. Horrekin bizi naiz eta arnasa hartzea bezalakoa da niretzat. Egunero idazten dut, eta gainera garrantzitsua iruditzen zait diziplina hori hartzea. Hitchcockekin lan egin zuen Ernest Lehman izeneko gidoilari batek honako gomendio hau eman zien idazle gazteei: "ez pentsatu inoiz egiten duzuena artea denik, lana baizik; eta artistak bazarete, lasai egon, egiten duzuen guztia artea izango baita".


G. Zein da zure helburua, salatzea ala kontatzea? Kontenplazioa ala inplikazioa?
E. Nire helburua da kontatzea, pertsonaiak epaitu gabe, eta pertsonaien gogoekin eta sufrimenduekin inplikatzea. Horixe da, nire ustez, idazleak izan behar duen konpromisoa.


G. Idazle bezala, zer asmo berri darabilzu gogoan?
E. Beti egin behar da egiten ez dakiguna, eta nik ez dakit nobela luzea idazten. Horixe da nire oraingo gogoa. Oraindik ez dauka gorputzik, ez dauka konta daitekeen argumenturik, baina bai soinua, eta pertsonaia jakin batzuk; eta imaginatzen dut, bola hori handitu ahala, momentu batean eztanda egin eta kontatzen hasiko naizela. Niri asko gustatzen zait nobela fantastikoa, zientzia fikziozkoa, eta bereziki nobela beltza. Oraingo pertsonaiek Manchesterren erakutsi behar dute benetan zer diren. Antzeko zerbait egin nahi nuke kontestu basatiago batean: pertsonak bene-benetan zer garen oso fundamentalak diren gauzak kentzen dizkigutenean.


G. Aitari emango diozu argitaratu aurretik begiratu bat eman diezaion, ezta?
E. Bat, bi, Manchester ez nion eman. Idazten duzuna zure barne-mundura irekitako lehio bat da, eta askotan, zailagoa egiten da zugandik hurbil dauden pertsonei leiho hori irekitzea.

2006/10/28

> Berria: Ekitaldiak > EDUSEX: BIDE SEGURTASUNA SEXU HEZITEKA BAINO GARRANTZITSUAGOA ESKOLAN

  • Bide segurtasuna sexu heziketa baino garrantzitsuagoa eskolan
  • Gaia sexologia eta hezkuntza profesionalekin lantzen ari dira Bilbon, Edusex jardunaldietan
  • Berria, 2006-10-28 # Iñigo Bilbao, Bilbo

Eskoletan garrantzia handiagoa ematen zaio gaur egun bide segurtasuna erakusteari sexu heziketari baino. «Egia da trafikoak eragiten dituen arazoak izugarriak direla; hala ere, onartezina deritzot autoei arreta handiagoa ipintzea pertsonei baino». Xabier Iturbe Lekeitioko eskola publikoko zuzendariaren berbak dira. Sexologoa eta Pedagogian doktorea, Iturbek sexu heziketa zertan den azaldu du Bilbon, gai honi buruz zenbait elkartek -EHGAM, Bizigay eta Queer Ekintza- antolatu duten Edusex izeneko jardunaldietan.

Iturbek Iñaki Karrera EHUko irakaslea izan du lagun agerraldian. Sexu hezkuntzaren egoera zein den aztertu ostean, aditu bi horiek etorkizunari begira proposamen bat ipini dute mahai gainean. «Sexua ikuspegi biologikora mugatu da, arlo genitalera, ernalketarako eginkizun bezala; eta afektuak bidean galdu dira».

Hego Euskal Herriko eskoletan, LOGSE Espainiako hezkuntza legearen eraginez, gaia zehar lerro landu izan bada ere, ez dela asmatu esan du Iturbek: «90. hamarkadan ikuspegi teorikoari larregizko garrantzia eman zitzaion, gaiak duen ikuspegi praktikoa baztertuz».

Beranduago egindako saioak aipatu ditu, EAEko Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako Uhin Bare izeneko programa batez ere, horrekin ere ez dela asmatu nabarmenduz. Izan ere, programa hiesak eragindako beldurragatik sortu zutela esan du, ez sexu hezkuntzaren gaineko ardura zegoelako.


«Arazoa da Euskal Curriculuma egiteko aurkeztu berri zaizkigun proposamenetan ere, ez zaiola sexu heziketari behar besteko garrantzirik ematen. Kezka hori daukat, oinarrizko dokumentuan gai periferiko bezala agertzen zaigula gaia, ez erdigunean».

Aldaketa garaiak
Gizartea bera aldatuz joan den neurrian, hezkuntza arloa ere moldatuz joan dela aitortu dute, bai Iturbek, bai Karrerak: «Ikastea ez da orain ezagutzen metaketa hutsa; baloreei eta gaitasunei ematen zaie garrantzia».

Karrerak esan du garai bateko eskola eredua aldatu egin dela, orain ikas-komunitateak hartu duela protagonismoa, ikastetxeak baduelako lotura gizartearekin: «Herria bera ere hezitzaile da».

Sexualitateak bizikidetzarekin duen harremanaz hitz egin du Karrerak, lotura horrek lagundu beharko duelako sexuaren ikuspegi genital hutsa gainditzea: «Ezagutu eta ulertu egin behar dugu nondik gatozen, nola sortuak garen, eta zer nolako harremanak eta bizipenak ditugun».

Sexu heziketa hezkuntzan ardura duten eragile guztien erantzukizuna dela azpimarratu du Karrerak, gurasoena bezala, irakasleena, eskolako gainerako langileena eta baita herriarena berarena ere.

Irakaskuntzan nagusitu den ikuspegi teknikoa, unitate didaktikoetan oinarritu dena, gainditzeko premia aipatu du; baita ikuspegi konstruktibista ere, ikaslea ikaskuntza prozesuaren interesatu bakartzat hartzen duelako. «Ikaskuntza dialogikoa proposatzen dugu guk, ezagutza elkar ezagutzaren bidez, berdinen arteko elkar ekintzen bidez sortuko duena».

Gaia lantzeko metodologia ere proposatzen dute: ikasgelan gai bat aukeratu, horren inguruko behaketa bat egin; informazioa bildu, dagoen bibliografia eta literatura aztertuz; eta ondoren, berdinen arteko elkarrizketa bidez, egoera hobetzeko plangintza egitea. Hezkuntza eragileek praktikara eraman beharko dute plangintza hori, emaitzen gaineko gogoeta egiteko.

Gazteek arazoak dituzte preserbatiboak egoki erabiltzeko

Gazteek preserbatiboak zelan erabiltzen diren badakitela uste duten arren, halako gailu bat erabiltzeko zorian direnean akatsak egiten dituzte. Ondorio hori atera dute Edusex jardunaldien antolatzaileen aginduz, 12 eta 16 urteko gaztetxoen artean inkesta egin dutenek. Azterketa Gestiker etxeak egin du.

Preserbatiboa eta biharamuneko pilula ezagutu eta erabiltzen badakitela aitortu dute inkestari erantzun dioten gehienek: 16 urteko gazteen esanetan, ez daukate preserbatiboa erabiltzeko arazorik; eta 12 urtekoen artean berriz, erdiak esan du (%57,03) badakiela zer den eta zelan erabiltzen den. Adituek baina, bestelako ondorioak atera dituzte: preserbatiboaz daukaten informazio guztia ez da egiazkoa, eta egoki erabiltzeko zailtasunak dituzte gazteek.

2006/10/27

> Iritzia: Asier Sarasola > MOISES

  • Moises
  • Berria, 2006-10-27 # Asier Sarasola
Moisesek dio 21 urterekin jaio zela bere erabakiz, Anari ebaki ziotela zilborrestea. Ar edo emearen arteko ohiko genero banaketaren aurkako terrorista dela, berak hala aukeratuta gertatu den mutazio-modua dela, Moisesek dio.

Moises transexual maskulinoa da. Ana jarri zioten, baina bera Moises zela hazi zen. Orain, sexu-organoen aldaketarako ebakuntzaren atarian dago; zeintzuk ondorioak? Zeintzuk ordaindu beharrekoak? Zeintzuk egungo gorputza ukatu nahi izateko funtsezko arrazoiak? Ospitaleko atea hiru zalantza kolpez joa.

Moisesek dio nerabezaroko gorputz aldaketak beldurrak, gorrotoak eta frustrazioak eragiten zizkiola. Gurasoei esaten die egoerak beraiei sortzen dizkien zalantzen bikoitza dituela seme edo alabak. Norberaren gorputza maitatu ezean ezinezkoa dela inorekin maitemintzea dio Moisesek.

Moisesen ingurukoek Ana ikusten zuten beti, bera Ana zen denentzat. Ondorioz, bizitzan, nortasuna une oro frogatu beharreko trantzean izan da, gizartean zabaldutako gizonaren moldera egoki dadin. Zortzi urtetako hormona tratamendua bizarra eta biloen hazteko eta bularrak gara ez daitezen, edo ebakuntzaren aukera, horren adibide dira; presio sozial horren aztarna Moisesengan. Ezinbestekoa du, beraz, gorputzaren onarpena eta gizartean agerraraztea, biziko duen nolabaiteko prozesua, izatearekin burutuko zitekeelarik, idealki. Hala ere, prozesu honetan urrats asko dira egin beharrekoak; ingurukoek egin beharreko bide propioa bereziki. Legediaren arabera, ez da ezinbestekoa sexu aldaketarik egitea nortasuna onetsia izan dadin. Biztanleak berak baino aurrerakoiago dirudien legea nioke, aukeraren bermea egon dadin beharrezko irteera. Harreman mota berriak ari dira gizarteratzen, duintasunez eta errespetuz ongi etorriak izan daitezen eskatzera behartzen zaie, gaixotasun gabeak eta kalterik gabeak direla ziurtatzea.


Moisesek dio, 15000? ordaintzea zakila zutitzea ziurtatzen ez dion ebakuntzagatik, eta are, plazera lortzeko modua gal lezakeela ohartarazita, ez duela merezi. Ez diola jendartean gizonaren sinbolotzat hartzen dena bere gorputzari emango. Ez dela Pereira, baina Ana izanaz harro dagoela, La2ko Documentos TV saioan Moisesek dio.

2006/10/25

> Berria: Ekitaldiak > EDUSEX: SEXU HEZIKETAREN GAINEAN HAUSNARTZEKO

  • Sexua Hezteko
  • Edusex izeneko jardunaldiak antolatu dituzte Bilbon, sexu heziketaren gainean hausnartzeko
  • Berria, Matraka gehigarria, 2006-10-25

Ikastetxeetan homosexualitatearen gaia herren dabilela. Horixe da 2004an Bilboko gay eta lesbianen hiru elkartek ateratako ondorioa. Edo, hobeto esanda, susmo horrek bultzatuta, ikerketa egitera animatu ziren. Beharrezko diru laguntza lortu eta gero, Gestikerrera jo zuten. Inkesta bat egin behar zuten Bilboko 18 ikastetxetan. Gaiari heldu, eta, ez dauden gauzen inguruan berba egin beharrean, errealitatea bertatik bertara aztertzea erabaki zuten.

Inkestarako galdetegia finkatzen ari zirenean, Biko Arloak sexologia zentroko Agurtzane Ormatzarengana jo zuten. Teknikaria behar zuten ikerketa proiektua egiteko. Behin galdetegia egin eta gero, ikastetxeetara joan ziren, eta sei urtetik 18 urtera arteko neska-mutilei egin zien galdeketa. Lan hori guztia egin ostean, pentsatu zuten interesgarria izango litzatekeela ikerketaren ondorioak jardunaldietan ezagutaraztea.

Urriaren 27an eta 28an izango dira jardunaldiok, Bilboko Euskalduna jauregian. Sexu heziketa jorratuko dute orokorrean, eta, bide batez, ikerketaren emaitzak azalduko dituzte. "Jardunaldien eta ikerketaren helburua da kalitateko sexu heziketara heltzea eta gazte guztiek izatea heziketa hori hartzeko aukera", esan digute Maider Altuna eta Igor Erauzkinek. Biko Arloak sexologia zentroko sexologoak dira biak, eta jardunaldietako alde zientifikoa lotzeko lanean ibili dira: zein gai jorratu, zein aditu gonbidatu parte hartzera...

Jardunaldietako mahai-inguru asko ikerketaren emaitzak eztabaidatzeko erabiliko badituzte ere, hori baino gehiago egongo da. "Ikerketa bultzatu zuten elkarteek homosexualitatearen inguruan lan egiten dutenez, landuko dugu desiren orientazioa, noski. Baina sexu heziketan non gauden ere aztertuko dugu, balioak, etorkizuna, sexu heziketaren historia... Azken batean, ikastetxeetan, ikasgai guztietan landu beharko litzateke sexu heziketa teorian, baina praktikan ez da egiten", esan digu Altunak.

Altunak eta Erauzkinek ere egingo dute ponentzia bat: Sexu heziketa eta aholkularitza. Lan proposamena. Orain arte egindako lanetik abiatuko dira sexu aholkularitzaren bidean, aurrerantzean eman beharreko pausoetara heltzeko. "Azken batean, gu orain ikastetxeetan egiten ari garen lana nonbaitetik dator. Proiektu baten eraikuntza egon da honetan ere. Guk gure programa azaleratuko dugu. Klasera sartzen garenean zer dagoen azaldu", dio Erauzkinek. Altunak gaineratu digu batez ere urduritasuna igartzen dutela ikasgeletara sartzen direnean.

Orain arte, sexu heziketari dagokionez, prebentziora mugatu dute dena: gaixotasunen prebentzioa, haurdunaldiaren prebentzioa... Horri buelta ematen saiatzen dira Altuna eta Erauzkin. "Guk garenetik abiatuta harremanak izaten irakatsi nahi dugu. Zer naiz ni Zelan egiten ditut harremanak besteekin Hori da landu behar duguna", Erauzkinen arabera. Homosexualitatea presente egongo da jardunaldietan, eta ikastetxeetan ere hala egoten da. Dena den, ez bakarrik homosexualitatea. "Sex hitza barruan daukan guztia urduritasunez hartzen da. Esan daitekeena, politikoki zuzena dena, denok dakigu, baina ezkutuan bakoitzaren hainbat jarrera daude. Eta jarrera horiek ez doaz askotan esaten denarekin bat", dio Erauzkinek.

Garrantzitsua da sexologoentzat bakoitza zer garen lantzea eskolan. "Eskolan neskak eta mutilak batera daude, eta berdintasunean hezi behar direlako ez da lantzen emakume izatea eta gizon izatea", dio Altunak. "Gizartean berdintasuna beharrezkoa da, eta gizartean berdinak izan behar gara, baina norbanako moduan ez", gaineratu du Erauzkinek. Ondorioz, sexologiaren ikuspuntua lantzeko beharra ikusten dute. Beraz, jardunaldiak neurri handi batean irakasleentzat, pedagogoentzat, teknikari politikoentzat... izango dira. Jokaerak ulertu egin behar direla aldarrikatzen dute. "Homosexualitatea eskubidea dela esaten da, aukera dela... baina guk uste dugu bakoitzak ulertu behar duela sexuaren, sentimenduen.. aniztasuna. Ulertu egin behar dugu gure ondokoari bere sexu berekoak gustatzen zaizkiola", esan digute.

ta sexuari buruz ulertu behar ditugun gauza asko eskolan ikastea hobe da. Ondo ikasitakoa ez baita inoiz ahazten. Badakite Biko Arloak zentroko lagun biek, ideala eskoletan sexu heziketa ikasgaia izatea izango litzatekeela. Baina hortik urrun gaude. Aholkularitza osagarria izango litzateke behin horraino helduta, ez baitira bide biak kontraesankorrak. Dena den, asteburu honetan Euskaldunara doazen lagunei sexuari buruz pentsarazten badiete, trankil geldituko dira Altuna eta Erauzkin. Eta, ziurrenez, beste antolatzaileak ere bai.

2006/10/24

> Berria: Trans > SEXU ALDAKETAK OSAKIDETZAK BERE GAIN HARTZEA AZTERTUKO DU EUSKO LEGEBILTZARRAK

  • Sexu aldaketak Osakidetzak bere gain hartzea aztertuko du Eusko Legebiltzarrak
  • Hirukoak, PSE-EEk eta EABk babestu dute legez besteko proposamena; PP abstenitu egin da
  • Berria, 2006-10-24 # Gorka Erostarbe, Donostia

Osakidetzak eskaintzen dituen zerbitzuen artean sexu aldaketak egiteko ebakuntzak sartzeko aukera aztertzeko erabakia hartu du Eusko Legebiltzarrak. Atzo onartu zuten ekimena Parlamentuko Osasun Batzordean: hirukoak (EAJ, EA, EB) PSE-EEk eta Ezker Abertzaleak (EAB) babestu zuten ekimena; PP abstenitu egin zen. Gisa horretako ebakuntzak Osakidetzaren zerbitzu katalogoan txertatzea ez dela «lehentasuna» esanez arrazoitu zuen abstentzioa alderdi popularrak. PPkoen iritziz, sexu aldaketarena baino lehenago, doako zerbitzua izan behar luketen beste zenbait gai aztertu beharko lirateke.

Sexu aldaketa egiteko ebakuntzak osasun publikoan txertatzeko aukeraz gain, pertsona transexualek izan ditzaketen behar terapeutikoak aztertuko dituzte, atzo onarturiko ekimenaren bitartez. Azterketa horretatik ateratako emaitzek prest egon beharko dute datorren urteko aurrekontuak onartu aurretik.

Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak emandako datuen arabera, Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) ospitale publikoek «genero nortasun arazoak dituzten» 36 laguni ematen diete hormona tratamendua.

Legez besteko proposamena zen atzo Legebiltzarrean onarturikoa. Bertan azaltzen denez, Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza eta Gizarte Gaien Sailak 60.000 euroko aurrekontua bideratzen du urtero, 2004az geroztik, «transexualitate prozesuetako laguntza pertsonal modura».

Aurtengo Gay eta Lesbianen Nazioarteko Egunean egindako aldarrikapen eta mobilizazioetan transexualen egoera salatu zuten bereziki, eta genero nortasunari buruzko legea eskatu zuten: «Sexuak berriz egokitzeko ebakuntzak doakoa izan behar du eta transexualek psikologo egokien eta adituen laguntza ona jaso behar dute».

[...]

2006/10/22

> Laburrak: Erakusketak > NORVEGIA: ANIMALEN HOMOSEXUALITATEAREN GAINEAN

  • Animalien homosexualitateaz
  • Berria, 2006-10-22

Norvegia. Animalien homosexualitatearen gainean antolatzen den lehen erakusketa zabaldu berri dute Oslon. Gaiaz oso gutxi jarduten den arren, zientzialariek orain arte 1.500 espezietan ikusi ahal izan dituzte harreman homosexualak. Argazkian, bi beltxarga eme, disekaturik.

2006/10/18

> Laburrak: Ekitaldiak > GAY-LES TALDEAK MENDI MARTXA ANTOLATU DU

  • Gay-Les taldeak mendi martxa antolatu du
  • Goierriko Hitza, 2006-10-18
oierriko Gay eta Lesbianen Taldeak (GGLT) mendi irteera antolatu du hilaren 28rako. Txindokira egingo dute ibilaldia, eta ondoren bazkaria izango da Goierriko jatetxe batean; babarrun jana egingo dute. Mendi martxara joateko goizeko bederatzietan jarri dute hitzordua Larraizko aparkalekuan. Izena urriaren 24a baino lehen eman behar da. Izena emateko edo informazio gehiagorako zenbaki hau jarri dute eskuerara: 667 435 570.

2006/10/15

> Kritika: "BAT, BI, MANCHESTER" > BAI, BUENO, EZ DAKIT

  • Bai, bueno, ez dakit
  • Berria, 2006-10-15 # Ibon Egaña
  • 'Bat, bi, Manchester'. Egilea: Irati Jimenez. Argitaletxea: Elkar. Urtea: 2006
Rikardo Arregi Diaz de Herediak duela urte zenbait gay literatura gaitzat zuen mahai-inguruan plazaratu zuen ideia, hots, euskal literaturak pertsonaia gayak irudikatzerakoan modu tremendistan, tragikoan egiten zuela (egiten zuen bakanetan, jakina). Isolaturik agertzen zirela pertsonaia gayak, ingurunerik gabe, heterosexualez inguraturiko giro arrotzean eta ez zutela, beraz, beren sexualitatea eta nortasuna garatzeko inolako aukerarik. Eskukada bat urte pasa, eta aurten emandako hitzaldian Mikel Ayerbek konstatatu du, salbuespen loriagarri bakanak salbuespen, azken bost urteetako euskarazko narratibak irudikatu dituen gayak ere antzerako tasunekin karakterizatu direla. Nonbait, botereak saldu nahi duen normalizazio egoera ez da heldu, ez behinik behin euskarazko literaturara. Horiek horrela, interesez eta irrikaz hartu du irakurle honek Irati Jimenezen Bat, bi, Manchester eleberri saritua, bi mutilen arteko (ezinezko?) maitasun istorioa ardatz duena.

Eta ezin ukatu, perspektiba honetatik eta begi bat pertsonaia nagusiaren karakterizazioan eta harreman homosexualen irudikapenean jarrita, inpresioa halako dezepzioarena denik. Izenik ematen ez zaigun narratzaile homosexuala (ez da behin ere gay hitza erabiltzen liburuan zehar, eta agian ez da kasualitatea) sutsu maitemintzen da bere pisu-kide heterosexualarekin, biak euskaldunak eta Manchesterren bizi direnak. Agian liburu honetan ez dago duela zenbait urtekoetan zegoen tremendismo erabatekorik, eta protagonistak ez du, adibidez, suizidatu beharrik homosexuala izateagatik (nahiz eta, suizidioaren ideia agertu, agertzen den narratzailearen gogoan atzera-aurrera inoiz). Baina, bestalde, beste behin ere bakarrik, gay ingurunerik gabe (nahiz eta iraganeko mutil-lagun ohiak aipatzen eta agertzen diren), heteroez esperantzarik gabe maitemintzera eta frustraziora kondenatuta irudikatzen da mutila narrazioak irauten duen denboran: «Idatzi gabeko nobelak eta lortuko ez dituzun heterosexualak. Frustrazio iturri amaigabea dira». Eta, bihurri jarrita, galdera bat: frustraziozko maitasun bat irudikatu nahi delako hautatu du idazleak narratzaile eta protagonista mutil homosexuala izatea? Zilegi da aukera, jakina, baina pertsonaia homosexuala izatea lau klixe errazago enkajatzeko bidea bada soilik... (ez al zen literatura klixearen aurkako gerra?)

«Tragedia erromantiko» baten protagonista sentitzen du bere burua narratzaileak, eta liburuan bada maitasunaren halako ikuspegi nerabe xamar bat ere, ez direlarik oso ongi justifikatzen sentimendu-aldaketak desamodiotik ahanzturara, maitasunetik gorrotora, indiferentziatik pasiora... Alabaina, eta beharbada paradoxikoki, sentimenduen azalpenean zorrotz asmatzen du Jimenezen lumak, giza barrunbeen katalogo oso bat (maitemina, gorrotoa, jelosia, etsia, dezepzioa...), hitzez jartzen errazegia ez dena bestalde, narratzailearen ahotan jartzen. Metafora errepikatuak, sinbolismoz beteriko pasarteak, irudi eta konparaketa bisualak... horien guztien erabilera neurtu eta egokia lagungarri zaio Jimenezi maitemina eta harekin lotutako eremu semantikoa sakon arakatzeko. Halaber, ahots narratibo nagusiaren eraketari dagokionez, antzematen zaio kontuan izateko ahalegin eta trebetasuna egileari: ingelesezko hitzak tartekatuz, lanbidez itzultzailea denez gero hitzekiko obsesioa bistan jarriz, aldi berean ironikoa, zehatza eta poetikoa den tonu konplexu eta propioa garatuz... Batasuna eta berezkotasuna ematen diote guztiek narrazioaren ahotsari. Elipsiaren erabilera inteligenteak eta narrazioaren atalkatze neurtuak ere, bestalde, narraziogintzaren barrenak ezagutzen dituen eta maneiatzen badakien idazlearen aurrean gaudela erakusten digute.

Sentsazio kontrajarriak, beraz, irakurle honenak nobela honen aurrean. Jimenezen estreinako eleberriak irakurketa gehiago, diferenteak eta sakonak merezi dituelako, agian.

> Laburrak: Ekitaldiak > GAY ETA LES TOPA EGUNA GOIERRIN

  • Gay eta Les Topa eguna antolatu dute 28rako
  • Goierriko Hitza, 2006-10-15
Goierriko Gay eta Les Taldeak (GGLT) antolatutako egun berezia ospatuko da urriaren 28an. Goizean Txindokira igotzeko deia egin dute, nahi duten guztientzat, eta eguerdian eskualdeko jatetxe batean babarrun-jana eginez bazkalduko dute. GGLTk festa giroan aldarrikapena gizarteratzeko ekitaldia gauzatuko du.

2006/10/04

> Elkarrizketa: IÑIGO LAMARKA > "HOMOSEXUAL IZATEAK NEURE BURUAREKIN BAKETZERA BEHARTU NINDUEN"

  • Iñigo Lamarka: «Homosexual izateak neure buruarekin baketzera behartu ninduen»
  • Gehitu elkartearen sortzaileetako bat eta irakaslea izan zen atzo. Administrazioaren eta herriaren arteko zubia da gaur. Ideien jostun eta hiztun amorratua izango da beti.
  • Berria, 2006-10-04 # Nekane Gonzalez, Donostia

Uztailaren 13an munduratu zen, txistu baten konpasean. Homosexuala izateak nerabezaroan ekarritakoetatik ikasi, eta erronka guztiei egin zien aurre. Ondo ezagutzen du bere burua. Berdintasuna, euskara eta eskubidea hitzak ditu azpimarratuta bere hiztegian. Iñigo Lamarka (Donostia, 1959), egun, EAEko hiriburu batetik bestera jauzika bizi da, gidabaimenik ez duen arren. Bere garaian, «Gay nauzu» aitortu zuen. Gaur ere, mila eta bat kontu aitortu dizkigu.

Sanferminetako sardinari agur esan bezperan esan zioten Lamarkatarrek kaixo mutil jaioberriari, ezta?
A, bai! Konturatzea ere?! Nire anai-arrebak bezala, gurasoen etxean jaio nintzen ni, amak hala nahi izan zuelako. Gurasoak Amaran bizi ziren. Etxe aurrean, Bilbotik datorren trenaren bidean igarobide bat zegoen, eta trena zetorrenean abisua ematen zuen. Amak oso gogoan duenez, Bilboko trena han geldi zegoela txistu jo zuenean jaio omen nintzen ni.


Zer ez duzu sekula ahaztuko zure Donostiako haurtzaroaz?
Jaioberria nintzela, izugarri gustatzen omen zitzaidan kalera joatea; eta, bereziki, euria ari zuen egunetan. Pixka bat koxkortuagoa nintzeneko garaietatik, berriz, Santo Tomas Lizeoarekin lotutako oroitzapenak ditut gogoan; oroitzapen onak dira, gainera. Oroitzen naiz, orain Amara hotela dagoen tokian zabaldegi bat zegoela garai hartan, eta hara joaten ginela jolastera.


Homosexuala izateak zer-nolako eragina izan zuen zure nerabezaroan?
Izugarrizko eragin handia, ez dut zalantzarik. Gay nauzu liburuan adierazi nuen homosexuala nintzela ohartzeak zer ondorio izan zituen nire bizitzan. Garai hartan egunkari bat ere idatzi nuen, eta hango pasarte batzuk ere txertatu nituen liburuan. Nire bizitza bestelakoa izango zen homosexual izateak ekarri zizkidan ondorio horiek izan ezean. Nerabezaroko aldi batean, alde negatibo asko izan nituen, nire homosexualitatea ukatu egin bainuen. Baina positiboak ere bai: horrek heldutasun prozesu jakin bat egitera behartu ninduen, neure buruarekin baketzera alegia, eta, beraz, baliabide berezi batzuk sortu eta garatu behar izan nituen.


Aurrerago, Gehitu erakundea sortu zenuten. Eta zuk lehendakari lanak ere egin zenituen. Nolatan?
Homosexual giroko lagunarte zabala genuen, eta dinamika batzuk sortu genituen. Gutariko askok prozesu zaila izan genuen geure burua onartzeko, eta argi ikusi genuen gure moduan zegoen jende askorentzat baliagarria izan zitekeela gure esperientzia. Bestalde, aisiarako eta festarako guneak askatasun gune bilakatu nahi genituen: elkar ezagutzeko, homosexualitatea onartzeko zailtasunak zituztenei leku goxo eta errazak eskaintzeko... horiek izan zien Gehituren aurrekariak. Orduan erabaki genuen elkartea sortzea. Pare bat bilera egin genituen, eta nik ideia guztiak bilduta, dokumentu bat osatu nuen. Dokumentu hori lagunartetik kanpora zabaldu genuen, eta 35 bat lagun bildu ginen. Han, elkarte bat abian jartzea erabaki zen, eta neu izan nintzenez dokumentuaren egilea, elkarteko buru izateko eskatu zidaten. 1997ko urria zen. Dena den, azpimarratu nahi dut lagun askoren lanaren emaitza izan zela Gehitu.


Bestalde, zuzenbide ikasketak egina zara, eta EHUn irakasle izana ere bai.
Bilboko Deustun egin nituen lehenengo bi urteak, eta Donostiako EHUn azken hirurak. 81ean ikasketak amaitu ostean, zuzenbide politikoko irakasle izan nahi nuela erabaki nuen. Ikerketa lan bat egiteko gomendatu zidaten, eta horretan jardundako bi urteetan euskara irakasten ere aritu nintzen, sos batzuk irabazteko. 84an, plaza bat atera zen, azterketa egin nuen, eta hartu egin ninduten. Hamar urte egin nituen EHUn irakasle.


Zer moduzko esperientzia izan zen?
Irakasle izatea izugarri gustatzen zait; gazte-gaztetatik gainera. 14 urterekin, eskola partikularrak ematen hasi nintzen, eta, 16rekin euskara irakasten... pentsa! Zuzenbide Fakultateko lanak bi alderdi ditu: irakaskuntza eta ikerkuntza; eta niretzat eskolak ematea liluragarria izan zen.


Euskara irakasten oso gazte hasi zinen, eta, gerora ere, euskararen aldeko aldartea erakutsi izan duzu beti. Zer lotura duzu euskararekin?
Bi eratako lotura dut. Batetik, lotura emozionala, sentimentala; euskara nire ama hizkuntza delako. Etxean, betidanik, euskaraz hitz egin izan dut gurasoekin eta anai-arrebekin. Gaztelaniaz noiz ikasi nuen ez dakit; baina nire bizitzako lehenengo urteetan euskaraz baino ez nuen hitz egin. Gerora ere, bizitzako hainbat alorretan, barneko eta maiteen ditugun alor horietan, euskara izan da nire komunikazio hizkuntza. Batetik lotura hori, eta bestetik, konpromisoaren alderdia dago. Beti pentsatu izan dut euskara salbatzeko lan izugarria egin behar dela. Euskara hilzorian egon zen, eta hori ezagutu nuen nik. 60ko hamarkadan, euskara berpizten ahalegindu zen pertsona talde bat. Hortik etorri ziren euskara batua, euskal literaturaren berpizkundea eta ikastolen mugimendua. Gaztea nintzen arren, bat egin nuen konpromiso horiekin, eta oraindik ere eusten diet: nahiz eta hilzori egoeratik atera, ahulezia handia dauka euskarak, eta beharrezkoa da lan izugarria egitea. Baina hori ez da nahikoa. Euskara salba liteke, baina gerta liteke benetako komunikazio hizkuntza ez izatea, hau da, gerta liteke salbazio hori formala, sinbolikoa edo nolabait folklorikoa baino ez izatea. Euskarak benetako komunikazio hizkuntza izan behar du.


Abokatu lanetan jardun zenuenen, esaterako, euskaraz egiten al zenituen izapideak?
Abokatutzan ez naiz inoiz aritu. Nire ibilbidean, bi aldi izan ditut: batean, EHUko zuzenbide irakasle izan naiz; eta, bestean, Gipuzkoako Batzar Nagusietako legelari. Unibertsitatean euskaraz ematen nituen eskolak, baina gaztelaniaz ere bai. Agian, gaztelaniaz gehiago. Batzar Nagusietan, berriz, txosten politiko batzuk euskaraz egin nituen, baina askoz ere gehiago gaztelaniaz; izan ere, elebitasuna dela-eta beste hizkuntzara itzuli egin behar zirenez, gaztelaniara egindako itzulpena zuzentzeak lan handiagoa ematen zidan, eta nahiago nuen gaztelaniaz idatzi.

Unibertsitatean ere gaztelaniazko eskolak euskarazkoak baino ugariagoak izan zirela esan duzu. Hortaz, EHU edo UPV deitu beharko genioke?
Izen ofiziala EHU-UPV da. Une honetan, UPV-EHU deitu beharko genioke, beharbada; izan ere, oraindik ere diziplina guztiak ez dira euskaraz eskaintzen, eta, beraz, hutsuneak egon badaude. Argi dago unibertsitatea oraindik ez dela erabat elebiduna. Dena den, Zuzenbide Fakultateari dagokionez, nik bereziki horixe ezagutzen baitut, ahalegin handia egin dela esan behar dut. Nik, egia esan, ez daukat elementu nahikorik gaur egun unibertsitatean dagoen egoerari buruzko balorazio zehatzik egiteko, baina argi daukat kalitatea bermatzeak denbora eskatzen duela; ez da urte batetik bestera egiteko moduko kontua. Horregatik, ziur nago, urte batzuen buruan, EHU-UPV binomio horretan, EHUk UPVk adinako garrantzia eta pisua izango duela; hau da, unibertsitate elebiduna izango dugula. Lortuko dugu!


Lortu... Zuk, esaterako, ararteko izatea lortu zenuen. Izendapenerako bozketan, alderdi politiko guztiek baiezko botoa eman zuten, Sozialista Abertzaleek izan ezik.
Bai, hala izan zen. Isilpeko bozketa izan zen... baina azkenean dena jakiten da! Ezker abertzaleko taldeak boto baliogabea eman zuen. Garai hartako legebiltzarkide Joseba Alvarezek eta biok elkarrekin ikasi genuen Santo Tomas Lizeoan, eta hark azaldu zidanez, botoaren bidez, Ararteko erakundeak defendatu beharko lituzkeen hainbat eskubide jarri nahi zituzten mahai gainean; modu hartan beren eskakizunak jakinarazi zituzten, baina ez zen ez aldeko ez kontrako botoa izan.


Nolanahi ere, zeu zaitugu ararteko. Beste pertsona baten tokia hartzea ez da, batzuetan, samurra izaten. Nola zabiltza Mertxe Agundezi lekukoa hartuta?
Oso ondo! Oso gauza erraza izan da! Mertxe pertsona ezin hobea eta goxoa da harremanetarako. Orain, talde sozialistako parlamentaria da, eta Arartekotzari buruzko gaietan bozeramaile lanak ere egiten ditu. Bestalde, Arartekoak bi gauza esan nahi ditu: Ararteko erakundea eta Ararteko burua. Mertxek harreman ona dauka bai nirekin eta baita erakundeko 48 pertsonekin ere.


Eta zeu, zer moduz?
Oso gogotsu nabil, eta argi daukat gogo handia behar dela lan honetan aritzeko. Oso lan polita eta erakargarria da, aukera handiak ematen ditu; nola erakundeei gauzak hobeto egiten laguntzeko, hala gizartean egoera larrian dauden pertsonei, neurri txiki batean, laguntzeko. Giza eskubideak zaintzea eta babestea da gure funtseko helburu, eta hori oso gustuko dut. Nolanahi ere, tentsio iraunkor bat sortzen dit lan honek; nirea ez baita posizio samurra. Azken batean, administrazio publikoak fiskalizatu behar ditut, eta batzuetan, administrazioei gauzak hobeto egin daitezkeela jakinarazi behar diet, ez da erraza. Gainera, erakunde honetan konturatu naiz zer garrantzitsua den esaten dena nola esaten den; hizkuntza asko zaindu behar da. Errealitatea konplexua da, eta Arartekoan, bere konplexutasun osoan landu behar dugu, ñabardurak garrantzitsuak baitira.


EAEko arartekoa zaitugu. Noizko Euskal Herrikoa?
(Barreak). Euskal Herria hitza desberdina da euskaraz edo gaztelaniaz. Euskal hiztunok argi ikusten dugu kontzeptu soziolinguistikoa: euskaraz hitz egiten dutenek eta euskaraz hitz egiten dutenak hartzen dituzten lurraldeek osatzen dutena. Hizkuntzalarientzat kontzeptu baketsua izan da beti, gatazkarik gabea. Bestalde, bada ikuspuntu politiko bat ere, baina nik debekatuta daukat gai politikoez hitz egitea. Gainera, ikuspegi politiko horren barnean, irizpide desberdinak daude. Bakarrik azpimarratu nahi dut dimentsio politiko horretaz gainera, eta lehenago, bazela dimentsio soziolinguistikoa, eta kezkatzen nau azken dimentsio hori ez ote den galduko.


Berdintasuna duzu oinarri. Zer iritzi duzu gaur egungo gizartean dugun (des)berdintasunari buruz?
Berdintasun mota ugari daude, baina egungo populazioari begira, esango nuke emakumeen eta gizonezkoen artekoa dela berdintasunetan nabarmenena; eta, nire ustez, azken hamarkadetan, horren aldeko pauso handiak eman dira. Alabaina, sakon-sakonean dauden jokamolde eta pentsamenduetan, hortxe dirau desberdintasunak. Bi diskriminazio mota daude: formala eta materiala. Gaur egun, emakumea, homosexuala edo beltza izateagatik ez da diskriminazio formalik egiten, baina gizarte egituretan, oraindik ere, matxismoak eta sexismoak eragin handia daukate; hau da, diskriminazio materiala gertatzen da. Administrazioek politika aktiboak egin beharko lituzkete benetako berdintasuna bultzatze aldera. Eta gutariko bakoitzak ere lan egin behar du.


Berdintasuna hizpide... Zure ezkontza eta bikote heterosexual batena berdintasunean oinarritzen direla esango zenuke?
Espainiako Estatuan kode zibila aldatu zenetik, legeari dagokionez, bai. Gero, bikote bakoitzaren ingurua nolakoa den begiratu behar da. Ezkontza heterosexualak baldintzatuagoak daudela esango nuke, urteetan formatu bat eskuratu dutelako. Guk ezkontza geurea izatea nahi genuen; geuk erabaki genuen ezkontzaren formatua, maite ditugunak han egotea nahi genuen. Azpimarratu behar dut bikote homosexual askok oraindik baldintza negatiboak dituztela inguruan.


Ezkontzak ez al dira antzerki?
(Barreak). Alderdi asko dituzte; antzerki alderdia ere bai. Horrek ez du zertan negatibo izan. Antzerkia egiten ari zarela jakin baldin badakizu, eta gogokoa baduzu... Azken batean, oso antzerkizalea naiz.


Goenkale-n aritu izan zara. Zer moduz?
Esan didatenez, ondo. Ez genuen askotan errepikatu behar izan. Baina ez dut uste aktore izateko gaitasunik dudanik. Han, neure ohiko rola jokatu nuen, eta oso natural atera zitzaidan. Gainera, Aizpea Goenaga txikitako laguna dut, eta harekin eman nuen goiz osoa, telebistaren tripa denak ikusten.


Zer rol ez zenuke inoiz ere jokatuko?
Asko, asko! Inondik inora ere ez eskubideen edo askatasunen aurka aritzea ekarriko lidakeen rol bat. Eta neure burua politikagintzan, zentzu hertsian, ere ez dut ikusten. Nolanahi ere, horretan ari direnek egiten duten lana eskertzekoa da.


Gauzak aitortu zalea al zara?
Bai. Norekin ari naizen eta non nagoen kontuan hartuta. Bikotekidearekin eta alderdi intimoenean, zalantzarik gabe.

Intimitatean gaude. Aitor iezaguzu zerbait.
Gay nauzu liburua oso gustura idatzi nuen, neure buruarekin asko hitz eginda; orain, baditut beste pare bat egitasmo buruan.

  • BaT-BaTean
  • Euskara: Euskararen interesak zein diren modu egokian definitu, eta interes horien alde zintzo jokatu beharko litzateke.
  • Herriaren defendatzailea: Izena ez zait asko gustatzen; irudi hori ez dut gogoko. Egokiagoa iruditzen zait «herritarren eskubideen aldeko akuilu» edo antzeko zerbait.
  • Norgatik/zergatik emango zenuke daukazun guztia? Daukadan guztia pertsona edo gauza bakarragatik ez nuke emango. Gauza asko bai, askoren alde, eta batez ere, maitasunagatik.
  • Alardea: Sentimenduak giza eskubideen aurka nola bilaka daitezkeen ispilatzen duen paradigma bihurtu dira alardeak.
  • Programa politikoak: berdintasunaren isla? Horrela beharko lukete!
  • Kargua uzten duzunean, zer? Gogokoen dudana idaztea eta aisialdi zabalagoa izatea da.
  • Morala: Guztiok izan beharko genuke kode moral bat. Bestalde, biziki haserretzen nau morala ideologia zehatz batzuekin lotzeak.
  • Bilbo, Donostia ala Gasteiz? Bilbo eta Donostia. Sentitzen dut gasteiztarrengatik, baina hemen ezin dut politikoki zuzena izan.
  • Tratu txarrak: Matxismoa eta sexismoa erabat desagertzen direnean bukatuko dira emakumeen kontrako tratu txarrak.
  • Bete gabeko ametsik bai? Asko eta asko. Herstura sortzen dit jakiteak amets guztiak ez ditudala bete ahal izango.
  • Donostiako Zinemaldia: Ametsetako bat da gazte-gaztetan egiten nuena berriz egin ahal izatea, hau da, Zinemaldi garaian zinemara joan besterik ez egitea.