2009/12/14

> Berria: Emakumeak > MAIALEN LUJANBIO: BERTSOAREN DAMA, BEC-EN TXAPELDUN

  • Bertsoaren dama, BEC-en txapeldun
  • Hernaniarrak saio bikain bat egin eta txapela jantzi zuen; Arzallus bigarren. Andoni Egañak, zaleen begirune eta agur beroa jaso zituen jendez gainezka egon zen Barakaldoko finalean
  • Noticias de Gipuzkoa, 2009-12-14 # Ezpala
Barakaldo. Alaitz Errekondo lemazainaren atzetik paseilloa egin zuten zortzi protagonistek. Jendeak bero hartu zituen bertsolariak. Oso. Zalea zutik eta hunkituta. Ilaran; Iturriaga, Sarriegi, Arzallus, Colina, Egaña, Maia, Lujanbio eta Mendiluze iritsi ziren oholtzara. Beste txalo zalaparta. Baita protagonistek zaleei ere. Oilo-ipurdia.

Txaloak, txaloak eta txaloak. Lana, 14na bertso puntuagarri goizeko saioan. Zortzi agur bero. Mezu asko. Anitz. Bitartean BEC erdi ilunpean eta isil-isilik. Txaloek eteten dute isiltasuna. Tarteka eztul bat edo beste. Belodromoan duela hamabost egun aretoa hotz, baina bertso giroa bero. Atzo BECen biak bero-bero. Jendeak soinean zeramatzan berokiak ondoan laga zituzten. Berogailua martxan. Baina zaleen berotasunaren termostatoa topera. Pentsa. Asko eta asko baita manga motxean ere. Oholtza ere bero-bero. Protagonistak tentsio batean.

Agurrean hamaika aipamen egin zituzten. Lehena bota zuen Iturriagak bertsoaren jaia izan zuen aipagai: "…bihar goizean gaurkoa ez dadin / izan anekdota hutsa".

Sarriegik gogotsu ekin zion finalari eta asmo bat jakinarazi zuen: "…BECen kantatuz azken arnasa / baldin banu bezalaxe". Arzallusek ere asmo bat zabaldu nahi izan zuen: "…gure herria hartuta goazen / mende berri batengana". Sustrai Colinak, bestalde, kezka "eder" bat izan zuen presente lehen agurrean jendetzaren aurrean: "…ta ez nin-tzateke lasai egongo / faborito banintza".

Jon Maiak, berriz, harrera egin zien bertsozaleei: "…ongi etorri Euskal Herria, bertsoaren izenean / ederra zera bateginik ta, kantari zatozenean". Maialen Lujanbiok entzuleek eta bertsolariek osatzen duten "matriuska" azpimarratu zuen.

Egunkariaren afera oso kontuan izan zuten bertsolariek final guztian zehar. Egañak, hasierako bertsoan. Baita zarauztarrak eta Jon Maiak zortziko handiko lanean. Amaieran, Martxelo Otamendik eman zion garaikurra Egañari. Eta Iturriagak itxi zuten kazeta, gogoan izan zuen soinean eman zuen kamisetan: Egunkaria libre!

Zortziko handiko ariketarekin ekin zioten bertsolariek finalari. Zortziko txikiak, bestalde, aukera asko ematen ditu barrea eragiteko eta ez zuten aukera galdu zortzi protagonistek. Gaiak ere bertso zirikatzaileak botatzeko aproposak izan ziren. Iturriaga eta Colinak irri dezente sorrarazi zuten. Baita txaloak ere.

Mendiluze eta Egaña ere ondo aritu ziren.Umoretsu. Andoaindarraren lehen lan egunean, ama (Egaña) bazkari eta guzti azaldu zitzaion bazkalorduan lantegian. Mendiluzek, Egaña amari, eskari zuzen bat egin zion. Lankideen aurrean "…ez zaidazu lepoan / serbilleta jarri". Egañak bueltan zera erantzun zion: "…baina eskatzen dizut, ai seme gaztea / bukatzean ahoa, garbitzen uztea".

Bizia izan zen Maia eta Lujanbioren saioa. Dantza. Azken bertsoan zumaiar "izutuaren" kezkak aitaren batean argitu zituen hernaniarrak: "…hartu besotan eta eman niri musu / eta orduan gustuz, itoko zaitut zu".

Banaka puntuari erantzun ostean, binaka, sei puntuko motzean aritu ziren finalistak. Saio ederrena osatu zuten Egaña eta Lujanbiok. Hernaniarrak zarauztarrari giltzurrun bat eman eta ebakuntzaren ostean "elkarren ondoan esnatu zarete", zioen gaiak: Egañak "Ez dakit nola adierazi / nire eskerrona" esan orduko, Maialenek "…pentsatu bainun zuk ere berdin / egingo zenukeela". Egañak, giltzurrunaren emailea emakumea zela jakitean zera ondorioztatu zuen: "…sentiberago izan ninteke, hemendik aurrera". Hernaniarrak, "…oraingoz daukat hutsunetxo bat / zure izenarekin" amaitu zuen.

Goizeko azken ariketaren aurretik, hots, kartzela, atsedena. Jendeak hamaiketako txiki bat egin zuen nahiz eta eguerdiko ordu-bata izan. Fruta apur bat, txokolate on-tza batzuk, intxaurrak…

Iturriaga bakarrik oholtzan, eta gaia aurrez aurre -gainontzeko bertsolariek ere gai berbera izan zuten-. "Kazetaria zara, badakizu idazten ari zaren artikulua azkena izango dela" izan zuen bertsotarako lana. Durangarrak, Habanera doinuan, aldarri batekin utzi zion "kazetari lanbidea": "…Espainiak ta Marokok, hilko dute Aminetu", esanez. Sarriegi, 50 urtetan lanean aritu zen kazetariaren paperean aritu zen. Hots, Egunkaria aferak astindutako langilea.

Kazetari ikasketak dituen Arzallusek Egunkarian 16 urterekin bekario sartu zela esan zuen "Martxelok hantxe jarri ninduen, beste baten gregario…", erantsiz. Baita "…orain lumari tintaren ordez, malko pila bat dario". Edota "…notizi on asko idatzi ditu, nire kazetari senak / baina oraindik gehiago dira, idatzi gabe daudenak". Azken bertsoa ozen eta barru-barrutik kantatuz zera esan zuen: "…idatz dezadan "muga urtu da, Euskal Herria libro da" / ez da egia baina egia, bihurtuko da gerora".

Sustrai Colina, Espainiako hedabide bateko kazetari baten rolean aritu zen. Gazte batzuen atxiloketak kontzientzi arazoak sorrarazi zizkion: "…dena kontatzen hasi ezkero, postua galduko dut ta / dena niretzat gordetzen badut, neu egongo naiz galduta". Jarrera bat hartu eta zuzen bota zuen: "…ondorioak ez dit axola, datorrena datorrela / baina jendeak jakin behar du, hemen torturatzen dela".

Andoni Egaña lehen pertsonan zuzendu zitzaion "irakurleari". Euskal Herria, herri galdeketa baten ondorioz, bere buruaren jabe zela jakinarazi zuen. Eta bide batez, albiste handi bat plazaratu zuen: "nire azkenengo zutabea dut, nago pentsatzen jarria / lehendakariak izendatu nau, Kultur Sailburu berria". Gero, arratsaldeko saioko lehen agurrean, "dimititu" egin zuela zabaldu zuen zarauztarrak.

Bertsoek txaloak loratu ez ezik jendea berotu egin zuen, eta freska-tzeko, harmailetan jendeak olatu pare bat irudikatu zituen lehen aldiz.

Jon Maiak, "Berriako kazetari naiz", esan zuen lehen bertsoan. Eta hala amaitu zuen: "…artikulua bukatu det ta, orain punto ta aparte / izenburu hau ipini diot, Kartzelara naramate".

Maialen Lujanbiok doinu goxo-goxoa aukeratu zuen. Baxu kanta-tzen hasi zen, baina tinko. 40 urte kazetaritzan "jadanik ez naiz neraber" azaldu zuen. "Beraz "Berrian" uzten dizuet, nire azken zertzelada, lehen idatzi nuenagatik, naramate kartzelara". Bigarren kronika ere zuzena izan zen. "Nahiz eta ni zeldan egongo naizen, letrarik idatzi gabe / nire ideiak milaka lagunen, buruan bizirik daude". Bertso eta mezu sakonak "Martxa baten lehen notak" doinupean.

Aitor Mendiluze, "…herri baten problema" idazten aritu zen kar-tzelako lanean: Saharako herriarena hain zuzen ere. "Kontzientziak astintzeko, gaur idatzi beharko…" esan zuen "Zapatero mugi zaitez, azken arnasak dira" aipatu aurretik. Bakarkako lana amaituta Aitor Sarriegiri eman zioten gainontzeko bertsolariek azken agurra bota-tzeko gonbita. Denok bazkaltzera.

Arratsaldea "Bertsotan, bertsotan…" Zura taldearen emanaldiaren ostean, jendeak hartu zuen emanaldiaren batuta. Aretoan zegoen tronpeta jole baten gidari-tzapean Ikusi mendizaleak kantarekin hasi zen zalea kantari. Arratsaldeko saioa hasteke, eta jada bertsozalea bero-bero. Eta zozketaren ostean bertsotan aritzeko zozketa berria. Emaitza: Lujanbio, Mendiluze, Iturriaga, Egaña, Sarriegi, Maia, Arzallus eta Colina. Hernaniarrak agurtu zituen lehenik bildutakoak. Eta urruñakoak -Colina- bertsolariak "olatuak hartzen" ahaleginduko zirela gaineratu zuen.

Olatuaren kresalaz bustirik, bertsoetako bainu -jantzia hartzen -hamarreko txikia-, lehenak, Maia eta Sarriegi izan ziren. Hirugarren aritu ziren Arzallus eta Lujanbiok saio polita egin zuten. Sakona, bestalde, Colina eta Mendiluzek eginikoa.

Puntutako saioa izan zen arratsaldeko bigarren ariketa. Bizi-bizi eta umoretsu aritu ziren denak. Egaña, adibidez, oso seguru eta arin. Saio txukuna osatu zuten Lujanbio eta Colinak txikitero rolean eginiko bertso-poteoa. Baita BECeko garbitzaile lanetan aritu ziren Mendiluze eta Arzallus. Jendea gustura.

Banaka ariketa izan zuten bertsolariak ostean. Lujanbio, minbizia zuten gazte batzuen medikuaren bata jantzita aritu zen. Goxo-goxo. Arrazoi hunkigarriak bota zituen. "…Eurengan minak badu indarra, bainan bizitzak gehiago", "…ta maitasuna behar dutenak, euren gurasoak dira", "…ze bizitzako gogoa dunak, bizitzea lortzen baitu", izan zen hiru bertso oso txalotuen amaiera.

Tratu txarrak -hiltzeraino- eragin zizkion emakume baten larruan aritu zen Iturriaga. Abokatuei esker aske geratu baina kontzien-tzia arazoz lepo azaldu zen: "…zigorra kendu zidaten baina, nigan daramat kondena / bizarra eiteko aizto honekin, oraintxe bukatzen dena".

Egañaren txanda etorri zen ondoren. "Zuhaitzaren alboan opariak jartzen ari zarela, bost urteko alabak harrapatu zaitu. Begira-begira daukazula". Dotore aritu zen zarauztarra: "Olentzero ez da etorri, ta ez dakit nola esan / ERE bat ipini dute, lana egiten duen enpresan", edota "…hemen bai zuk ta bai nik(e), behar dugu disimula / nik ez zaitudala ikusi, eta zuk ez dakizula", izan ziren bi bertso oso txaloturen amaierak.

Anaia apustulari amorratua izan zuen bakarkako gaitzat Sarriegi beasaindarrak. "…ahal dela hartu ta esan, beharko diot suabe / atzokoa zen azkena, amarengatik badare".

Zelatan zeukan etxe pareko bizilagunari aritu zitzaion bertsotan Maia zumaiarra. Kezka, beldurra… izan zituen hizpide. "…ni lasai banago ere, ez noa lasai lotara", edota "…nire etxean nago-ta, ez nuke ezkutatu nahi",

"Goizero autobusean hutsik gera-tzen den eserleku bakarra zure ondokoa da", izan zuen Arzallusek bertsotarako gaia: "…autobus hontan gogoratzen naiz, pateran gentozen nornahi / han zeinen estu gentozen eta, hemen tamalez zein lasai" edota "… bi urte hontan ez dator inor, ta hemen nago neure penez / autobus berean goaz, baina bide berean ez".

Zazpiak hogei gutxietan jakin ziren bi finalisten izenak. "Amets Arzallus", esan zuen aurkezleak. Txalo zaparrada eta alaitasun oihuz hartu zuen zaleak erabakia. "Eta… Maialen Lujanbio", izan zen hurrengo izena. BECa pozez lehertu zen. Bi protagonistak besarkada handi bat eman zioten elkarri lanean hasi aurretik. Bertsozalea pozez txoratzen. Zoramena BECen.

Bi bertsolarien arteko deman bertso hunkigarri eta umoretsu mordoa entzuteko parada izan zen. "Sua" izan zuten biek bakarka ari-tzeko gaia (bederatziko txikian): "…edota jaki dena, berotzen duena / eta bi begiradek, gordetzen dutena", ondorioztatu zuen Lujanbiok. Arzallusek, berriz, bertsolaritza haritzat hartu eta "…hemen su horren bueltan, dantzan gabiltza", bota zuen.

Kartzelako bigarren ariketa, espetxea izan zen. Hau da: "Hileko aurrez aurreko bisita edo bisa-bisa daukazu gaur. Heldu zara kartzelara eta sarrerako funtzionarioak esan dizu bere aurrean biluztu behar duzu". Fin ibili zen hernaniarra. "…biluztuko nauzu eta, nire zorroa hustuko / baina bihotz barrukoa, ez didazu biluztuko", amaitu zuen bertso bat. Txukun hendaiarra ere: "…biluztu behar dugula eta, ze zabiltza gezurretan / urteak dira Euskal Herria dagoela hezurretan", adierazi zuen Arzallusek. Akabo finala. Jendea pozik. Puntuazioen aurretik, parte hartu zuten 44 bertsolariak izan zituzten bildutakoek gogoan: "zuek zarete gure gozamen iturria", esan zi-tzaien.

19.30ak. Eta "1.630,75 punturekin, irabazle Maialen Lujanbio!", en-tzun zen. BEC lehertzeko zorian. Jendeak zortzi finalisten puntuak zutik entzun eta saritu zituen. Handik aurrera, txaloak, oihuak…eta festa. Txirritaren txapelak, badu oinordekoa: Maialen Lujanbio.

2009/12/08

> Berria: Hiesa > GIPUZKOA: EHGAM IZENEAN, I. OIARBIDEK AURKEZTUTAKO MOZIOA ONARTZEKO PROPOSAMENA LEGORRETAN

  • Legorreta: 2010eko udal aurrekontuak bihar onartuko dira ez ohiko plenoan
  • El Diario Vasco, 2009-12-08 # Esnal . Legorreta
Bihar asteazkena, arratsaldeko 8:30ean, Udaletxeko areto nagusian, Pleno Berezia burutuko da. Bertan, 2010 urterako udal aurrekontuaren proiektua onartzeko proposamena izango da mahai gainean. Baita, honako gaizerrenda ere izango dute aztergai udalkideek: 2009ko udal aurrekontuaren 07/2009 kreditu aldaketa espedientea onartzeko proposamena; 2007.07.26an onarturiko udalkideen kalteordainen aldaketarako proposamena; 2010 ekitaldirako Udal Langileen Lanpostuen Zerrenda onartzeko proposamena; EHGAM izenean, I. Oiarbidek aurkeztutako mozioa onartzeko proposamena; eta azkenik, 'Gazte mugimenduaren kontrako espainiar estatuaren eraso errepresiboaren aurrean' izeneko I. Oiarbidek aurkezturiko mozioa, onartzeko proposamena.

2009/12/06

> Berria: Trans > TRANSEXUALEI OPERAZIOAK NOIZ ETA NOLA EGITEN HASIKO DIREN AZALTZEKO ESKATU DIO EHGAMEK JAURLARITZARI

  • Sexua aldatzeko laguntzak kentzea salatu dute Bilbon
  • Transexualei operazioak noiz eta nola egiten hasiko diren azaltzeko eskatu dio EHGAMek Jaurlaritzari
  • Berria, 2009-12-06
Sexua aldatzeko ebakuntzak egiteko azken urteetan eman dituen diru laguntzak berriz ere emateko eskatu diote Eusko Jaurlaritzari. Aurten ez du diru laguntzik eman, eta ebakuntzak egitera kanpora joan diren transexualek gastu handiari egin behar izan diote aurre -emakumeek 20.000 euro inguru ordaindu behar dute operazioa, eta gizonek 60.000 euro inguru-. Aldarrikapen hori hartuta, elkarretaratzea egin zuten 30 bat pertsonak atzo Bilboko Plaza Biribilan. Errespetuz elkarteak antolatu zuen protesta, Kirurgiak egiteko laguntzak, konponbidea orain lelopean.

Protestaren antolatzaileen hitzetan, Eusko Jaurlaritzako Gizarte Gaietarako Sailak ez du eskumenik eta kirurgiak egiteko diru sailik ez du eman aurten. Gurutzetako ospitalean ebakuntzak egiten hasiko direla ere jakinarazi du Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak, baina mesfidati daude Errespetuz elkarteko kideak. Eusko Jaurlaritzak haien eskakizunei erantzun ezean, heldu den ostiraletik aurrera gose greba hasiko dute elkarteko zenbait kidek.

EHGAM Euskal Herriko Gay-Askapenerako Mugimenduak ere azalpenak eskatu dizkio Eusko Jaurlaritzari. Transexualei ebakuntzak egiten hasteko Osasun Sailak zer lan egutegi duen eta ebakuntzak nola egingo diren argitzeko eskatu dio. Hilaren 2az geroztik, eskaera berarekin, gose greban dago Transexualidad-Euskadi elkarteko presidente Andrea Muñiz, eta elkartasuna adierazi dio EHGAMek.

2009/12/04

> Berria: Hiesa > ARRASATEK EHGAMEN MOZIOA ONARTU DU

  • Arrasate: Gazte independentisten aurkako polizia operazioa konponbiderako 'oztopo' dela uste du Udalak
  • Goiena, 2009-12-04 # Jokin Bereziartua
Atzo egin zen abenduko osoko bilkuran hiru mozio aurkeztu ziren, eta horietatik bi izan ziren onartu zirenak. Honakoak izan ziren onartu ziren bi mozioak: Benedikto XVI.a Aita Santuak antisorgailuen harira esandakoen aurkakoa eta joan den asteko gazte independentisten aurkako polizia operazioaren kontrako mozioa. Bestalde, PSE-EE taldeak aurkeztu zuen enplegurako eta tokiko iraunkortasunerako Estatuko Fondoan sustatzeko diren ekimenen gaineko mozioa ez zen onartu. Izan ere, sozialistek bakarrik bozkatu zuten mozio horren alde.

Oihana Aranburuk aurkeztu zuen Segi auziko sarekadaren aurkako mozioan PSE-EE eta PP izan ziren aurka bozkatu zuten alderdi bakarrak. Beraz, aldeko 15 boto –ezker abertzalea, EAJ, Alternatiba-Zutik, EA eta Aralar– eta aurkako lau –PSE-EE eta PP– izan ziren. Mozio hau izan zen hautetsien artean eztabaida gehien eragin zituena. Hala, aldeko botoa eman zutenek konponbidearen aurkako estrategiaren emaitza moduan definitu zuten joan den asteko polizia operazioa. Hainbat udal taldek, EAk kasu, ETAk mina besterik ez duela egiten adierazi zuten, baina Estatu espainiarraren blokeoa gainditu beharra dagoela gaineratu zuten.

PSE-EEko Aritz Arrietak, bestalde, adierazi zuen "lotsagarria" dela halako mozio bat Iñaki Uria enpresaburuaren erailketaren lehen urteurrenean aurkeztea. Gainera, esan zuen, atxilotuak ez dira "katekesira doazen gazteak, ETAren etxerako lanak gauzatzen dituztenak dira".

Azkenik, ikusle moduan joan zen herritar batek hartu zuen hitza Arrasateko gazte mugimenduaren izenean. Honakoa adierazi zuen: "guk ez genuen ETAren aurkako operazioa izan zenik ikusi, herri honen alde hamaika proiektutan lanean dabiltzan gazteen aurkako sarekada baizik. Izan ere, atxilotutako gazteak gazte asanbladetan, bilgune feministan eta beste hainbat kolektibotan zeuden lanean". Herrigintzan egindako lana goraipatzeaz gain, Arrasateko gazte mugimenduak exijitu zuen euren proiektuak aurrera eramateko eskubidea.

Benedikto XVI.a Aita Santuaren adierazpenen harira (antisorgailuak Hiesa zabaltzen laguntzen dutela adierazi zuen Kamerunen) Alternatiba-Zutik udal taldeak –EHGAM-en eskaera aintzat hartuz– aurkeztu zuen mozioari dagokionez, aldeko 16 boto –Alternatiba-Zutik, ezker abertzalea, EA, PP, PSE-EE eta Aralar– eta aurkako hiru boto –EAJ– izan zituen. EAJk mozio alternatiboa aurkeztu zuen, Aita Santuaren adierazpenak kristauei soilik eragiten dietela arrazoituz. Honen aurrean, Ino Galparsoro alkateak honakoa adierazi zuen: "tamalez, Benedikto XVI.ak esaten dituenak oraindik eragin handia dute mundu osoan zehar". Horrez gain, Arrasateko Udalak bere konpromisoa berretsi zuen Hiesaren aurkako borrokan, Sexologia Zerbitzuaren bitartez.

> Berria: Politika > BIZKAIA: EHGAMEN MOZIOA ONARTU ZUEN BUSTURIKO UDALBATZAK

  • Busturia: Udalbatzak ospitalea egin dezala eskatuko dio Eusko Jaurlaritzari
  • Ezker abertzaleak horren alde aurkeztutako mozioa onartu du udalbatzak, aho batez.
  • Busturialdeko Hitza, 2009-12-04 # I. Madariaga
Busturiko udalbatzak Busturialdeko ospitalearen aldeko mozioa onartu zuen joan den asteko eguaztenean. Horrela, Busturialdean «hasierako proiektuan zehaztutako ezaugarriak dituen ospitalea eraiki dezala» eskatuko dio Udalak Eusko Jaurlaritzari.

Ezker abertzaleak aurkeztutako mozioa aho batez onartu zuen udalbatzak. Idatziak dioenez, Bizkaiko osasun zerbitzuak «deszentralizatu egin behar» dira eta «herritarrenganako arreta hurbildu». Era berean, eskualdeak «24 orduko larrialdi zerbitzuak eta oheak» dituen osasun azpiegitura bat «behar» duela nabarmendu dute mozioan. «Hasierako proiektuan zehaztutako zerbitzuak» eskaintzen dituen ospitale baten beharrizana aldarrikatu dute. Busturiko udalbatzaren ustez, osasun azpiegiturak hainbat zerbitzu eskaini beharko lituzke: 70 ohe, pediatria eta helduentzako 24 orduko larrialdi zerbitzuak, erditzeak eta jaioberriak artatzeko zerbitzuak, espezialitate ezberdinak eta gaixoentzat oinarrizko azpiegitura publikoak.

«Gardentasun eza»
Udalbatzaren ustez, Gernika-Lumon egiten ari diren osasun zentroaren proiektuaren inguruan «kezka ugari sortu dira hasieratik» eta, diotenez, «Jaurlaritzak ez du gardentasunez jokatu». Horrez gain, egun «bertan eskainiko diren zerbitzuen inguruko informaziorik ez» dagoela adierazi dute. «2002. urtean, Eusko Jaurlaritzak aurkeztutako aurrekontuak onartuaz batera, Gernika-Lumon Erresoluzio Handiko ZentroÓ baterako proiektua ere onartu zen. Ondorengo urteetan atzerapen handiak jasan zituen egitasmoak. Tartean hasiera batean eraikuntza egingo zuen enpresaren porrota gertatzen da, eta proiektua beste enpresa bati esleitzen zaio».

Mozioaren arabera, osasun azpiegituraren kudeaketa «desegokia» izan da «hasieratik». «Lurzoruaren aukeraketak etorkizuneko zabalkuntzarako arazoak ahalbidetzen ditu. Horrez gain, hasiera batean proiektuak ospitale baten eraikuntza batzen du eta horrela jasotzen du honen txostenean. Gero oherik gabeko zentroa izango dela esan dute». Ezker abertzalekoen iritziz, Osakidetzatik «ez da informazio argirik eman».

Mozio gehiago ere onartu zituzten
Joan den astean Busturian egindako osoko bilkuran beste gai batzuk ere eztabaidatu zituzten. «Eliza Apostolikoaren Buru Ratzinger Aita Santuak antisorgailuaren erabileraren aurka egindako adierazpen lotsagarriak salatzeko» mozio bat eztabaidatu eta onartu zuten. Ezker abertzalearen proposamenez, EAren zinegotzi baten babesarekin eta beste zinegotzi baten aurkako bozkarekin eta EAJren abstentzioarekin, Euskal Herriko Gay-Lesbianen Askapenerako Mugimenduak (EHGAM) idatzitako testua onartu zuen Busturiko udalbatzak.

Beste alde batetik, emakumeenganako indarkeria sexistaren aurrean aurrerantzean Busturiko Udalak eman behar dituen urratsak zehazten dituen protokoloa ere onartu zuten alderdi politikoek, ahobetez.

2009/12/02

> Berria: Salaketa > GOSE GREBA MUGAGABEARI EKIN DIO ANDREA MUÑIZEK

  • Gose greba mugagabeari ekin dio Andrea Muñizek
  • Sexua aldatzeko ebakuntza gelak berma ditzala eskatu dio, beste behin ere, Eusko Jaurlaritzari
  • Berria, 2009-12-02
Andrea Muñiz Transexualidad-Euskadi elkarteko presidenteak gose greba mugagabea hasi du bart gauerdian. Eusko Jaurlaritzari Gurutzetako erietxean (Barakaldo, Bizkaia) sexuz aldatzeko ebakuntzak egiteko ebakuntza gelak berma ditzala eskatzeko hasi du protesta. Ohar baten bidez jakinarazi du Muñizek erabakia.

Bertan azaltzen duenez, Gurutzetako ospitaleko Genero Unitateko kirurgialari batekin zuen hitzordura joan zen iragan urriaren 9an. Sendagileak azaldu zion ezin zituela sexuz aldatzeko ebakuntzak egin, ospitaleko zuzendariak ez ziolako horretarako ebakuntza gelarik ez eta jarraibiderik eman.

Hori ikusita, oharra bidali zuen Muñizek hedabideetara: hilaren 2ko gauerdian gose greba mugagabea eta erabatekoa hasiko zuela iragarri zuen, baldin eta ospitale horretan Genero Unitatea berehala martxan jartzen ez bazen.

Iragan azaroaren 27an Transexualidad-Euskadi elkarteak Osasun sailburuordetzatik igorritako posta elektronikoa jaso zuen, sexuz aldatzeko ebakuntzak posible izango zirela, eta Gurutzetako erietxean horretarako ebakuntza gela izango zutela esanez.

Muñizen irudiko, ordea, mezu horrek ez du bermatzen sexuz aldatzeko ebakuntzak posible izango direla. Ezta ere ez dutenik zain egon beharko ebakuntza batetik besterako tartean. Hala, Eusko Jaurlaritzari «gezur gehiago» ez esateko eskatu dio, baita «jendaurrean argibideak emateko» ere. Sexu aldaketa egiteko ebakuntza gelak eskaintzeko prozesua hastea nahi du Muñizek. Halaber, sexuz aldatzeko behar diren ebakuntza batetik bestera zenbat denbora igaroko den zehaztea ere ezinbestekoa dela dio.

Aspaldiko kontua
Gemma Zabaleta Jaurlaritzako Gizarte Gaietarako sailburuak ekainean iragarri zuen «lehentasuna» izango zuela sexuz aldatzeko ebakuntzak abiatzea, eta Osakidetzak bere gain hartuko zituela. 2008ko irailaz geroztik, martxan behar luke Gurutzetako ospitaleko Genero Unitateak, baina oraingoz ebakuntza gela bakarra jarri dute. Eskaera berarekin barau erdian eman zituen hainbat egun Muñizek joan den irailean. Haren hitzetan, ez du transexualentzako tratu berezirik nahi, 2008an onartutakoa betetzea baizik.

> Berria: Abenduak 1 > HIESDUNEN BAZTERKETA AMAITZEKO ESKATU DUTE

  • Hiesdunen bazterketa amaitzeko eskatu dute
  • Prebentziorako deia egin dute Hiesaren Aurkako Nazioarteko Egunean egindako ekitaldietan
  • Berria, 2009-12-02
Hiesaren Aurkako Nazioarteko Eguna izanik, xingola gorriek hartu zituzten atzo Euskal Herriko txoko ugari. Hiri eta herrietan egin ziren ekimenetan, prebentziorako deia egiteaz gain, hiesa dutenek egun bizi duten egoera salatu, eta jasaten duten diskriminazioa amaitzeko eskatu zuten. Horretarako, ezinbestekotzat jo zuten gizarte osoaren lana eta konpromisoa.

Acasgik, EHGAMek, Gehitu-k Harri Beltzak eta Donostiako Udaleko Giza Eskubideen Departamentuak deituta, hiesa dutenei elkartasuna adierazteko bilkura egin zuten Donostiako Teresa Calcuttakoa plazan. EHGAMek gogorarazi du ezinbestekoa dela hiesaren aurkako borroka «ikuspegi zabal batetik» bideratzea. «Erantzun zabal eta argi bat eman behar diogu hiesari, eta hori lortzeko ezinbestekoa da duela urte batzuk hasi genuen borrokaren planteamenduak berritzea. Gizarte osoaren inplikazioa behar dugu».

Arabako Hiesaren Aurkako Batzordeak gaur egun GIBarekin eta hiesarekin kutsatutako gaixoek bizi duten egoera salatu du. «Pertsona horien oinarrizko eskubideak behin eta berriz urratzen dira oraindik ere». Aste osoan hainbat ekitaldi antolatu dituzte Hiesaren Aurkako Nazioarteko Egunaren karietara. Atzo, adibidez, mahai informatiboa jarri zuten unibertsitateko campusean. Bihar, berriz, Gaur egungo GIBaren egoera gure inguruan mahai-ingurua egingo dute Montehermoso kultur etxean, 11:30ean. Kontzertuak ere izango dira iluntzean, Montehermoson bertan.

Miarritzen (Lapurdi) Aides elkarteak xingola gorria jarri zion Euskal emaztea estatuari, eta, ondoren, mintzaldiak izan ziren. Baigorrin eta Donapaleun (Lapurdi), bestalde, antzerki emanaldiak antolatu zituzten.

Urtero moduan ekitaldi instituzionala egin zuen Nafarroako Gobernuak atzoko eguna gogorarazteko. Bertan izan ziren, besteen artean, Osasun Publikoko Institutuko zuzendari Marisol Aranguren eta Gizarte Gaietarako kontseilari Maria Isabel Garcia Malo. Arangurenek emandako datuen arabera, aurten hamalau hies kasu diagnostikatu dira Nafarroan. GIB birusarekin kutsatutakoak, berriz, 27 izan dira. Sexu harremanak izaterakoan preserbatiboa erabiltzearen garrantzia gogorarazi zuen Arangurenek.

Gaur egun 33 milioi lagun bizi dira munduan GIBarekin eta hiesarekin. Horietatik erdiak baino gehiago 15 eta 49 urte artekoak dira. GIBarekin kutsatu berri direnen %45, bestalde, 15 eta 24 urte arteko gazteak dira. Horrek kezka eragin du.

Aurten ere prebentzioaren garrantzia nabarmendu du Onusida erakundeak, eta hiesa dutenen eskubideak bermatzeko eskatu du.

> Berria: Sariak > GEHITU ELKARTEAK JASOKO DU AURTEN GIPUZKOAKO GIZA ESKUBIDEEN SARIA

  • Gehitu elkarteak jasoko du aurten Gipuzkoako Giza Eskubideen saria
  • Gay, lesbiana, bisexual eta transexualen eskubideen aldeko lana aitortzen diote. Hilaren 11n jasoko dute errekonozimendua Donostiako Kursaal jauregian burutuko den ekitaldi batean
  • Noticias de Gipuzkoa, 2009-12-02 # Arantzazu Zabaleta . Donostia
Gehitu elkarteak jasoko du aurten Gipuzkoako Foru Aldundiak urtero banatzen duen Giza Eskubideen saria. Gay, lesbiana, bisexual eta transexualen eskubideak errespetatuak izan daitezen eta guztien normaltasuna lortzeko hamabi urte darama-tza lanean taldeak eta denbora guzti honetan egindako lana aitortu nahi diote sariarekin. Hilaren 11n jasoko dute errekonozimendua Donostiako Kursaal jauregian egingo den ekitaldian.

"Ilusio handiarekin jasoko dugu", aitortu zuen Josean Zapirain Gehituko presidentziako kideak, albistea ezagutu bezain laster. "Bide onetik goazela esan nahi du, orain artean egindakoaren aitortza da", gaineratu zuen. Izan ere, urte hauetan gogor aritu direla lanean gogoratu zuen, eta ordutik gizartea bera asko aldatu dela ere bai. "Duela 20 urteko Gipuzkoa ez zen gaur egungoa, eta eraldaketa horretan guk ere lagundu dugu, berdintasuna eta giza eskubideen errespetuan aurrerapenaren partaide gara", azaldu zuen Zapirainek.

Hala, sariarekin batera, bide horretan guztian lan egin dutenei eskerrak eman zizkion atzo bertan, bazkide, erakunde eta baita administrazioari ere. Izan ere, askotan legeak gizartea baino errazago aldatzen direla aipatu zuen eta, horregatik, administrazioa bidelagun izatea ezinbestekoa dela esan zuen.

Dena den, bidea ez dela bukatu ere garbi dauka, eta oraindik asko dagoela egiteko berdintasuna eta normalizazioa benetan lortzeko gaineratu zuen. Bereziki, hezkun-tzan eta lan munduan diskriminazioarekin bukatzeko, eta horretan lanean jarraitzeko animoa eta bultzada ere bada Foru Aldundiaren saria.

1997an sortu zuten Gehitu 40 lagunek, eta gaur egun 300 bazkide inguru ditu. Homosexualitatearen normalizaziorako bidean, orientazioa eskaintzen dio hori behar duenari, prebentzioa lan-tzen du eta gazteekin lan egiten du, eskoletara joan eta han garatutako tailer eta hitzaldietan. Sozializazioa ere jorratzen du, eta horretarako urte hauetan sortu ditu, besteak beste, mendi eta an-tzerki taldeak edo Gehitu abesba-tza.

Horrez gain, hainbat alor zehatz ere lantzen dituzten batzordeak osatu ditu: hezkuntza batzordea, lesbikoa, hiesarena, nazioarteko lanarena, mugaz gaindikoa eta zahar taldeak daude, guztietan homosexualitatearen normalizazioa helburu. "Hori dela bidea dirudi, saria oso positiboa da zen-tzu horretan", aipatu zuen Zapirainek.

Giza Eskubideen Saria Hilaren 11n jasoko duten sari hau 2004. urtean sortu zuen Giza Eskubideetarako, Enplegurako eta Gizarteratzeko Departamentua zenak. Giza eskubideen alde diharduen jendeari aitorpena egin nahi dio eta gizarte osoaren aurrean eredutzat jarri, "horrelako elkartasuna eta konpromisoa duten herritarrak behar baititu Gipuzkoak", Kiroletako eta Kanpo Ekintzako foru diputatu Iñaki Galdosek atzoko aurkezpenean aipatu zuenez.

Saria sortu zuten urtean Txema Auzmendik lortu zuen, premia handian eta gizartean baztertuta bizi diren kolektiboen duintasunaren alde egindako lanagatik. Ondorengo deialdietan Agipad Gipuzkoako Drogomenpekotasunen Ikerketarako eta Prebentziorako Elkartea (2005), Francisco Etxeberria EAEko Kriminologia Institutuko zuzendariorde eta Aranzadiko kidea (2006), hiesaren aurkako Harri Beltza elkartea (2007) eta Mary Irazusta Donostiako Gizarte Laneko Unibertsitate Eskolako zuzendaria (2008) aukeratu dituzte.

2009/12/01

> Berria: Abenduak 1 > ORAIN 40 URTE INGURUKO HELDUAK KUTSATZEN DIRA GEHIEN GIBAREKIN

  • Orain 40 urte inguruko helduak kutsatzen dira gehien GIBarekin
  • Hiesak jotakoen kopuruak behera egin du Jaurlaritzaren arabera; GIB birusak, ordea, azken urteetan igoera motela izan du. Osakidetzak kanpaina berria hasi du, jendea GIB birusaren proba egiteko
  • Berria, 2009-12-01 # Julen Nafarrate . Bilbo
25 urte bete dira hiesaren lehenengo kasuak Euskal Herrian agertu zirenetik. 1980ko eta 1990eko hamarkadetan birusak zituen transmisiorako bideak nabarmen aldatu dira 25 urteotan. Rafael Bengoa Eusko Jaurlaritzaren Osasun eta Kontsumo sailburuak hiesa eta GIBarekin lotutako datuak aurkeztu zituen atzo, eta gograrazi zuen gaur Hiesaren Aurkako Nazioarteko Eguna dela. Gazteak eta GIBaren transmisioa lotzeko ohitura dagoen arren, sailburuak aurkeztutako datuen arabera, helduek osatzen dute GIBarekin kutsatutako pertsonen soslaia: «GIB birusa batez ere pertsona helduek harrapatzen dute; 2009. urtean kutsatutakoen batez besteko adina 37,8 urtekoa da».

2009. urtean jasotako informazioak agerian uzten duen moduan, EAEn GIBarekin kutsatutako pertsonen %75ek sexu harremanen bidez jaso dute birusa: «GIBak jada ez dauka inolako harremanik droga kontsumoarekin, sexu bidez kutsatzen den infekzioa da». Kasuen %9, berriz, xiringak partekatzeagatik izaten dira. Harreman sexual eta, batez ere, heterosexualen bidez transmititzen da GIB birusa. «Infekzioen %48 harreman heterosexualen ondorioz izaten dira, eta %27 harreman homosexualen ondorioz». Generoei dagokienez, kutsatuen%68 gizonekoak dira.

Azken 25 urteetan, hiesarekin eritutakoen kopurua «ikaragarri» gutxitu dela nabarmendu du Osasun sailburuak: «1990eko hamarkadaren erdialdean urtero 500 kasu izaten ziren; 2008an, berriz, 70 hies kasu izan ziren». Hala ere, Bengoak kezka agertu du, hiesak behera egin arren GIBakgaitza sortzen duen birusak, azken urteetan igo egin delako. Igoera motela izan da, baina aintzakotzat hartzeko modua. «Herritarrek badakite zeintzuk diren GIBarekin ez kutsatzeko hartu beharreko neurriak, eta aurten beste 192 kasu izan ditugu». Hiesak, urtero, 40 bat lagun hiltzen ditu, eta hurrengo urteetan kopuru horrek bere horretan jarraituko duela iragarri dute Jaurlaritzako Osasun Saileko arduradunek.

GIBarekin kutsatutako kasu berrien herenaren diagnostikoa, bestalde, «oso berandu» egiten dela ondorioztatu du Eusko Jaurlaritzak, egindako azterketetan. Horrek gaixoaren osasunean kalte larriak ditu, diagnostiko ugari gaitza «agertzen ari denean» egiten direlako. Gainera, diagnostikoa berandu egiteak esan nahi du aurretik ez direla hartu beharreko neurriak hartzen eta birusa hedatu egiten dela.

Harreman berriak, arrisku
Ikerketak plazaratutako datuak kontuan hartuta, Eusko Jaurlaritzak bi asteko kanpaina abian jarri du, GIB birusak sexu harremanen bidez sortzen dituen kutsadurak -kasuen %75- saihesteko. Kanpainaren leloa Harreman berri bat hastera bazoaz, ez zaitez arriskuan jarri. Hiesaren froga egin ezazu da. «GIBaren aurrean arrisku handiagoa egon daiteke bikote berri batekin sexu harremanak hasterakoan». Bengoak adierazi duen moduan, harreman berri bat hasterakoan, «zaila» egin daiteke bikotekideari sexu osasunari buruz galdetzea eta horrek arriskua handi dezake. Gainera, herritarrek «GIBa oso urruneko arazotzat» hartzen dutela gogorarazi du Osasun sailburuak.

Kanpainaren helburua «helduak GIBaren froga egitera bultzatzea» da, batez ere helduek bikote berri batekin sexu harremanak hasten dituztenean. Karteletan, sexu harremanak askotarikoak izaten direla agerian utzi nahi izan dute kanpainaren sustatzaileek, harreman heterosexual eta homosexualak grafikoki irudikatuz. «Oso garrantzitsua iruditu zaigu, batez ere GIBak gizonezkoen arteko sexu harremanetan duen eragina kontuan hartuta».

Otsailean jarri zituzten EAEn GIB birusaren analisiak egiteko test bizkorrak botiketan. Euskadiko Farmazialarien Kontseiluaren arabera, urriaren bukaera arte 2.400 azterketa egin dira, eta 19 positibo atzeman dira. 20 farmazia parte hartzen ari dira egitasmoan. Katalunian ere abian dago egitasmoa, eta arduradunen arabera, Europan interesa sortu du.

2009/11/26

> Berria: Hiesa > GIPUZKOA: ESKORIATZAN ERE, "PRESERBATIBOA, TRESNARIK ERAGINKORRENA"

  • Eskoriatza: Debagoieneko Industrialdean milioi erditik gora jarriko du Udalak
  • Goiena, 2009-11-26 # Mirian Biteri
Atzo iluntzean udaletxean egindako ohiko osoko bilkuran, udalbatzak beste pauso bat eman zuen Debagoieneko Industrialdea SAren parte izateko. Urriaren 1ean esandako industrialdeak kapital-gehikuntza martxan jartzea erabaki zuen eta eguaztenean, Udalak merkatura ateratako akzioen %24,5 erostea adostu zuen aho batez. Hori horrela izan dadin, 549.217 euro jartzeko konpromisoa hartu zuten udalbatzako ordezkariek, 62.058 akzio erosteko.

Eskoriatzako Industrialdearen ondasunak Debagoieneko Industrialdeari saltzeko eta Eskoriatzako Udala azken industrialde horretan sartzeko prozesuaren gaineko hurrengo urratsa abenduaren 15ean da; Eskoriatzako ondasunen salerosketaren bigarren zatia ordaintzea aurreikusi dute. Debagoieneko Industrialdeak 1.295.054 euro ordainduko dizkio Eskoriatzakoari.

Urriaren 29an, bi industrialdeetako aldeek kontratua sinatu zuten, salerosketaren lehenengo zatiaren gainekoa. Hain justu, 812.000 euro jaso zituen Eskoriatzakoak.

Hileta zibilen ordenantza
Eguazteneko osoko bilkuran beste hainbat gai landu zituzten; tartean, udalerrian hileta edo omenaldi zibilak egiteko udal ordenantzari EAJ taldeak egindako iradokizunak aho batez onartu zituzten, eta, hortaz, behin betiko onartu zuten araudi berria.

Nekazariei elkartasuna
Horrez gain, EHNE sindikatuak nekazaritzako eta abeltzaintzako sektoreari elkartasuna adierazteko aurkeztutako mozioa onartu zuen udalbatzak. Esandako bi sektoreak jendartearen beharretarako eta landa garapenerako estrategikoak eta funtsezkoak direla gogorarazi zuen.

Preserbatiboa, tresnarik eraginkorrena
Bestalde, Benedikto XVI.ak preserbatiboaren kontra egindako adierazpenen harira, Euskal Herriko Gay-Les Askapenerako Mugimenduak (EHGAM) aurkeztutako mozioaren alde ere bozkatu zuen. Horren harira, azpimarratu zuen gizonezkoendako latexeko preserbatiboa dela GIBaren eta sexu bidezko infekzioen aurkako biderik eraginkorrena.

Gainera, Pedro Lasagabaster alkateak Charles Darwinen Espezien jatorria liburuaren 150. urteurrena gogorarazi zuen; era berean, asteon izandako atxiloketak ere gogor salatu zituen.

2009/11/25

> Berria: Hiesa > OIARTZUN: GAUR BENEDIKTO XVIAK PRESERBATIBOAZ EGIN DITUEN AZALPENEN INGURUAN UDAL OSOKO OHIKO BATZARRALDIAN

  • Oiartzun: Udal Osoko Ohiko Batzarraldia egingo da gaur
  • El Diario Vasco, 2009-11-25
Gaur arratsaldeko 19:00etan, Oiartzungo Udaletxeko Areto Nagusian, Udal Osoko Ohiko Batzarraldia egingo da, besteak beste, ondoren adierazten den gai zerrendaren baitan: Geldialdi orokorra nekazaritzan eta manifestazioa Madrilen lemapean EHNE-k aurkeztutako mozioa, Benedikto XVIak preserbatiboaz egin dituen azalpenen inguruan Ehgamek aurkeztutako mozioa eta 'Espainiar estatuaren azken eraso errepresiboa'ren aurrean aurkeztutako mozioa. Kontratazio mahai iraunkorraren kideak izendatu eta argitaratzeko proposamena. Datuen Babesaren inguruan Jardunbide Egokien Eskuliburuaren edukiei buruzko proposamena. Sententzia bati kasaziozko errekurtsoa jartzeko akordioa berresteko proposamena. Gipuzkoako Parketxe Sarea GPS Fundazioa eratzeko proposamena eta Gipuzkoako Taxisten Elkarteak 2010erako tarifen proposamena. Hauek dira gaurko batzarrean jorratuko diren gaietako batzuk.

2009/11/24

> Berria: Argitalpenak > EDORTA JIMENEZ: "AUSARDIA ALDARRIKATZEN DUT"

  • «Ausardia aldarrikatzen dut»
  • Edorta Jimenezek bere sexu bizipenetan oinarritutako 'Stock 13' liburu «antifaszista» argitaratu du
  • Berria, 2009-11-24 # Garikoitz Goikoetxea . Bilbo
Ausartu da mugak gainditzen, edo haiek zabaltzen. Ez baitu sinesten idazleen ustezko askatasunean. «Ez, ez da egia: ez dugu erabat aske idazten». Horri aurre egin nahi izan dio Edorta Jimenezek (Mundaka, Bizkaia, 1953), Stock 13 liburuarekin (Txalaparta). Egiazko zakil baten irudia jarri du liburuaren azalean; aritu da sexuari buruz lehen pertsonan, azalkeriarik gabe. Eta bide zabaltzaile izan nahi du, atzetik beste batzuk ere etortzea: «Ausardia aldarrikatzen dut».

«Inon sailkatu ezin den liburua» da Stock 13. Jimenezen beraren sexu bizipenak ditu ardatz, liburuko azaletik bertatik hasita. Liburu berezia, sailkaezina dela uste du Jimenezek, baina ez hori egitea zuelako helburu: «Emaitza izan da berezia. Inoiz ez dut liburu hau planifikatu». Barruak hala eskatuta egin du, eta era naturalean idatzi du: «Nik ez dut batere sufritu nire miseriak kontatzen».

Egin du liburua. Baina hori lehen pausoa besterik ez da izan. Bai baitaki liburu «konprometitua» dela. «Konprometitua da zentzu zabalean, askatasunarekin. Esango nuke liburu antifaszista dela». Emakumeekin bizi izandako sexu harremanak ditu ardatz liburuak, eta, beraz, Jimenezek ez du bere burua soilik jarri konpromisoan. «Denok jartzen gaitu konpromisoan, baina zurikeriaz nazkatuta nago». Liburuan sexu harremanak izaten ageri diren emakume guztiekin hitz egin duela argitu du idazleak: «Bide hori konponduta daukat, eta ez naiz horren beldur». Hortaz, erabat libre izan da idazteko eta esateko.

Esaldi batean borobildu du lana: «Potroetan jarri zaidana egin dut». Egin, egin du. Baina hori lehen zatia baino ez da. Nolanahi ere, Jimenezek ez du liburuak sor dezakeen harrabotsaren beldurrik, nahiz eta kontatzen duenak eta liburuko argazkiek zeresana sortzeko aukerak badituzten. «Bakoitzak pentsa dezala pentsatu nahi duena, edo behar duena». Irakurleari eman dio askatasuna liburuari buruz nahi duena pentsatzeko. Askatasun osoz, idazleak liburua egin bezala. «Dena geratzen da irakurlearen iritzirako. Giltzak emanda daude, puzzlea osatuta. Bakoitzak erabakiko du».

Autobiografiaz eta autofikzioaz -«burufikzioa», haren hitzetan- gogoeta egiten du liburuak zati batean. Stock 13 zer den argitzea ere irakurlearen esku utzi du. «Nik irakurleari uzten diot dena erabakitzen: azalaren zergatia, istorioak egiazkoak edo asmatuak diren...». Dena.

Irakurleen esku dago guztia, eta irakurleengan bakarrik. Jimenezek ez baitu literatur kritikariek diotenaren zain egoteko asmorik: «Niri bost kritikariek esaten dutena. Barre egiten dut, ez naiz horren beldur, ez naiz inoiz horren beldur izan». Haren arabera, «ideologizaturik» daude kritikari gehienak. «Eta ezin dira euren ideologiatik askatu». Azkenean, ez du federik euskal literaturaren kritikekin. «Dagoen kritika iruzkinak dira, edo isiltasuna; aipatu egiten zaituzte edo isildu». Are, kritika horiek «kontrolatuta» daudela uste du.

Euskal literaturan gisa horretako lanak ez dira asko. Gutxiago hain gordinak. «Hizkuntzaren emozioaren aldetik, askotan literatura oso hotza da gurea. Hor bizi gara: beroa egiten badugu zaila da, eta, hotza egiten badugu, ez da irakurlearen oso gogokoa», dio Jimenezek. Horrek euskal literatura umezurtz uzten duelakoan da: «Euskaldunok ez daukagu egunerokoan euskaraz edozertaz irakurtzeko biderik».

Liburuaren aurkezpena, etzi
Hutsune horri aurre egin beharra nabarmendu du Jimenezek. Horretarako, haren ustez, «premiazkoa» da Stock 13-ren gisako liburu gehiago egitea euskaraz. Eta bera, behintzat, prest dago horretarako. «Nik nire burua gai ikusten dut astero maila horretako nobelak idazteko». Hala ere, kaleratu berri duena idazteko denbora gehiago behar izan duela aitortu du: abuztuaren 10etik urriaren 19ra, hamar aste ia.

Azkenean, horrekin guztiarekin literatura kaleko jendearengana hurbiltzea du helburu Jimenezek: «Literatura kaleko trintxeretara ekarri nahi dut». Literaturak eta euskarak kalean dutelako irabaztekoa, irabazi beharra, aurrera egingo badute. Hartara, gerra irudiarekin lotu du jarduna: «Nire burua idazletzat ez, baizik eta literaturaren gerrillaritzat kontsideratzen dut».

Kaleko jendea du helburu, eta jendaurreko ekitaldi irekian aurkeztuko du Stock 13 liburua Edorta Jimenezek. Eta era berezian, liburuak eskatzen duen eran. Etzi iluntzean dute egitekoa aurkezpen ekitaldia, Bilbon, Kalderapeko kultur gunean. Jimenez ez ezik, han izango da Rafa Rueda musikaria ere, idazlearen poema erotiko batzuk musikatuta. Galder Perezek eta Ane Zabalak performance bat egingo dute. «Eta agian ustekabekoren bat ere izango da», iragarri du Jimenezek.

> Berria: Eliza > MUNILLAK DIO "HUMIL" ETORRIKO DELA ETA "EROSO" EGIN NAHI DUELA LAN

  • Munillak dio "umil" etorriko dela eta "eroso" egin nahi duela lan
  • Donostiako gotzain berriak adierazi du Zumarragako apaiz laguntzaile garaian bezala aritu nahi duela. Urtarrilaren 9an hartuko du kargua. Elkarrizketa eman dio Euskadi Irratiari.
  • Berria, 2009-11-24
Jose Ignacio Munillak (Donostia, 1961) adierazi du "umil" etorriko dela Donostiako gotzain kargura, eta bere helburua "eroso" lan egitea dela. "Zumarragan apaiz laguntzaile egon nintzenean [1986an izendatu zuten], oso eroso egon nintzen lanean, familia ona osatu genuen", eta Donostian ere horrelaxe egon nahi duela esan du gaur Euskadi Irratiari eskainitako elkarrizketan -hori izan da eman duen lehen elkarrizketa-. Horretarako denerako, "guztien laguntza" beharko duela berretsi du. "Denok gara beharrezkoak".

Donostiako gotzain berriak -urtarrilaren 9an hartuko du kargua, Artzain Onean, eta jakinarazi du Espainiako Estatuko gotzain asko izango direla ekitaldian. Nahiz eta Euskal Herrian polemika sortu duen haren izendapenak, joera kontserbadoreegia eta espainolista duelakoan, Munillak esan du Euskal Herritik zorion dei ugari jaso duela -Palentzian (Espainia) dago gotzain 2006tik- eta denei ezin erantzunda dabilela.

'Kontserbadorea', 'ezkerrekoa' eta halako "hitzetan" ez duela "sinesten" adierazi du, eta berak Ebanjelioa segituko duela Donostiako gotzain gisa ere. Antonio Maria Rouco Varela eta Antonio Cañizares espainiar kardinalen babesa al duen galdetzean, Espainiako Estatuko gotzainen artean "batasun handia" dagoela azaldu du.

> Berria: Eliza > MUNILLAREN IZENDATZEAN GARDENTASUNA ETA EGIA FALTA IZAN DIRELA SALATU DUTE

  • Munillaren izendatzean gardentasuna eta egia falta izan direla salatu dute
  • Gipuzkoak beste era bateko gotzaina behar duela uste dute, eta Interneten sinadurak biltzen hasi dira
  • Berria, 2009-11-24 # Ainara Arratibel . Donostia
Argitara emandako gogoeta baten bidez, eliztar talde batek gogor salatu du Juan Ignacio Munilla Donostiako gotzain berriaren izendapena. Horretarako jarraitu den prozesuari «egia eta gardentasuna» falta izan zaizkiola iritzi diote. «Era mingarrian gutxietsita, engainatuta eta adingabea balitz bezala tratatua sentitzen dugu geure burua». Munilla «elizbarrutiko pastoral bideei ageriko gogo txarra erautsi dien pertsona» dela uste dute, eta beste era bateko gotzaina behar duela Gipuzkoak. Hala, gotzain berriaren izendapena «erantzukizunez» onartzeko eskatu diete gainerako eliztarrei. «Orain arte bezala, senidetasunezko jarrera kritiko eta eraikitzailea izateko eskatzen diegu, kristau elkartearekiko duten lotura afektibo eta eraginkorretik aldendu gabe». Gogoetarekin bat egin nahi dutenek gaurtik aurrera izango dute horretarako aukera www.donostiakogotzainberria.org webgunean.

Bestalde, gogorarazi dute Benedikto XVI.a aita santua dela Munillaren izendapenaren erantzulea, Elizaren elkartasunaren eta batasunaren erantzule baita. Baina izendapena «estrategikoki eta aurrez» diseinatu den susmoa dute gogoeta plazaratu eta babestu duten eliztarrek. «Bereizketa hobea egiteko datuak bildu, jaso eta baloratzeko orduan gure elizbarrutiko elkarte heldu eta konprometitua kontuan hartu gabe egin dute prozesu hori». Horren harira, San Leon Handia aita santuaren esaldi bat ekarri dute gogora: «Denen buru ipini behar duenak denek aukeratua behar du izan». Hori hala ez izateak «samina eta haserre sakona» eragin die. «Era ebanjelikoago batean jokatu izan balitz, une hau 'graziazkoa' izan zitekeen kristau taldearentzat».

Sinatzaileak kezkatuta agertu dira gizarteak dituen arazoengatik, baita Elizak gazteen artean ebanjelioa adierazteko nahiz bokazio bideak sustatzeko dituen arazoengatik ere. Hori ikusirik, nabarmendu dute Eliza Ebanjelioaren Zerbitzura dokumentuan Gipuzkoako Eliza gizarteak dituen kezkei erantzuten saiatu zela, baita «ilusioa eta dinamismoa» jasotzen dituen ebanjelizazio molde bat adierazten ere. Besteen artean, Elizaren erantzukizunetan emakumearen itzala areagotzeko egindako hausnarketa, eta pastoralgintza sozio karitatezkoa garatzeko nahiz gizarte bizitzan laikoen konpromisoa sakontzeko egindako lana jartzen dituzte horren adibide. «Munillak, ordea, idazkian zehaztutako norabideak aldatuko dituen susmoa dugu, Eliza berritzeko esperientzia hori baliogabetuz; batik bat pertsona konprometituei dagokienez».

Gotzain berriari eskaria
Hori guztia kontuan hartuta, Elizaren hierarkiarekiko konfiantza «larriki zauritua» geratu dela uste dute. Dena den, itxaropenerako mezu bat ere eman nahi izan dute. «Espero dugu gotzain berria Gipuzkoako kristau elkarte osoaren zerbitzura dagoen artzaina izaten saiatzea, eta gure elizbarruti honen ibilbidea eta norabidea errespetatu eta onartzea. Ez dezala arinegi jokatu aski hondatua dagoen elkartasunean zatiketa handiagoa sor dezaketen erabakiekin».

Bide horretan, Vatikano II. Kontzilioaren bidea jarraitzeko eskatu diote Munillari, azken urteetan Gipuzkoako Elizak urrats nabarmenak egin dituelako bide horretan. «Benetako artzain izan ditugun gure gotzainek, errealitate sozialarekin eta Jesusen Berri Onarekin leial jokatu nahirik, bide bat zehaztu digute, gure herriaren poz, tristura eta itxaropenenetan bidelagun izanez».

Gipuzkoako eliztarrei laguntza eskatu die Juan Ignacio Munillak
Hitz egin du. Donostiako gotzain hautatu gisara lehen gutuna plazaratu du Jose Ignacio Munillak. «Nire aurreneko hitz hauekin hasiera eman nahi nioke aurrerantzean zuekin izan nahi dudan tratu pertsonal eta ahal den gertuenekoari». Bide batez, «laguntza» eskatu die Gipuzkoako eliztarrei a abiatu berri duen prozesuan alboan izateko. Testuan, aparteko lekua egin dio orain arte Donostian gotzain jardun duen Joan Mari Uriarteri. «Aita batek bezala hartu nau, eta aholku jakintsuak eman dizkit». Apezpiku gisara egin behar duen bidean aurrera egiteko eliztarren arteko «senidetasuna» indartu behar dela esan du.

2009/11/22

> Erreportajea: Homofobia > BULLYNG HOMOFOBIKOA: EZ DUTE NAHI IKASKIDE GAYRIK

  • Bullying homofobikoa: Ez dute nahi ikaskide gayrik
  • Mutikoari ez zaio futbola gustatzen, dantza bai. Afeminatua da. 12 urte ditu eta oraindik ez daki mutilak gustatzen zaizkion ala ez. Gauza bat badaki: ikaskide mutilek iseka egiten diote, kopetean du etiketa: marikoia. Bullying homofobiko kasu tipikoa.
  • Argia, 2009-11-22, 2207. zenb. # Onintza Irureta
Jesús Estombarekin egon gara. Gehituko (Euskal Herriko lesbiana, gay, bisexual eta transexualen elkartea) Infasis ataleko koordinatzailea da. Nerabeen jarrerak aniztasun afektibo-sexualaren aurrean izeneko ikerketaz galdetu diogu. Lehen aldia da horrelako ikerketa egin dena Euskal Herrian eta zergatik egin duten galdetu diogu. Gehitun bazuten ustea ikastetxeetan homosexualitatearen gaia ez zebilela bide onetik. Usteak ziren, oinarririk gabeak. Horretara dator 2007-2008ko ikerketa; batetik, Gehitu elkarteak berak jakin nahi zuelako ikastetxeetan zer ari den gertatzen eta bestetik, erakunde publikoen aurrean datu serioak aurkezteko aukera zelako. Emaitzak eskutan Estombak argi du, usteak ez dira erdia ustel: gazteen jarrerak homofoboak dira. Ikerketa 2007-2008 ikasturtean egin zuen Gehituk Donostiako hainbat ikastetxetan. 14 eta 18 urte arteko 155 mutilek eta 168 neskek bete zuten hamabost galderako galdetegia. Ikerketak bi aurrekari baino ez ditu Espainiako Estatuan, Madrilgo Coslada herrikoa eta San Bartolomé de Tirajana Kanariar Irletakoa.

Lau ikasle jipoituak izan dira
Eskuineko orrialdean dago hainbat datu. Lau ikaslek aitortu dute jipoituak izan direla, hamahiru mehatxatu egin dituzte eta gauzak bota dizkiete hamazazpiri. Jarrera homofoboak jokabide bihurtu dituztenen eta ikusi dituztenen datuak ere ez dira ahuntzaren gauerdiko eztula. Lekukoena deigarria da, gazteen %73,99ak norbait iraintzen ikusi du, eta %52,32ak, jipoitzen. Estombak ikerketan hurrengo galdera ez egitearen pena du, alegia, “Jarrera homofoboak ikusi dituzu eta zer egin duzu?”, zeren badirudi ikusi eta ez dutela ezer egin, begira geratu direla, eta lekukoek horrelako jarrera izatea sutarako txingarra da. Estombaren ustez, ikasle lekukoek ez dute loturarik egiten marikoi deitzearen eta horren atzean dagoen guztiaren artean. Badakite iraina dela, baina ez du alarmarik pizten.

Neskak ulerkorrago
Ez dituzte berdin erantzun hamabost galderak neskek eta mutilek. Sexu aniztasuna neskek errazago onartzen dutela dirudi. Desberdintasun horien zergatiak galdetu dizkiogu Estombari: “Ikerketak emaitza batzuk eman ditu, hortik aurrerakoak interpretazioak dira, nahi baduzu, nireak. Gizonak asko dauka galtzeko, emakumeak ez, beti egon baita bigarren mailan. Homosexualitatearekin gizonaren eredu klasikoa puskatzen da. Ikerketan ikusten da mutilek jarrera okerrena gayekiko dutela, atzerago geratzen dira bisexualak eta transexualak.

Urrutikoari bai, gertukoari ez hainbeste
“Abestiaren letrarekin geratu dira, baina ez melodiarekin”. Erantzun kontraesankorrak baitaude ikerketan. Alegia, maila teorikoan aurkeztutako egoeretan (Egokia al da mespretxuz tratatzea sexu bereko pertsonak gustukoak dituztenak?) sexu aniztasunarekiko malguagoak dira gazteak eta gertuko egoeretan (Alboko ikaslea gay, lesbiana edo bisexuala dela jakingo bazenu zein erreakzio izango zenuke?) jarrera homofoboagoak dituzte.

Ikerketako emaitza batzuk baino ez ditugu aipatu hemen. Balorazio orokorra zein den galdetu diogu Estombari: “Jarrera homofoboak gainditu al ditugun galdetzen didazu? Ez, segi eskolara. Ikasleek beraiek esan dute ez dela toki segurua ikastetxea gay, lesbiana, bisexual eta transexualentzat. Emaitzak irakurrita kontzentrazio esparruak dirudite eskolek, eta kontu, 323 ikasle horietatik %12k adierazi dute homosexual direla edo zalantzak dituztela”.

Bullying homofobikoaz ikastaroa
Argia aldizkariak bullying homofobikoa lantzea erabaki zuen duela hilabete batzuk. Balizko gaien karpetan gorde genuen, argitaratze datarik eta egilerik gabe. Halako batean, UEUko Udako Ikastaroen artean, artikulu honen egileak ikastaro bat topatu zuen: Bullying homofobikoa: nola ekidin sexu aniztasunarekiko diskriminazioa gazteengan? Hiru eguneko ikastaroa Eibarko Markeskoan. Pare-parean. Kazetariak hara joan eta gaia abian jartzea pentsatu zuen.

Hamabost bat laguneko taldea izan zitekeen gehienez; zazpi baino ez ginen elkartu. Harridura adierazi genion Udako Ikastaroen arduradunari. Hark aipatu zigun emakumeen aurkako indarkeriaz aurreikusitako ikastaroak ez zuela aurrera egin bik baino ez zutelako izena eman. Gai arantzatsuegiak nonbait.

Hiru irakasle, irakasle gaia, aisialdiko begiralea, berdintasun teknikaria eta kazetaria ginen taldean. Gidari lanetan Monika Martin eta Eider Goiburu Lahia-Nahia Sexologia Elkarteko kideak. Biek Gipuzkoako Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetan sexu heziketako eskolak ematen dituzte. Bullying homofobiko kasuak kudeatu behar izan dituzte ikastetxe batean baino gehiagotan.

Ikastaroko partaideek, haur-gazteekin lanean oso ohituak, barruak hustu zituzten: egunero eskoletan eta aisialdi taldeetan ikusitakoak kontatu zituzten eta Martin eta Goiburu irakasleen laguntzaz irtenbideak aurkitzen saiatu ginen. Bullying homofobikoaz diagnosi zorrotza egiteko intentziorik gabe, hona ikaskideen barrenetik ateratako kezkak eta egunero bizi dituzten zailtasunak.

Beti gertatu dira eta beti gertatuko dira
Ikastetxeetarako, sexu aniztasunari buruzko unitate didaktikoa dago –EAEz ari dira ikastaroko ikaskideak–. Curriculumak dio gai hori landu behar dela, baina egonean dago. Sexu heziketa Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan irakasten zaie, ikastaroko partaideen iritziz, haurdunaldiak saihestea da helburu nagusia. Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan ez da ezer lantzen, ez dago programarik.

Eskoletako irakasleak, kolore guztitakoak marraztu dituzte partaideek: bullying homofobikora iritsi aurreko prebentzioa landu beharko lukete, baina askotan bestaldera begiratzen dute, “beti gertatu dira horrelakoak eta beti gertatuko dira”. Bestalde, irakaslearen lan zakua gainezka dago: “Bullying homofobikoa ere guk landu behar al dugu?”. Homosexualitatea gaixotasuntzat dute irakasle gutxi batzuek: “Pasako zaio”. Beste asko, ulerkor bai, baina deseroso sentitzen dira gaiaren aurrean.

DBHn irakasleak kimikoak, matematikoak, historialariak dira, ez dute sexu aniztasunaz inolako formakuntzarik. Partaideek hala borobildu dute ikastetxeetan bizi duten panorama: eskola komunitateak ez daki nondik jo.

Haur Hezkuntzan lan egiten duen irakasle batek ziklo horren garrantzia azpimarratu nahi izan zuen. Haur Hezkuntzako garaian ari dira haurrak euren gorputza esploratzen eta garai hori geletan baliatzea aldarrikatzen zuen. Kontraesanak ere gogora ekarri zituen: gelan gona janzten du neskak bezala mutilak, azazkalak margotuta dabiltza, besarkadak dauzkate elkarrentzat eta eskutik helduta doaz. Haur Hezkuntzako irakasle aipatu berriak esana: “Ikastetxeko eskailerak jaitsi ahala mutilen eskuak askatzen doaz, besarkadak atzean geratu dira. Badakite non bai eta non ez”.

Zailtasunak, ezinak... barrenak hustu zituztela profesionalek, alegia. Alabaina, ezintasunak agertzeko uneak izan ziren bezala, irtenbideak aurkitzeko ariketa asko egin genuen. Bullying homofobiko kasu errealak aztertu genituen. Honakoa bata: futbolean hasi dira neska-mutilak. Mutil horietako batek beste mutil bati esan dio: “Zuk ezin duzu, luma daukazu”. Beste bat: mutil jaioak neska izan nahi du eta ikastetxean nesken komunak erabili nahi ditu. Neskek ez dute beren komunetan onartu nahi.

Bi adibide horiek papera eta boligrafoa hartuta landu genituen, irtenbideak pentsatzeko astia hartuta. Hurrengo bi ariketetan ez genuen horretarako astirik izan. Bi antzerki egin genituen, norberak rol zehatza zuen jokatzeko eta momentuan inprobisatu behar zen. Tentsio handiko ariketa izan zen horietako bat: ikasgelan irakaslea sartu da eta ikusi du nola ikasle batek besteari mahai gaineko gauzak lurrera bota dizkion. Irakasleak ez daki, baina neska hori jazarri egiten dute lesbiana dela egotzita. Bullying homofobikoaren osagai guztiak daude hor; erasotzailea, ikusleak, biktima, eta irakaslea ahal duena egiten. Rol jokoa bukatutakoan, Martin eta Goiburu irakasleek ariketa goitik behera errepasatu dute. Rol joko eta bestelako adibideetan landutako irtenbideak ez dira errezeta magikoak eta egoera jakin bakoitzari emandako erantzun guztiak ezin dira hemen jaso. Ea ondokoak zerbaitetarako balio duen. Hasteko, irakasleak jabetu behar du zerbait onargarria ez dena gertatzen ari dela, ez du balio “beti gertatzen dira horrelakoak” esan eta kito egiteak. Irakasleak arreta deitu behar dio erasotzaileari, eta ez ahaztu bullying homofobikoan gakoetakoa diren ikusleekin. Ez dago zertan erasotzaile-ikusle-biktima hirukotearekin gertatutakoa batera landu beharrik. Oso normala da biktimak jazartzen dutenen aurrean ahorik ez irekitzea. Eskola komunitatea jakinaren gainean jarri eta erasotzaile, ikusle zein biktimaren gurasoekin hitz egin.

Bullying homofobikoa ez da existitzen
Bi rol jokoak gogorrak izan badira, bi bideo eztarriko zuloan geratu zaizkigu. Alicia Santolayaren bideo erreportajean (Zergatirik gabeko suizidioak) Alba Payas Gironako psikoterapeuta ageri da. Harengana bere buruaz beste egin duten gaztetxoen gurasoak doaz. Gurasoek ez dakite semeek (beti mutilak ageri dira) zergatik hartu duten halako erabaki latza, ume normalak ziren, bere buruaz beste egiteko arrazoi agerikorik ez zuten.

Frantziako Estatuan, 16 eta 39 urte arteko gizonetatik bere buruaz beste egiten saiatzen diren hirutik bat homosexuala edo bisexuala da. Espainiako Estatuan esaten da, nerabeek bere buruaz beste egiten dutela buru-nahasmenduengatik, arrisku jarrerengatik, edo drogak kontsumitzeagatik, homofobia ez dago zerrendan. Bullyingaz hitz egiten denean homofobia ez da aipatu ere egiten eta Alba Payasen ustez lehen kausa da.

Bigarren bideoak Vestido nuevo (Sergi Ferrer) izena du. Ondokoa gaia: inauteriak dira eta ikastetxeak ohartarazi du arratsaldean dalmataz mozorrotuko direla haurrak. Mario mutikoa soinekoa jantzita agertu da goizean. Ikasgelan sartu denean irakaslea aho zabalik geratu da: “Mario, zer egiten duzu?”, ikaskide guztiak begira isil-isilik. Mariok dalmata mozorroa bizkarzorroan darama, gaur goizean ez da mozorrotuta joan eskolara. Eskandalua, ikaskideak iseka, zuzendariarengana eraman dute, aitari hots egin diote. Aitak trajearen jakarekin estali eta etxera eraman du.

Ikastaroko gelan isiltasuna nagusi, ordu batzuk lehenago taldekide batek gai horixe bera jarri zuen mahai gainean: “Mutikoa daukat eta gustura eramango nuke eskolara soinekoarekin, berari gustatzen baitzaizkio eta etxean janzten ditu. Ez naiz ausartzen”. Zein ausartzen da mutikoa eskolara soinekoa jantzita eramaten? Bullying homofobikoa ez baita orientazio sexualaz ari soilik, baita genero rolen mugez ere. Mariok muga gainditu du.

  • Eider Goiburu, sexu hezitzailea
  • “Ikuslerik gabe erasoak ez luke zentzurik”
Oriotarra (Gipuzkoa), Lahia-Nahia Sexologiako Elkarteko kidea da eta sexu hezitzaile ari da Gipuzkoako ikastetxeetan. Psikologoa da eta berdintasun agentea ere bai. 11 eta 20 urte arteko gazteekin egiten du lan eta berak dio bulliyng homofobiko kasu gehien DBHn izaten dela.

Bullying kasu askoren atzean homofobia ezkutatzen omen da.

Bullying kasu askotan homofobia ez da oinarri, baina bullying asko kasu homofobiko bihurtzen dira. Adibidez, mutil bati hasieran gilipollas deitzen zioten eta bukaeran puto gay edo puto maricón. Ez zen afeminatua, ez gaya. Baina irain potoloa da adin horietan gay izatea.

Bullying homofobikoaz hitz egiterakoan beti mutilak aipatzen ditugu.
Biktimak orokorrean mutilak izaten dira. Gizartean nesken genero rola aldatzen ari da, malguagoa da, neskak mutilen eremuetan sartzea askoz onartuago dago: kirola egin, arropa zabalagoa jantzi... Mutilek nesken eremuan sartzea zailago dute. Mutilek futbolean jolastu beharrean dantza egiten badute puntu asko dituzte erasotuak izateko. Nesken rola malgutu da eta beraz eraso gutxiago dago, mutilen rolak oso estatiko jarraitzen du eta hortik pixka bat ateratzen dena zigortua da.

Mutila ez da ezkutuan geratzen.
Batez ere afeminatua erasotzen da, genero roletik ateratzen dena. Homosexualitatearekin dauka zerikusia, baina ez hain zuzen.

Nola bizi du biktimak egoera? Zer dio berak?
Biktimak ez du ezer esaten. Hori da arazoa. Ez du ezer esaten, beldurra dauka zerbait esaten baldin badu erasoa areagotuko dela. Nerabezaroan lagunek garrantzi handia daukate eta derrepente lagunik gabe geratzen dira, edo taldeak baztertuta daukan beste norbaiten lagun baino ez dira. Bakardade hori bizitzea oso gogorra da.

Gainera, heterosexual izateko hezten gaituzte eta nerabezarora iritsi eta hasten bazara pentsatzen igoal ez zarela heteroa... Ikasi duzun egitura hori puskatzen ari zara guztiz, zure barnean bizi duzu hori dena, eta kanpotik ez daukazu laguntzarik. Egunero eskolara joatea sufrimendua da. Batzuk bullyinga sufritzen ari dira eta beste batzuek homosexualitate prozesua isilean eramaten dute. Azken horiek onartuak dira, baina ez dutelako ezer esan. Sentitzen dutena ezin dute adierazi besteen aurrean zeren inork ez lieke ulertuko.

Biktima eta erasotzailearen figuraz gain ikuslearena lantzen duzue.
Inportanteena da. Norbaitek eraso egiten du beste norbait begira dagoelako, ikuslerik gabe erasoak ez luke zentzurik. Ikuslea da erasoaren unean indar gehien daukana, ez badira erasoa ikustera joaten edo ez baldin badute onartzen aukera askoz gehiago daude bullying kasuek atzera egiteko.

Zenbateraino jabetzen dira ikusleak egiten dutenaz?
Ez dira kontziente, esaten dute beraiek ez daudela inplikatuta horretan. Bestalde, beldur dira muturra sartzeko eta estigmatizatuak izateko, alegia, erasotua defendatzen badut ni ere erasoatua izango naiz. Neskak erasotuarekin egoten dira, baina erasoaren momentuan bertan inor ez da ausartzen erasotzaileari esatera: “Pasatu egin zara! Nora zoaz?”.

Zerk harritu zaitu gehien ikastetxeetan?
Helduek. Badira helduak uste dutenak hau dena gaindituta dagoela eta esaten diezunean beren seme-alaben gelan bullying homofobikoa gertatzen ari dela, ez da ez dizutela sinesten, baina beren seme-alabak homofoboak direla esaten badiezu sinestea zaila egiten zaie. Esaten dute badituztela ereduak telebistan, familian... Ez dute ulertzen euren seme-alabak homofoboak izatea.

Jarrera horrek harritu egiten nau eta kezkatu ere bai. Helduak ez bagara gai errealitatea ikusteko, dena gaindituta dagoela uste badugu, ezin dugu hori landu. Gurasoez ari naiz, irakasleek gelan ikusten dute.

Sexu aniztasunaren normalizazio bidean zein nota jarriko zenieke ikasleei?
Nerabeek argi dute zer den esan behar dena, politikoki zuzena, baina jokabidez ez dabiltza ondo. Bestalde, gauza bat da nerabezaroa eta bestea gaztaroa. Gaztaroan jarrerak hobetu egiten dira. Nerabezaroan eredu oso itxiak dituzte, segurtasuna sentitu nahi dute. Eredu horietatik ateratzea gogorra da. Gaztaroan bakoitzak hobeto daki nondik jo nahi duen, bere buruarekin hobeto dago; errazago onartzen da norbera eta bestea.

> Iritzia. Xabier Euzkitze > MUNILLA SENDATZAILEA

  • Munilla sendatzailea
  • Noticias de Gipuzkoa, 2009-11-22 # Xabier Euzkitze
Aho bizarrik gabe hitz egin du Jose Manuel Vidalek, erlijio gaietan aditu denak, Gipuzkoako gotzain berriari buruz: "Munillari Zumarragako talibana deitzen diogu, parrokia hartako buru zela egindako bideagatik. Guztiz kontserbadorea da, eskuin-eskuinekoa pentsakeraz. Rouco Varelaren ildoari atxikirik dabil aspaldian. Haren antz handia du, gainera, gauza askotan. Aurrez-aurreko tratuan abegikor azal litezke, baina gero jarrera eta jokaeretan oso gogor eta zurrunak dira biak. Edozein gisaz, gazte-gaztetatik izan da halakoa Munilla. Toledoko apaiztegira jo zuen teologia ikasketak egitera, Donostiakoa irekiegia iruditzen zitzaiolako. Han izan zituen maixuek markatu dute Munillaren bilakaera, eta han egindako lagunek erakusten digute nolako jendez inguratuta egotea gusta-tzen zaion. Halaber, azken boladako izendapen berriek argi uzten dute Erromak hartu duen bidea zein den, gero eta ildo kontserbadoreagoa markatu nahi du. Gipuzkoako apaizak ez dira matxinatuko, ez dute altxamendu publikorik egingo, baina azpi-joko handia egon liteke. Munillak Uriarterekin zer nolako jokaera izan zuen badakigu, bileretara nahi zuenenean bakarrik joan eta gotzainaren aginduei muzin. Oso litekeena da orain trukean odolkiak jaso behar izatea, apaizengandik jarrera bertsua jasan behar izatea".

Oso gizon mediatikoa da Munilla. Palentziako gotzaindegi xumean egon arren, askotan lortu du estatu mailako medioetan ere oihar-tzuna izatea. Abortuaz esan berri dituenek ez naute batere harritu. Gure Kalakara hizpalau aldiz etorria da Munilla, Palentziako gotzain izendatu aurretik. Beldurgarriak iruditu zi-tzaizkidan homosexualez esan zituenak, esate baterako. Gaixotzat ditu, baina senda litekeen gaixotasuna dela esan zigun. Berak bi sendatu omen zituen. Donostiako apaiztegia irekiegia iruditzen baldin bazitzaion, antzeko iritzia izango du Gipuzkoako egungo gizarteaz ere. Agian sendatu egin nahiko gaitu. Niri gaixorik segitzen utz diezadala, otoi.

2009/11/20

> Iritzia: Gara > EMAKUME SAHARAR "ARRISKUTSUA"

  • Emakume saharar «arriskutsua»
  • Gara, 2009-11-20 # Editoriala
Lanzaroteko (Kanaria uharteak) aireportuan gose greban dagoen emakumea arriskutsua dela esango luke polizia guztiak herritarren zerbitzuko lagunak direla sinesten duenak, azken egunotan bi polizia motarekin jardun baitu sesioan. Marokoko Poliziak Aaiunen (Mendebaldeko Sahara) sartzen utzi ez eta Kanaria uharteetara kanporatu ondoren, Guardia Zibilak gauero aireportutik botatzen du. Emakume hori Aminatu Haidar ekintzaile sahararra da. Bere osasun egoera makala gorabehera, astebete darama gose greban, Marokoko Gobernua salatzeko protestan. Eta, GARAk egin zion elkarrizketan argi utzi zuenez, Gobernu espainola salatzeko ere bai.

Susmagarria da Haidarren kanporaketa eta Madrilen kolaborazioa Nazio Batuen Erakundea Mendebaldeko Sahararen gaineko negoziazioak sustatzen ari denean gertatu izana. NBEk Mendebaldeko Sahararen autodeterminazio eskubidearen aldeko ebazpenak eman ditu, baita Marokok sahararren giza eskubideak urratzen dituela salatu ere; hala ere, nazioarteko komunitateak beste alde batera begiratu nahiago du, eta Gobernu espainolaren kasuan jarrera hori larriagoa da. Horregatik Haidarrek bere protestarekin, bere bizia arriskuan jarrita, nabarmen utzi du Madrilgo Gobernua, oraingoan bere deportazioaren konplize gisa. Gauza jakina da Estatu espainola -bereziki gizabanakoen eta herrien eskubideen gaineko gaietan- ez dela NBEren ebazpenak aintzat hartu zalea, eta kolonia izan zuen Mendebaldeko Sahararen kasuan haren erantzukizuna handiagoa da, bere zor historikoa kitatu beharrean, handitu egin baitu. Interes aitorrezinak -baina ezagunak- direla eta, Rabaten estrategiaren kolaboratzailea da; errege espainolaren «anaia txikiaren» kolaboratzailea, alegia.

Horiek horrela, Aminatu Haidarrek, emakume arriskutsu horrek, Estatuko herrietatik jaso duen elkartasuna azpimarratu du. Izan ere, nazioarteko komunitatearen ezaxola eta hipokrisiaren aurrean, sahararrek ezinbestekoa dute herrien elkartasuna.

> Berria: Eliza > JOSE IGNACIO MUNILLA IZANGO DA DONOSTIAKO GOTZAIN BERRIA

  • Jose Ignacio Munilla izango da Donostiako gotzain berria
  • Radio Euskadik jakitera eman duenez, Jose Ignacio Munilla izango da Juan Maria Uriarteren ordezkoa. Informazioa datozen orduetan baieztatuko dute.
  • EITB, 2009-11-20
Jose Ignacio Munilla izango da Donostiako gotzain berria, Radio Euskadik jakitera eman duenez. Gauzak horrela, Munilla izango da Juan Maria Uriarteren ordezkoa Vaticanoak horrela erabakita.

Adituek Elizako alderdi kontserbadoreenean kokatzen dute Munilla, izan ere, Rouco Varela Espainiako Gotzain Batzarreko presidentearen gertukoa da. Egun, elizgizon euskalduna Espainiako Gotzainen Batzarrean Gaztediaren pastoralaren arduraduna da.

Abortuari, homosexualitateari edo euskal gatazkari buruz eman dituen iritziek polemika piztu dute. Abortuari buruz, esaterako, Abortu Legea onartzen duena “hilketaren konplize” dela esan du orain gutxi.

Ezagun da, era berean, hedabideetan bere iritzia emateko duen ohitura. Iritzi artikuluak idazten ditu egunkarietan eta blogetan eta Radio Maria eta Cope irrati-kateetan kolaboratzailea da.

  • Soslaia: Munilla, gotzain kontserbadorea, Uriarteren ildotik urrun
  • Palentziako gotzain ohi eta Juan Maria Uriarteren ordezkoa Espainiako Estatuan izendatu zuten gotzain gazteena izan zen 44 urterekin.
  • EITB, 2009-11-20 # Mani Gimenez
Jose Ignacio Munilla Agirre 1961eko irailaren 13an jaio zen Donostian eta ezaguna da 2006an Espainiako diozesiak inoiz izan duen gotzain gazteena bilakatu zelako. Vatikanok Palentziako gotzain izendatu zuen 44 urte zituenean.

Teologian eta Espiritualtasunean lizentziatua, apaiz ordenatu zuten Gipuzkoako hiriburuan, 1986ko ekainaren 29an.

Lehenengo lantokia Zumarragako Jasokunde parrokia izan zuen apaiz izendatu eta berehala. Baina udalerri gipuzkoarrean bertan, San Salvadorren aritu zen apaiz lanean 1990tik 2006ra arte, eta bertan oso pertsonaia ezagun bihurtu zen.

Apaiz gipuzkoarrek bere bidea egitea eta Juan Maria Uriarte eta Jose Maria Setien gotzainen ildotik aldenduta jardutea leporatu izan diote. Adituek Elizako alderdi kontserbadoreenean kokatzen dute Munilla, izan ere, Rouco Varela Espainiako Gotzain Batzarreko presidentearen gertukoa delako.

Egun, elizgizon euskalduna da, Espainiako Gotzainen Batzarrean Gaztediaren pastoralaren arduradun.

Abortuari, homosexualitateari edo euskal gatazkari buruz eman dituen iritziek polemika piztu dute. Abortuari buruz, esaterako, Abortu Legea onartzen duena "hilketaren konplize" dela esan du orain gutxi.

Ezagun da, era berean, hedabideetan bere iritzia emateko duen ohitura. Iritzi artikuluak idazten ditu egunkarietan eta blogetan eta Radio Maria eta Cope irrati-kateetan kolaboratzailea da.

2009/11/18

> Iritzia: Gara > TRANSEXUALEN ESKUBIDEAK AITORTZEKO LEGEAK ESKUBIDE HORIEK ERRESPETARAZTEKO IZAN BEHAR DU

  • Transexualen eskubideak aitortzeko legeak eskubide horiek errespetarazteko izan behar du
  • Gara, 2009-11-18
Legeak agintariek herritarren onerako sortutako xedapenak dira. Hala behar luke, baina legeen helburua asetzearen ondorioz eta ez hiztegiak hala dioelako soilik. Joan den astean Nafarroan transexualen eskubideak aitortzen dituen legea onartu zuten, eta gutxiengo baztertu baten egoera hobetuko duen legea onartzea berez pozgarria da; espero izatekoa da ondoren betetzea, bere helburua lor dezan. Beti ez da hala gertatzen, ordea, eta kasu horietan legearen funtzioa apaingarri hutsarena da. Iñigo Lamarca arartekoak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoarako ere eskatu du transexualen eskubideak aitortzen dituen lege bat. Eta Arartekoak eskaera hori egiten zuen bitartean, 2009ko aurrekontuetan onartutako transexualentzako kirurgia ebakuntzak egiteko laguntzak desbideratu egin ditu PSEk. Diru kopuru hori Osakidetzak kirurgia horiek ez zituelako bere gain hartzen sortu zituen Gizarte Gaietako Sailak eta, txikia izan arren, laguntza zen. Orain, krisia dela-eta, omen, laguntza txiki hori kendu dute, gizarte gastua ez murrizteko promesari muzin eginez. Transexualen legea iragarri dute, apaingarri bat nonbait, hura onartu baino lehen ahaztuta baitute zertarako balio duen.

2009/11/17

> Berria: Justizia > ASUN CASASOLA: "ZEIN MERKE ATERATZEN DEN 20 URTEKO NESKA BAT HILTZEA!"

  • Asun Casasola: «Zein merke ateratzen den 20 urteko neska bat hiltzea!»
  • Epaimahaiaren erabakia frogetan baino, frogatu gabeko hipotesietan oinarritu dutela uste du Nagore Laffageren amak
  • Berria, 2009-11-17 # Ainhoa Sarasola . Irun
Nagore Laffageren hilketaren inguruko epaia kaleratu zen egunean, iragan ostiralean, «etsita» eta erabakia sinetsi ezinik agertu zen Asun Casasola. Hiru egun igarota egin du erabakiari buruzko balorazio pausatuagoa, eta alabarena giza hilketa ez, erailketa izan zela guztiz argi duela berretsi du: «Ez da ama baten itsukeria; dauden frogetan oinarritzen naiz». Nahiz eta onartu eta errespetatu, zinpeko epaimahaiko kideek hartutako erabakiarekin «desadostasuna» agertu, eta azkenean «justizia egiteko» itxaropena duela adierazi du Casasolak. Ez baitu ulertzen nolatan sinetsi dituzten hilketa onartu zuen Jose Diego Yllanesek emandako argudioak. «Zein merke ateratzen den 20 urteko neska bat hiltzea eta lau egunetan kalera ateratzea lege hauekin!». Hori aldatu behar dela aldarrikatu du.

Irungo udaletxean (Gipuzkoa), bertako bi zinegotzik lagunduta, egin zuen Casasolak epaiaren inguruko balorazioa, atzo. Ebazpenarekin ados ez egonda ere eta kasua zinpeko epaimahaiaren bidez epaitzeko aukerarekin hasieratik zalantzak bazituen ere, epaimahaikideen zeregina ez da xamurra izan, haren ustez. Gogorarazi du auzi saioak oso luzeak izan zirela, iluntzera arte iraun zutela eta haietan informazio andana eman zela. Horrek guztiak erabakian eragin ahal izan zuen, Casasolaren hitzetan, epaimahaikideentzat ere oso zaila izan dela iritzita.

Horregatik uste du agian auzia ez zela zinpeko epaimahai batek epaitzeko modukoa. «Uste dugu epaimahaiak frogatuta ez dauden gertaerak hartu dituela aintzat, eta baztertu egin dituela frogatuta zeuden beste asko». Horien artean, Laffagek Yllanesi mehatxu egin ziola sinestea aipatu du: «Hori espekulatzea da, inork ez daki zer gertatu zen bien artean». Alabak jasotako kolpeak, 112ra eginiko deiak eta frogatutako beste zenbait gertaera gogorarazi ditu.

«Epaimahaiak huts egin du, frogak eta alderdikeriarik gabeko pertsonek esandakoak ez dituelako behar bezala ikusi. Haietariko inork ez al du pentsatu bera [Yllanes] esaten ari zena bere bertsioa zela? Inork ez daki zer pentsatzen zuen Nagorek. Non dago nire alabaren bertsioa?».

Yllanesen defentsa abokatuak proposatutako eta epaimahaiak aintzat hartutako lau aringarriek - alkoholaren eragina, haserraldia, delitua aitortzea eta kaltea ordaintzeko nahia- ez dute zentzurik Casasolarentzat. Bat berarekin ere ez daude ados. «Oso kolpe gogorra izan da. Sinetsita nengoen frogak ikusiko zituztela, baina jabetu naiz ez dituztela ikusi».

Epaiketan akusazio gisa jardun duten instituzio guztiek, familiak bezala, aringarririk gabeko erailketaren akusazioari eusten diotela gogorarazi du. Nolako helegitea jarri zehazteko, epaia kaleratzeko zain daude. «Nagorerekin justizia egiteko zain jarraitzen dugu; Nagorerengatik eta emakume guztiengatik».

Arnasa hartzeko beharra
Laffage hil zutenetik elkarretaratze eta ekimen ugari egin dira hamasei hilabeteotan, senideek eta emakume taldeek sustatuta. Denbora honetan jasotako babesa eskertu die herritarrei Laffageren amak. Baina aurrerantzean, luze gabe bederen, familiak ez duela elkarretaratzeetara deitzen jarraitzeko asmorik azaldu du. Nekatuta daudela, eta arnasa hartzeko beharra dutela. «Ez dut indarrik gaur gaurkoz horrekin jarraitzeko. Min handia dut barren-barrenean». Helegitea jarriko dutela eta abokatuek lanean jarraituko dutela gehitu du.

Indarrak batzeko denbora hartu aurretik, atzo iluntzean Astelehen Lilak ekimenak deituta Iruñean eginiko elkarretaratzean parte hartu zuen Casasolak. Inoiz baino jende gehiago batu zen atzo. Ekimeneko kideen ustez, epaia ez da justua izan, eta ez dituzte onartzen epaimahaiak aringarri gisa aintzat hartutakoak. «Hau ez da haserrealdi bat izan; erailketa bat izan da». Laffagerena genero-indarkeria kasua izan dela berretsi zuten ekimenean, «Nagoreri eta harekin emakume guztiei erabakitzeko eta ezetz esateko eskubidea ukatu zitzaiolako».

Bestalde, Nafarroako Lurralde Auzitegi Nagusiko presidente Juan Manuel Fernandezek zinpeko epaimahaiko kideekiko «errespetua» eskatu zuen atzo. Epaiarekiko kritikak «zilegiak eta eraikitzaileak» direla iritzi zion, baina errespetua eskatu zuen. «Ez borondatez, baizik legez ezarri zaien zeregin bat betetzera joandako lagunak dira. Guztiz errespetatu behar ditugu, are gehiago ziurrenik haientzat beste erabaki bat hartu izana errazagoa izango zenean». Epaia ez zuen baloratu, jarriko dituzten helegiteak aztertuko dituen aretoko kide den heinean.

> Iritzia: Tere Saez > JUSTIZIA NAGORENTZAT ETA ESKUBIDEAK EMAKUMEENTZAT

  • Justizia Nagorerentzat eta eskubideak emakumeentzat
  • Berria, 2009-11-17 # Tere Saez . Berdintasunerako teknikaria eta Astelehen Lilak ekimeneko kidea
Iragan ostiralean, azaroaren 13an, zur eta lur geratu ginen pertsona asko, Nagore Laffage Casasola neska gaztearen hilketaren gainean J. Diego Yllanesen aurka egin zen epaiketako epaimahaiaren erabakia entzun edo horren berri izan genuenean -erailketa ez, homizidioa izan zela ebatzi zuen-.

Eta erabaki hori justiziaren aurkakotzat jo genuen. Hori ez baitzen izan eroaldia, erailketa izan baitzen. Ez dago balio dezakeen aringarririk. Ez digu alkoholaren aitzakiak balio (frogatu ez dena, bide batez esanda, eta hala izan balitz ere, mozkor arina litzatekeena, lekukoen arabera. Alkohola aringarritzat jotzea ezinezkoa beharko litzateke genero indarkeriaren kasuetan eta beste hainbatetan. Aintzat hartzekotan, astungarri gisa jo beharko litzateke), ezta aitorpenak ere (noiz aitortu zuen? Gertaerak ezagutu zirenean, eta haren aurkako frogak eztabaidaezinak zirenean), are gutxiago eroaldia aipatzeak (urteak daramagu salatzen aitzakia horrek hiltzaile eta tratu txarren eragile andana errugabetu dituela. Eroaldia, kolpeka jipoitu eta hiru ordura itota hiltzea?), ezta kalte-ordainarenak ere (gizarte honetan dirua duenari kondena urteak erosten uzten zaio). Zer justiziak onar dezake pertsonen arteko desberdintasun handi hori?

Zinpekoen epaimahai honetako kide batzuek emakumeen eskubideak, eta bereziki Nagore Laffage Casasolarenak, mespretxatu dituzte. Akusatuak eta defentsa abokatuak esan dutena jo dute frogatutzat soilik. Biktima errudun bihurtu dute. Homizidiotzat jotzean (aringarri guztiekin), EZ! dioten emakume guztiak hiltzera dei egiten dute. Izan ere, apenas ezer galtzen den, eta oso erraz justifika daiteke! Eta genero indarkeria legitimatzen dute. Aldi berean, zenbat pertsonak hartu duten etsia! Zenbat pertsonengan erein duten justiziarekiko eta zinpeko epaimahaiekiko mesfidantza!

Aipatutako guztian, zinpekoen epaimahaiko gehienek ez dute XXI. mendeko mailarik eman, ez berdintasunerako legeetan ezta genero indarkeriaren aurkako legeetan ere, ezta egoeraren aurrean ere. Argi geratu da, beraiek frogatu dute, berealdiko lana dagoela egiteko gizartea genero indarkeriaren aurka eta berdintasunaren alde hezteko.

Azken hamasei hilotan eta epaiketak iraun duen bitartean egin dugun moduan, Laffage-Casasola familiari berretsi egin nahi diogu bere alboan gaudela. Bide guztian alboan izango gaituela, baita irtengo den kondenari helegitea jartzen diotenean ere. Ez garelako biktimen eta senideen sufrimendutik alboratuko. Erabat jakitun garelako azaroaren 13an auzitegian jazotakoa bidegabea izan dela Nagorerentzat, eta berdintasunean, justizian eta kaltearen ordainean sinesten duten guztientzat. Nagoreren heriotza erailketa izan da.

Berretsi egin nahi dugu epaiketa hau genero indarkeriazkoa zela, Nagoreri, eta harekin batera emakume guztiei, ukatu egin zitzaiolako EZ! esan ahal izatea. EZ! nahi ez zuen eta salatzeko ere prest zegoen harreman bati. Eta horrexegatik hil zuten. Genero indarkeriazkoa izan zen, indarkeria sexistaren aurkako neurri integralen gaineko uztailaren 2ko 22/2002 Foru Legeak 1. Artikuluan horrela onartzen duelako. Uste dugu epaiketa hau genero indarkeriazkotzat ez jotzeko egin diren ahalegin guztiek estrategia bati erantzun diotela: genero indarkeria izango balitz, onartuko ez liratekeen aringarriak bermatzea. Eta, gainera, emakume guztiak ohartarazteko: Ez esan gero ezetz! Eta argi ibili kalean, gauean eta jaietan egiten duzunarekin! Eskubideetan eta berdintasunean aurrera egin beharrean, honen moduko epaiek murriztu eta ukatu egin nahi dizkigute berdintasun espazioak.

Emakumeei EZ! esateko eskubidea ukatzen eta harreman baten irizpide baliagarri bakarra alde guztien oniritzia izatea eragozten duten jarrerak eta jokabideak gaitzesgarriak eta justifikaezinak dira pertsona guztien eskubideen bermeak, berdintasuna, eta elkarrekiko errespetuan eta elkarrizketan oinarritutako harremanak nahi dituen gizartean.

2009/11/13

> Iritzia: Juan de Dios Ramirez-Heredia > ARRAZISTEK BETI ERAIKITZEN DUTE HARRESI BAT

  • Arrazistek beti eraikitzen dute harresi bat
  • Berria, 2009-11-13 # Juan de Dios Ramirez-Heredia . Abokatu eta kazetaria, Union Romani elkarteko kidea / Erredakzioan itzulia
Albiste batzuk bi aldiz irakurri behar izaten dira, diotena egia dela sinesteko. Eslovakian, Ostrovany hirian, harresi bat altxatu dute, 150 metro luze eta bi metro garai, ijitoak gainerako biztanleengandik bereizteko. Ez al da sinesten zaila hori gertatzea Europako Batasuneko kide den herrialde batean, noiz eta orain, Berlingo harresia erori zeneko hogeigarren urteurrena bete berritan? Ba al dakite burugabe horiek zer esan nahi duen harresi hori altxatzeak?

1961ean, II. Mundu Gerra bukatu ondoren Alemania zatituan agintzen zuten agintari komunistek harresi izugarri hura eraiki zuten, eragotzi nahian hainbat eta hainbat herritarrek ihes egitea askatasunezko toki batzuetara. Harresiak, berrogei urtez, argi erakutsi du nolako tragedia den herritarrak toki itxietan bakartzea haien ideien arabera, eta kartzelan egotea edo bizia galtzea libre izateko zernahi saio egiteagatik.

Berlinen egoteko zortea izan nuen gau hartan, harresia suntsitu zeneko gau hartan. Izan ere, Europako Parlamentuko diputatua nintzen, eta Justizia Batzordeko kidea, eta egun hartan bilera genuen Berlinen. 1989ko azaroaren 9an, harresi gorrotatuaren alde bateko eta besteko alemanek, mailuak eta pikotxak eskuan, ilusio handiz ekin zioten lotsagarrikeria hura suntsitzeari, berrogei urtean familia osoak banatutako hura txikitzeari. Gau hartan, goiz oheratu nintzen, baina hoteleko aldameneko gelan zen kide bat, urduri, ate-joka hasi zitzaidan, esanez altxatzeko, kalera joan behar genuela, gertaera historiko berezi bat bizi-bizi ikusteko: harresia nola erortzen zen ikusteko. Kalean igaro nuen gau guztia, zorionez beterik, askatasunaren garaipena ikusiz. Eroritako harri koskor bakoitza, hain zuzen, turutaren soinua bezalakoa zen. Izugarrikeria hari emandako kolpe bakoitza musika nota bat zen, eta lagundu egiten zuen gizakien arteko bake eta adiskidantzaren aldeko ereserkirik onena osatzen. Jakina, ezin izan nion eutsi tentaldiari, eta harresiko harri batzuk ekarri nituen Espainiara, lagunen eta familiakoen artean banatzeko. Oraindik badut zementuzko pusketa bat bulegoko apaletan, harresiaren zitalkeriaren lekuko isil.

Eslovakiako eta nazioarteko prentsan, Berlingo harresi berria deitu diote Ostrovanykoari, Europako banaketaren sinboloa erori zeneko hogeigarren urteurrenean.

Ostrovanyko alkate Cyril Revakl-ek dio bera ez dela arrazista: «Badakit-eta jende zintzo asko bizi dela gure ijitoen artean». Baina zuritu egiten du harresia eraikitzea, bizilagun gadche-ek esaten dutelako, eta hau da akusazio nagusia, ijitoek fruta lapurtzen dutela lorategi pribatuetatik.

Harresiaz bestaldean kondenaturiko ijito batek dioenez, horrela bereizirik egoteak ez dio mesederik egiten inori: ez gadche-ei eta ez ijitoei. Beste ijito batzuek diote, etsita, zoologiko batean baleude bezala sentitzen direla. Gaixoak! Orain gosea eta miseria berdindu ahal izango dute, Ostrovanyko agintari arrazistek beste aldetik eskuzabal botatako frutari esker, nire seme-alabek parkeko tximuei sagarrak botatzen zizkietenean bezala.

Bidaia ahantzezin eta hunkigarria egin berri dut Polonian. Majdanek, Treblinka eta Auschwitzeko sarraskitze esparruetan izan naiz, non milioi erdi bat ijito hil zituzten gas hilgarriz, milioika judurekin batean; horretaz gainera, harresien hondarrak ikusi ditut, Varsovia, Lublin eta Krakoviako ghettoak egondako lekuetan. Lekukotasun biziak dira, lazgarriak, gizadiaren garairik gogorren eta zitalenaren erakusgarriak. Jendea pareta haietan ixten zuten, hitzera kondenatu baino lehen.

Badakigu Eslovakian eskuin mutur bat badagoela, faxista eta bortitza, eta prest legokeela Europako historiaren garai beltz hura berritzeko. Garai hartako hitzaile kolaborazionisten oinordekoak dira, naziek iparrean Poloniatik eta hegoan Hungariatik genozidioa egiten zutenean laguntzaile ibilitakoen ondorengoak. Gu, mundu guztiko ijitook, izutu egiten gaitu harako esaldi hark: «Historia ahazten duena, ezinbestean, kondenaturik dago hura berriz bizitzera». Ez alferrik, esaldi horixe dago idatzia Auschwitzeko sarraskitze esparruan, laugarren blokeko sarreran, polonieraz eta ingelesez: «Kto nie pamieta historii, skazany jest na jej ponowne przezycie. The one who does not remember history is bound to live throug it again».

> Berria: Justizia > ZINPEKOEN EPAIMAHAIAK EZ DU NAGORE LAFFAGEREN HERIOTZA HILKETA GISA JO

  • Zinpekoen epaimahaiak ez du Nagore Laffageren heriotza hilketa gisa jo
  • Frogatutzat eman du Irungo neska Jose Diego Yllanesek hil zuela, baina hau "alkoholaren eraginpean eta burua galduta zeukala" aritu zen epaimahaiaren arabera. Hala, homizidio gisa jo du heriotza, defentsaren eskaera aintzat hartuta. Epaileak pare bat astera jakinaraziko du zigorra. Fiskalak hamabi urteko kartzela zigorra eskatu du gaur, senideen abokatuak hamabostekoa eta defentsak zazpikoa. Iazko uztailaren 7an hil zuten Laffage, Iruñean.
  • Berria, 2009-11-13
Nagore Laffage Irungo (Gipuzkoa) neskaren hilketaren epaiketako zinpekoen epaimahaiak ez du haren heriotza hilketa gisa jo, homizidio bezala baizik. Frogatutzat eman du hura Jose Diego Yllanesek hil zuela -honek hala aitortu du epaiketan-, baina Yllanes "alkoholaren eraginpean eta burua erabat galduta zeukala" aritu zela adierazi du epaimahaiak.

Ondorioz, defentsa abokatuaren eskaera hartu du aintzat. Honek, arrazoi haiek erabilita, Yllanesen aurkako zazpi urteko espetxe zigor eskaera egin zuen epaiketa bukaeran -gaur eutsi egin dio eskaerari-, eta zioen akusatua egindako kaltea "konpontzen" saiatu zela, Laffage familiari 126.000 euro emanda.

Orain epailearen txanda da, baina pare bat astera jakinaraziko du zigorra. Zinpekoen epaimahaia osatu duten bederatzi kideak -sei emakume, hiru gizonezko- asteazkenetik aritu dira epaiketak eman duena aztertzen, eta haietatik gutxienez seik egon behar zuten ados hilketa izan zela erabakitzeko. Nafarroako Auzitegian egin dute epaiketa, azaroaren 2tik asteartera arte.

Iazko uztailaren 7an hil zuten Laffage, Iruñean, eta Yllanes da hiltzaile gisa akusatu dutena. Yllanesek aitortu du berak hil zuela, "edanda" zegoelako. Ahozko epaiketaren azken saioan, egindakoaz "lotsatu" egiten dela zioen. "Lehenik, barkamena eskatu nahi diot Nagoreren familiari, ondoren nireari ere bai, eta gizarteari azkenik". Lagun batek beste bati bizia kentzeko inolako eskubiderik ez duela nabarmendu zuen.

Javier Muñoz fiskalak hamazazpi urte eta erdiko kartzela zigorra eskatu zuen Yllanesentzat epaiketa bukaeran, hilketa egin zuela egotzita, eta gaur hamabi urte eta erdira jaitsi du. Nagore Laffageren guraso bakoitzari 120.000 euroko eta anaiari 80.000ko kalteordaina emateko ere eskatu du fiskalak. Laffageren senideen abokatuak hogei urteko kartzela zigorra eskatu zuen, hilketagatik, eta gaur hamabostera jaitsi du.

Irungo eta Iruñeko udalak, Nafarroako Berdintasunerako Institutua eta Gipuzkoako Batzar Nagusiak herri akusazio gisa aurkeztu ziren, 17 eta 22 urte arteko espetxe zigor eskaerekin.

> Berria: Trans > TRANSEXUALEN ESKUBIDEAK BERMATZEKO LEGEA ONARTU DU NAFARROAKO PARLAMENTUAK

  • Transexualen eskubideak bermatzeko legea onartu du Nafarroako Parlamentuak
  • UPNk bakarrik bozkatu du legearen aurka Nafarroako beste gutxiengo asko «egoera okerragoan» daudelako
  • Berria, 2009-11-13 # Naiara Elola . Iruñea
Nafarroako Parlamentuak Transexualen Legea onartu du NaBai, PSN, CDN eta NEBen babesarekin. UPNk aurkako botoa eman zuen atzoko saioan, legea «Espainiako Konstituzioaren aurkakoa» dela argudiatuta. Lege horren bitartez, Nafarroako transexualen eskubideak bermatu nahi dituzte. Hala, hainbat neurri hartuko dituzte hezkuntza, lanbide eta gizarte arloan. Horrez gain, legeak dioenaren arabera, «kirurgia zerbitzuetarako eta osasun sistema publikoko zerbitzuak jasotzeko eskubidea izango dute».

Transexualen eskubide eta beharrizanak betetzea du helburu lege berriak. Adingabeak diren transexualen kasuan, esaterako, «eskubide osoa» izango dute beharrezko diagnostikoa eta tratamendua jasotzeko, batez ere hormonen terapia. Horren bitartez, kolektibo horretako kideen bizi kalitatea hobetu nahi dute. Gainera, arreta berezia jarriko dute lan, gizarte eta hezkuntza arloan, «berdintasuna» erdiesteko baliabide gisa.

Onartu berri duten egitasmoaren bitartez, Osasunbidean adituen batzorde bat eratuko dute pertsona transexualak artatzeko gida bat osatzeko. Hala, transexualak diren lagunek sexuz aldatzeko eman beharreko medikuntza zein psikologia pausoak zehaztuko dituzte. Joseba Ezeolaza NaBaiko Nafarroako parlamentariaren arabera, «egun garrantzitsua» izan zen atzokoa «tolerantziarentzat». Iritzi bera azaldu zuen Martin Berenguer FELGTB Lesbiana, Gay, Transexual eta Bisexualen Espainiako Federazioko bozeramaileak: «Nafarroako legea Europan aitzindaria da».

Dena den, UPNk Transexualen Legearen aurkako botoa eman zuen. Javier Markotegi UPNko parlamentariaren irudiko, «beste gutxiengo asko daude Nafarroan, transexualak baino egoera okerragoan». Aintzat hartzen ez diren gutxiengoen eskubideak non dauden galdetu zuen.

Ezeolazak gogor kritikatu zuen UPNk lege horren inguruan izan duen jarrera: «Moral arkaikoari erantzuten dioten aurreiritziengatik bozkatu du ezetz UPNk». Ildo beretik, Amanda Acedo PSNko parlamentariak ontzat jo du transexualen eskubideen aldeko legea: «Nire ustez, transexualen kolektiboak dituen zailtasunak gainditzeko baliabide egokia onartu dugu», adierazi zuen. UPNk egungo gizartearen errealitatearen aurrean begiak ixten dituela ere salatu zuen Acedok.

Berenguerrek onartu zuenez, ezustean harrapatu du UPNk legearen aurka bozkatu izanak: «Katolikotasunaren eta kristautasunaren aurkako jarrera da UPNrena, ez dituelako gizabanako ororen oinarrizko eskubideak aitortzen». Bestalde, NaBai talde parlamentariaren jarrera goraipatu zuen Berenguerrek. Izan ere, alderdi politiko horren egitasmoa izan da transexualen legearen proposamena. «Kolektibo batek hamaika aldarrikapen egiten baditu ere, alderdi politiko baten babesik gabe oso zaila da aldarrikapen horiek egia bihurtzea», gaineratu zuen transexualen alde lanean aritzen den ekintzaileak. 2003an aurkeztu zen lehenengoz transexualen lege proposamena.

Eusko Jaurlaritzaren pausoa
Iragan irailean, Eusko Jaurlaritzak ere Transexualen Legea idazteko prozesua abiatu zuen. Gemma Zabaleta Gizarte Gaietarako sailburuak ekainean esan zuenez, «transexualei arreta integrala eta normalizatua ematen ahaleginduko da Jaurlaritza». Sexuz aldatzeko ebakuntzak lehentasun izango zirela ere jakinarazi zuen sailburuak. Lege egitasmoak bultzatzea, transexualitateari patologia izaera kentzea, erregistro zibileko arazoak konpontzea eta osasun zerbitzuak hobetzea proposatzen du, besteak beste.

  • Ivan Garde . Ilota Ledo elkarteko presidentea: «Garrantzitsua da aitortzea ez dela gaixotasuna»
  • Berria, 2009-11-13 # N. Elola . Iruñea
Nafarroako Parlamentuak Transexualen Legea onartu ostean pozik dago Ivan Garde, Ilota Ledo Nafarroako transexualen elkarteko presidentea. Gardek transexualen eskubideen aitortza gisa ikusten du lege berria, berdintasuna erdiesteko baliabide bat delarik. Dena den, argi utzi du urte luzez egindako lanaren fruitua dela atzo onartutako legea.

Zer iruditzen zaizu Nafarroako Parlamentuan onartutako Transexualen Legea?
Benetan lege berritzailea iruditzen zait pertsona transexualen tratamenduari dagokionez. Transexualitatea ez dela gaixotasun bat dio legeak, eta hori oso garrantzitsua da guretzat. Izan ere, egun jende andana dago gu, transexualok, gaixoak garela pentsatzen duena. Gainera, identitatea errespetatuz eratu da legea.

Parlamentuaren erabakiaren bitartez, zer onura izango ditu transexualen kolektiboak?
Lehen transexualak ez ginen autonomoak, gure egunerokotasuna trabaz beterik baitzegoen. Hala, legeak pertsona gisa duindu egiten gaitu, gainontzeko herritarren maila berean egongo baikara. Baina hori horrela izan dadin, ezinbestekoa da legeak jasotzen dituen baliabideak martxan jartzea.

Zeintzuk dira ezinbestekoak diren baliabide horiek?
Nik uste hezkuntza arloan transexualen gaia era sakonagoan landu behar dela. Badakit egungo gizartea sexista dela, baina hori horrela izan ez dadin hezkuntzan lan handia egin behar da berdintasuna lortzeko.

Transexualak artatzeko adituen batzorde bat sortuko da; zein onura eragingo dio transexualen kolektiboari?
Transexualitateak egoera bat dakar, izaeraren beraren atzean, klandestinitatea. Sarritan, transexualok ezkutuan garatu behar izaten dugu gure sexualitatea. Adituen batzordea eratzen bada, sexu aldaketaren moduko prozesu gogorrak era egokian landu ahal izango dira. Hala ere, legeak transexualok ditugun osasun beharrez gain, behar psikologiko eta juridikoak ere jasotzen ditu, eta hori oso garrantzitsua da.

UPNk bakarrik bozkatu du aurka. Zer iritzi duzu horren inguruan?
Nire irudiko, UPNrekin hitz egitea dinosauroekin aritzea bezala da. Alderdi horrek islatzen duena da egun transexualitatearen inguruan aurreiritzi asko daudela.

2009/11/12

> Berria: Trans > NAFARROAKO PARLAMENTUAK TRANSEXUALEN LEGEA ONARTU DU GAUR

  • Nafarroako Parlamentuak Transexualen Legea onartu du gaur
  • Neurriak Ganberako alderdi guztien babesa jaso du UPNrena izan ezik. Hala, lege berriarekin, transexualek osasun publikoak eskaintzen dituen zerbitzuak erabili ahalko dituzte.
  • EITB, 2009-11-12
Nafarroako Parlamentuak Transexualen Legea onartu du Ganberako alderdi guztien babesarekin, UPNrena salbu.

Hau da Estatuko erkidego batek honen gisako neurri bat onartzen duen lehen aldia, beraz, transexualen kolektiboarentzat oso urrats garrantzitsua da eskubideen eta tolerantziaren eremuan.

Nafarroa Bai alderdiak egin zuen lege-proposamena, eta gaur azpimarratu dutenez, legearen onarpena "aldarrikapen historiko baten amaiera biribila" da.

Horren harira, Jose Apaolaza NaBaiko parlamentariak azaldu du lege berriarekin, "Nafarroak leku berezia hartzen duela giza eskubideen mapan eta beraz, ortzadarra margotuko dutela.

Lege berriak, besteak beste, transexualen eskubideak biltzen ditu, hau da, jaiotzean jaso zuten sexuaren aurkakoa dutela sentitzen dutenena. Gauzak horrela, osasun zerbitzu publikora jo ahalko dute laguntza psikologikoa edota kirurgiarako dituzten beharrizanetarako.

Horrez gain; lan, hezkuntza eta justiziaren eremuan ere neurriak hartuko dira, era guztietako diskriminazioa saihesteko. Azken helburua; transexualen eskubideak errespetatu eta bermatzea.

2009/11/11

> Berria: Indarkeria > IPARRALDEA: IRISARRIN BI EMAZTE USTEZ HIL ZITUEN GIZONA AUZIPETU EGINGO DUTE

  • Irisarrin bi emazte ustez hil zituen gizona auzipetu egingo dute
  • Prokuradoreordeak ukatu egin du genero indarkeriako kasua dela: «Familia barruko drama bat da»
  • Berria, 2009-11-11 # Nora Arbelbide . Baiona
Irisarrin (Nafarroa Behera) ustez astelehen goizaldean emaztea eta amaginarreba hil zituen gizona oraindik Baionako erietxean da, «bere buruarentzat lanjer bat delako». Marc Mariee Baionako auzitegiko prokuradoreordeak hala jakinarazi zuen atzo goizean egin prentsa agerraldian. «Bere buruaz beste egiteko joera dauka». Gizona auzipetzea erabaki dute, eta kasua jarraituko duen epailea erietxera joatekoa da, auzipetze horren berri ematera berari. Herenegun, haren egoera zela eta, ez zuten atxilotzea. Atzo, berriz, auzipetzeko erabakia hartu zuten, auzitegiak galdegin inkesta psikiatrikoak baimena eman zielako: «Senarraren osagarriaren egoera sendatu beharra baldin bada ere, bere aurka hartuko diren neurrien preziatzeko gai da. Neurri horien garrantziaz ohartzeko gai da. Bere eskubideak ez dira bortxatuak». Mementoko, haatik, ez dute galdekatua. Epailearen esku da erabakitzea noiz galdekatu. Abokatuak ere badu zer erran.

Herenegun goizean, Irisarrin, erietxean dagoen gizonaren emaztea eta haren amaginarreba hilik aurkitu zituzten, eta gizona bera, bere burua urkatzen ari zela, semeak salbatzeko denbora izan zuen. Emazteak 51 urte zituen, amaginarrebak 84, eta gizonak 61 ditu. Emaztearen eta amaginarrebaren hilotzei medikuek egin autopsiek baieztatu dute hasieratik pentsatua, hau da, biak itota hil zirela. Nola ito zituen ez bada oraindik erabat zehaztua, itxura guztien arabera, eskuekin ito lituzke. Senarraz aparte, erruduna beste norbait izan daitekeenik adieraziko lukeen elementurik ez du orain arte aurkitu inkestak, prokuradoreordeak gehitu duenez.

Genero indarkeria, ukatua
Hilketa genero indarkeriako kasu bat den ala ez galdetu prokuradoreordeari, eta hark ezetz iharduki zuen atzoko agerraldian: «Familia barneko drama bat da, inkesta esplikatzen ahaleginduko dena. Arazorik gabeko familia batean gertatu da; itxura guztien arabera, harreman onak zituzten beren artean». «Muga pasatzea» edonori gerta dakiokeela uste du: «Hori da arranguragarria».

Lehen ikerketen arabera, emazteak ez ziren joak. Hilotzetan egin autopsiek ez dute kolpe aztarnarik aurkitu, ez bada itotze mementoan beren buruen defenditzeko egin indarrek eraginak lituzketenak. Alkoholarekin arazorik ez omen zuen gizonak. Sendagailu berezirik ere ez zuen hartzen.

Bizkitartean, gaur elkarretaratzera deitu du Emakumeen Mundu Martxak, baita Irungo Bilgune Feministak ere, hilketaren salatzeko. Bilboko Arriaga antzokian 19:30ean, Gasteizeko Andra Mari Zuriaren Plazan 20:00etan, Iruñeko Udaletxe Plazan 20:00etan eta Donostiako Bulebarrean 19:00etan: «Aski da! Nazkatuak gaude! Erasotzaileak kanpora!» lelopean bilduko dira. ELA eta LAB sindikatuek beren atxikimendua helarazi dute.

> Berria: Osasuna > MILIOI ERDI LAGUNI ESKAINIKO DIETE A/H1N1 GRIPEAREN AURKAKO TXERTOA HEGOALDEAN

  • Milioi erdi laguni eskainiko diete A/H1N1 gripearen aurkako txertoa Hegoaldean
  • Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak astelehenean abiatuko dute txertaketa; bihar Iparraldean hasiko da
  • Berria, 2009-11-11 # Jon Rejado . Gasteiz
Milioi erdi pertsonak baino gehiagok A/H1N1 birusaren kontrako txertoa hartzeko aukera izango dute datorren astelehenetik aurrera. Hego Euskal Herrian orduantxe hasiko da txertaketa kanpaina, eta 583.000 pertsona inguruk izango dute txerto hori jasotzeko aukera. Horietako 477.143 laguni gaixotasun kronikoa izateagatik edo bestelako arrisku taldeen barruan egoteagatik ematen zaie txertoa hartzeko aholkua. Osasun zerbitzu eta zahar etxeetako 60.589 profesionalei ere eskainiko diete txertoa, eta 17.304 polizia, suhiltzaile eta bestelako zerbitzuetako langileei ere txertoa hartzeko aukera emango zaie.

Haurdun dauden 27.555 emakume ingururi ere txertoa jasotzeko aukera emango zaie, baina txerto hori oraindik ez da heldu Hegoaldera. Haurdun dauden emakumeek txerto berezia behar dutela gogoratu du Rafael Bengoa Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuak. Ohiko txertoak eragingarriagoa izaten laguntzen dion gai bat du; haurdunen txertoak, ordea, ez du hori izango, baina eragingarria izango da hori ere. Txerto horiek datorren astearen bukaeran eskura izan daitezkeela aurreratu dute, eta orduan hasiko da haurdun dauden emakumeen txertaketa.

Euskal Autonomi Erkidegoan eta Nafarroan modu ezberdinean antolatuko dute txertaketa kanpaina. Nafarroan astelehenean hasi eta abenduaren 18ra arte iraungo du, eta txertoa jaso nahi dutenek ordua eskatu beharko dute aldez aurretik, Maria Kutz Nafarroako kontseilariak azaldu duenez. Araba, Bizkai eta Gipuzkoan txertoa jasoko dutenek, berriz, gutun bat jasoko dute, eta han azalduko diete jarraitu beharreko bidea. Arrisku talde batean egon arren gutuna jasotzen ez duten pertsonek beren osasun etxera deitu beharko dute datorren astelehenetik aurrera, eta txertoa jasotzeko egin beharrekoaz galdetu.

Txertoa jasotzea norberaren araberakoa den arren, Bengoa sailburuak txertoaren garrantzia nabarmendu du. Duela egun batzuk 100.000 biztanleko 550 gripe kasu gertatu ziren, baina azken egunetan kopuru horrek behera egin du. A/H1N1 gripearen lehen gorakada bukatu dela pentsa daiteke, baina Jaurlaritzako Osasun Sailak gogora ekarri du 1950eko hamarkadan A/H1N1 gripearekin gertatutakoa. Orduko birusak parekotasun handia zuen egungoarekin, eta birus horrek udaberrian gorakada adierazgarria izan zuen. Hori saihesteko, txertaketaren garrantzia nabarmendu du Bengoak.

Dosi bakarra baino ez da behar izango txertaketa gehienetan. Sei hilabete eta bederatzi urteko adingabeen kasuan baino ez da bi egunetan banatuko. Adingabeei eta 65 urtetik gorakoei Focentria txertoa emango zaie, eta 18 eta 65 urte artekoentzat, Pandemrix. Haurdun dauden emakumeei Panenza emango diete.

Bost gune Iparraldean
A/H1N1 gripearen aurkako txertaketa kanpaina zabala bihar abiatuko da Zuberoan, Nafarroa Beherean eta Lapurdin. Bost txertaketa gune egonen dira, lau Lapurdin eta bat Zuberoan. Nafarrek batera edo bertzera egin beharko dute. Donibane Lohizunen House izeneko klubean eginen da txertaketa, Angelun Lembeye karrikako Aterbean, Baionan Lauga salan, Kanbon herriko igeritokian, eta, azkenik, Zuberoan Mauleko erietxean.

Txertaketa egunak eta ordutegia ere finkatu dituzte, ez baitira egunero eginen. Azaroaren 12az gain, azaroaren 17, 18, 24 eta 25ean emanen dituzte txertoak. Txertaketa 09:00etan abiatuko da eta 16:30ean bururatu. Maulen, aldiz, 09:00etan hasi eta 13:00etan bukatuko da. Lehentasun irizpideak ezarri ditu indarrean Paueko prefeturak, eta, horren arabera, txertoa noiz eta non har dezaketen jakinaraziko die gutunez herritarrei. Informazio gehiago nahi duenak, Info gripe zerbitzura dei dezake.