> Elkarrizketa: Jose Ignacio Pichardo > "NERABEEN HERENA INGURUK JARRERA HOMOFOBIAK DITUZTE"

• Jose Ignacio Pichardo · Gizarte antropologian doktorea eta Cogameko kidea
• «Nerabeen herena inguruk jarrera homofoboak dituzte»
• Pichardoren ikerketaren arabera, gay edo lesbiana izatea «arrisku faktore bat da» nerabeen artean institutuetan jazarpena jasateko
• Berria, 2008-05-08 # Ainhoa Sarasola · Andoain

Homofobia eskolan izenburupean, hitzaldia eman zuen atzo Donostian Jose Ignacio Pichardo Madrilgo Unibertsitate Autonomoan Gizarte Antropologian doktore eta Madrilgo Lesbiana, Gay, Transexual eta Bisexualen Kolektiboko (Cogam) kideak. Nerabeen heren batek jarrera homofoboak dituela ondorioztatu du ikerketa baten ostean. Hitzaldia eman baino lehen erantzun zien BERRIAren galderei.

Zein da aurkeztuko duzun tesi nagusia?
Homofobiari lotutako eskola jazarpenari buruz mintzatuko naiz. Jazarpen mota berezia da, institutu guztietan presente badago ere ezkutuan dagoena; ez da horri buruz hitz egiten eta, beraz, ez da borrokatzen. Homofobiari lotutako jazarpena ematen da heterosexualak ez direnen aurka, eta baita genero roletatik kanpo ateratzen diren guztien aurka ere. Futbolean aritzea atsegin ez duen edo sentibera den mutilari, nola deituko diote ikaskideek? Maritxua. Eta gauza bera heterosexualak ez direnekin. Jazarpen hori zergatik ematen den eta zertan den desberdina azalduko dut. Eta baita azterlanaren ondorioak ere.

Institutuetara jo duzu azterlana osatzeko. Zein errealitaterekin egin duzu topo?
Cosladan (Madril, Espainia) eta San Bartolome de Tirajanan (Kanariak, Espainia) 14 institututan 4.636 elkarrizketa egin genituen 11 eta 19 urte arteko nerabeekin, bertako udalen laguntzaz. Gipuzkoan ere ari da egiten azterlan bera orain, 14 bat zentrotan. Lehen ondorio nagusia da, ikasleen %5ak sexu bereko pertsonekiko erakarpena sentitzen duela. Agerikoa dirudi, baina askotan ikasle guztiak heterosexualak balira bezala tratatzen dira. Beste datu bat da mutilak askoz ere homofoboagoak direla neskak baino. Nerabezaroa emakume edo gizon gisa gure identitatea definitzeko aro garrantzitsua da eta, zoritxarrez, maskulinoa femeninoaren eta homosexualitatearen arbuio gisa eraikitzen da oraindik ere. Mutil batek esaten zigun gayak baztertzeak gizonago egiten zaituela. Orokorrean, eta estatu osoan eginiko ikerketak kontuan hartuta, nerabeen herena inguruk jarrera homofoboak dituzte. Alde ona da nerabeen gehiengoak errespetua badutela sexu aniztasunarekiko. Baina arazoa da beste %30 horrek bere legea ezartzen duela institutuan. Zergatik? Gainerakoentzat ukitzen ez dituen gai bat delako. Uste dut konponbidea dela kontzientziatzea sexu aniztasunarekiko errespetuaren aldeko borroka guztion lana dela, sexismoa soilik emakumeen arazoa ez dela jabetu garen bezala. Homofobiarekin dagoen arazo bat da ezkutatuta dagoela; ukatu egiten da, eta ez da egiten ikusten ez den diskriminazioaren aurka.

Beraz, bullying deritzon kasu askoren atzean homofobia dagoela esan daiteke?
Hori asko ikusten da; esaten da jazarpen kasu bat dela, baina ez homofobiagatiko jazarpen kasu bat. Eta jazarpen kasu askoren atzean homofobia dago. Norberak bere eskola historiari erreparatzea besterik ez dago ikusteko bazegoela norbait lasai uzten ez zutena eskolako maritxua zelako. Gure ikerketaren arabera, nerabeen %76k diote homosexualak balira institutuan ez luketela esango, arazoak izango zituztelako. Eraso egingo dieten beldur dira; ikasleek institutuak leku arriskutsutzat dituzte heterosexualak ez direnentzat.

Bullying kasuen artean, zenbat izan daitezke homofobiari lotutakoak?
Ez dago ikerketarik. Esaterako, Espainiako arartekoak txosten luzea egiten du aldiro eskola jazarpenaz, baina ez du homofobia aipatzen. Hori da arazoa, ezkutatu egiten dela, ez dela existitzen. Esan ahal dudana da guk elkarrizketatu ditugun eta euren burua gay edo lesbianatzat duten lagunek eraso askoz ere gehiago jasan dituztela heterosexualak direnek baino. Alegia, gay edo lesbiana izatea arrisku faktore bat da eskola jazarpena jasateko. Gizarteak asko aurreratu du sexu aniztasunari dagokionez, baina hezkuntza sistema atzean geratzen ari dela dirudi. Sexu aniztasuna hasi da kalean presente egoten, elkarrizketetan, hedabideetan... baina ez dago eskolan. Ez da aniztasunaz, errespetuaz, jarrera homofoboak ez onartzeaz... hitz egiten.

Hezkuntza sistemak badu arazoaren gaineko ikuspegi egoki bat? Eta bitartekoak nerabeekin lan egiteko-ikas materiala, irakasleen prestakuntza...-?
Hori da arazoa. Hasteko, sexualitatea hezkuntza sistematik at dago. Ez dugu sexu hezkuntzari buruzko ikasgairik, sexualitatea modu erabat biologikoan jorratzen da. Nerabeek sexualitatearen inguruan prestakuntza gehiago nahi dute, eta guraso askok nahi dute gai hauei buruz hitz egitea eskoletan. Bestetik, ezin da dena irakasleen gain utzi, eurak ere prestatu behar dira. Eta materiala ere falta da.

Zer lan egin daiteke nerabeekin homofobia ikasgeletatik desagerrarazteko? Bai erasotzaileekin, bai erasoa jasan dutenekin.
Eta baita erasoen aurrean ezer egiten ez dutenekin. Hasteko, ez pentsatzea ikasle guztiak heterosexualak direla. Familiaren eta maitatzeko eraren aniztasuna ere ageri behar da. Eta baita gay, lesbiana, bisexualak eta transexualak diren pertsonen erreferenteak ere. Gero, aldatu behar dira maskulinitate ereduak, eredu tradizionalei buruz hitz egiten baitugu oraindik; horrek genero indarkeriaren nahiz homofobiaren aurka lagunduko luke. Beste maskulinitate eredu batzuk sortu behar dira, gizon izatea ulertzeko beste modu batzuk; gizon izatea ez da indarkeriarekin lotu behar, edo femeninoa nahiz homosexuala baztertzearekin. Eta, noski, ez onartzea inongo kasutan izaera homofobikoa duten txantxa nahiz erasoak.