> Berria: Ikuskizunak > MIRANDE KABARETA, APARRAK ESTALITAKO ZIZTADAK

• Aparrak estalitako ziztadak
• Edorta Jimenezen 'Mirande kabareta' obra Korrika Kulturalaren barruan estreinatuko dute, gaur, Bilboko Balcon de la Lola aretoan. Ane Zabalak eta Galder Perezek taularatuko dute, Txuma Murugarren eta Rafa Acebesekin
• Berria, 2009-02-26 # Irune Berro • Bilbo

Honako hau idatzi zion Andima Ibiñagabeitiak Jon Miranderi, 1951ko azaroan igorritako gutun batean: «Dirua izango banu, eta Donostian edo Bilbon biziko banintz, euskal kabareta irekiko nuke, orkestra txiki batekin, edonolako eta edonongo eresiak euskaraz emateko». Gertaera hura deigarria begitandu zitzaion Edorta Jimenez idazleari. Lantzeko interesgarria, zabaltzeko egokia. Eta halaxe ekin zion Mirande kabareta obra idazteari, jazoera hura gogoan hartuta, eta ikuskizun lotsagabe eta zirikatzailea sortzea helburu jarrita. Ibiñagabeitiak Miranderi aitortutako ametsa bete du Jimenezek, eta Korrika Kulturalaren barruan estreinatuko du gaur, Bilboko Balcon de la Lola pubean (20:00).

Ane Zabala eta Galder Perez aktoreek eta Txuma Murugarren eta Rafa Acebes musikariek taularatuko dute Jimenezek sortutako obra. Idazleak ikuskizunean parte hartuko du, halaber. Miranderen ahotsa izango da. Oihal baten atzetik mintzatuko da, Miranderen beraren itzala iradokiz.

Obrak «kabaret politiko sozialaren» ezaugarriak izango ditu. Halaxe azaldu du Jimenezek. «XX. mendean, kale antzerkia zen kabareta. Egunerokoaren harira, sexua eta ziriak nahasten zituzten kabaretean, eta politikari astindu itzela ematen zioten».

Jimenezek idatzi duen testuak, horrenbestez, osagai horiek ditu: umorea eta kritika garratza. «Politikoki zuzena ez izaten saiatu naiz. Eta aktoreei gauza bakarra eskatu diet: prozesu horretan nirekin batera aritzeko». Ikuskizunean zuzendaririk ez baitago. «Denon artean osatu dugu obra, denok izan gara gidari», azaldu du Jimenezek. «Eta kabaretaren espiritua ahalik eta ondoen aurkezte aldera, ahalik eta lotsagabeen jarduten saiatu gara», nabarmendu du idazleak.

Olerkiak, musikaturik
XX. mendeko kabaretetan bezala, Mirande kabareta lanean, musikak garrantzi handia du. Eta arlo horretako lana egiteko, Txuma Murugarrenengana jo du Jimenezek, «bera delako euskal musikaren munduan lan horretarako soslairik egokiena duen musikaria; bere ahotsa, bere presentzia... zuzenean aritzean erakusten dituen indarra eta nortasunak balio handia dute kabaretean». Pianoan, berriz, Rafa Acebes ariko da, «Murugarrenekin batera jo ohi duen pianista aparta». Miranderen olerkiak musikatu dituzte bien artean. Horretaz gain, kabaretean ohikoak diren piezak joko dituzte Murugarrenek eta Acebesek.

Abestiek lotuko dituzte eszenak. Musika izango da obra gidatuko duen haria. Miranderen ahotsa gaurko egunetara ekartzeko aitzakia. «Iraganetik mintzatuko da Mirande, baina gaur egungo kontuez ere hitz egingo du».

Mirande pertsonaia ez dela politikoki zuzena izango azpimarratu du Jimenezek. «Inor baino ez-zuzenagoa izango da». «Bizirik zegoela esaten zuena esango du Mirandek: adibidez, bera ez zela faxista, nazia baizik».

Besterik ere esango du Mirandek, Jimenezen ahotsaren bidez: «Gehiago dira gure herrian euskara hitz egiteari uzten diotenak, euskara ikasteari ekiten diotenak baino». Mirandek euskara ikasteko ahalegina egin zuen; haren arrebak, ostera, ahazteko ahalegin sutsuak egin zituela dio Jimenezek, «frantsesez euskaraz baino hobeto jakin nahi zuelako». «Gaur egun ere gertatzen da Euskal Herrian: gehienek ahalegina egiten dute gaztelaniaz ondo mintzatzearren, pretérito pluscuanperfecto eta guzti. Eta euskara hobetzeko ez dute ahaleginik egiten. Areago: batzuek hitz egiteari uzten diote», salatu du idazleak.

Alabaina, obran Miranderi buruzko tesirik ez dutela egin ohartarazi du. «Ezta haren biografia kontatu ere». Idazlearen pentsabidea hainbat gairen inguruan jendea zirikatzeko aitzakiatzat hartu dute. «Ikus-entzuleei zer pentsatua emateko».

Denbora luzean, Jimenezek buruan jirabiran izan dituen gaien inguruan arituko dira aktoreak eta musikariak. «Zuzentasun politikoaz denbora daramat pentsatzen; zer den politikoki zuzena eta zer ez, eta batez ere, zergatik. Adibidez, zer da politikoki zuzena homosexualitatearen aldetik? Ezkontzea? Zeren gay jendea ere ezkondu egiten da gaur egun. Eta... lagunok! Hain da garrantzitsua ezkontzea?», bota du airera galdera Jimenezek.

Obra lagun giroan ondu dutela azaldu du. Eta, dioenez, «funtsezkoa izan da lana aurrera ateratzeko». «Testua beldurrez aurkeztu nien, nola hartuko zuten ez nekien, baina primeran joan da dena, aktoreen lana, musikariena...». Azken emaitzarekin «oso pozik» dago idazlea. Baina obrari buruz hitzak neurtuz mintzatu da, antzezlaneko pasarte ugari beretzat gordez. Hainbat zati ez ditu aurreratu nahi. Haatik, «ezuste atseginez beteriko ikuskizuna» eratu dutela adierazi du idazleak.

Umoreak tarte handia du obran, kabaretean xanpainak bezala. «Baina burbuilak desegitean, gogoeta azaleratuko da, eta zapore mingotsa utziko du. Gogoeta eragilea da kabareta, tresna ideologikoa», uste du Jimenezek.

«Gaztelaniazko kolperik gabeko» obra dela nabarmendu dute
Mirande kabareta obra idazteko, euskara ez den beste hizkuntza bat ez duela erabili adierazi du Edorta Jimenez idazleak. «Euskarazko umorea egitean, tradizionalki azken kolpea gaztelaniaz izaten da», idazlearen arabera. «Ez daukagu umore autoerreferentzialik. Hau da, bere buruari begiratuz ateraldiak sortzen dituen umorerik ez dugu Euskal Herrian». Mirande kabareta lanean, berriz, gaztelaniara jotzen duen umore mota horri uko egin diola azaldu du; «tantaka homeopatikoa izan daiteke, baina dosi handian itogarria da». Harago doa Jimenez. Idazlearen iritziz, «euskarazko umore testuen azken buztankada gaztelaniaz izatea negargarria da».