> Elkarrizketa: Itziar Ziga > "FEMINITATE HITZARI ALERGIA DIOGU FEMINISTOK"

• Feminitate hitzari alergia harrigarria diogu feministok
• Argia, 2010-01-24 #Amaia Alvarez Uria eta Onintza Irureta

Devenir perra (Zakur eme bihurtu) liburua idatzi du, feminista femenino eta antipatriarkalak existitzen direnez, beharrezkoak direla aldarri egiteko. Erosi bezain pronto puskatu zaion koroa jantzi du, sos gutxiko glamourra argazkiko lehen planoan ateratzeko.

Errenteriarrak (Gipuzkoa, 1974) Iruñearako bidea hartu zuen aitaren autoritatetik ihesi. Amari tratu txarrak ematen zizkion aitaren atzaparretatik ihesi. Iruñean Elizaren autoritatea ezagutu zuela dio. Bederatzi urte egin ditu Bartzelonan, askatasunean, eta Iruñeara itzuli da. Espainian zehar dabil Devenir perra liburuan kontatutakoak lau haizetara zabaltzen. Ez dakigu noiz errendituko den, bigarren liburua atera berri baitu: Un zulo propio (Norberaren zuloa).

Alaska abeslariaren liburua: Transgresoras, las mujeres que cambiaron su mundo, (Urratzaileak, euren mundua aldatu zuten emakumeak).

Alaska feminitatearen maitale handia da eta kexu da uste duelako feminismo hegemonikoak (nolabait esatearren) trabestien eta transexualen ekarpena galdu duela feminitatea berrasmatzeko.

Garai hartan king tailerrak egiten ziren, maskulinitate performatiboaz asko hitz egiten zen, eta nik nioen: “Non arraio dago feminitate performatiboa?”. Feministok alergia harrigarria diogu feminitate hitzari, logikoa da, ziria sartu digute emakume generoaren kontuarekin, dena da negatibotasuna eta gutxiagotasuna.

Badago ordea bestelako feminitatea, grinatsua, parodikoa, teatrala, puta eta antipatriarkala. Hori existitzen da eta oso beharrezkoa da. Beharrezkoa da existitzen delako.

Euskal Herriko IV. Jardunaldi Feministetan “Iraultza dibertigarria izango da edo ez da izango” esan zen. Zer gehituko zenioke horri?

Ez nioke ezer gehituko, hori da. Ez nekien hala izan zenik eta asko pozten naiz. Emma Goldmanek hala zioen: “Ezin badut dantzarik egin ez da nire iraultza”. Badago gizon eta emakumearen gudari jarrera, borrokaren zati onartu duguna. Ulergarria da, biolentzia askok gurutzatuta gaude, eta hainbesteren kontra egin behar dugu borroka... Erne ibili behar dugu, baina bizimodutzat hartzen badugu jarrera hori ziria sartu digute.

Ez dakit noiz hilko naizen, baina munduak segiko du izaten kapitalista, patriarkala eta kabroia populazioaren gehiengoarentzat. Bizi naizen artean ez ditut onartu nahi zoriontsu izatea eragozten didaten kateak.

Liburuan diozu: “Emakumea naizela diot sendagileak hala diagnostikatu zuelako eta estrategia politikoa delako”.

Emakumea izatea zer den erakuste bidean transen, trabestien eta intersexen borrokak garrantzitsuak izan dira. Emakume ala gizon, mediku diagnostikoa eta soziala dela ukatzen duena esentzialismotan erortzen da, ez dute nire errealitatea azaltzen. Feminismoa emakume generoaren lubakian gorde zen, baina hori alde guztietatik erortzen da. Emakume eta gizonen arteko banaketa patriarkatuaren aldetik medikuntzan oinarritua da eta gure aldetik estrategia politikoa. Emakumea naiz, gisa horretara bortxatua izan naizelako; fisikoki, sexualki, afektiboki, ekonomikoki, sinbolikoki... Deiadar egiten dut emakumea naizela, baina ez hanka artean daukadanagatik.

“Okupa jaietara ilehori distiratsu eta arrosaz jantzita noa (...). Oraindik jokoz kanpo uzten ditut nire itxura dela-eta”. Liburuan elkarrizketatu duzun Paulak esana da.

Europako mugimendu alternatiboez maiteminduta, Bartzelonara iritsi zen Paula feminista eta etxe okupa batera joan zen lehen aldiz, arrosaz jantzita, samurtasun eta feminitate muturrekoarekin. Gerlariaren estetikak, rastak, krestak... ez zuen onartu. Beti esan izan du bakarrik mozkortu zela han.

Ni neu garai batean marimutilez mozorrotu nintzen. Feminista askok hasten dugu bide hori, baina ilea moztea, ez depilatzea... probatu ondoren eroso sentitzen baldin banaiz zoragarria da, baina ez banago eroso zailtasunak dituzu feminizatzeko. Beste testuinguru batzuetan hori da espero dena, feminizatzea. Beldurgarria da, beti ere derrigortzen bazaituzte!

Liburuarekin ez dut nahi inork pentsatzea feminitate mota bat goraipatzen ari naizenik, ezta gutxiagorik ere.

Liburuko beste pasarte bat: “Zakur emeek barre egiten dute aberatsen kodeez, Pradako poltsa erdi hutsez eta krisia medio daukaten susto aurpegiaz. Barre egiten dute krisiaz, krisia delako ezagutzen duten bizimodu bakarra”.

Zakur emearen eraikuntza egiten dut, baina zakur eme oso txiroa naiz. Feminitate espektakularra eraikitze horrek zerikusia dauka glamourraren ilusioarekin, inguratzen gaituen pobrezian glamour merkea aldarrikatzen dut.

Liburua idazten ari nintzela etorri zen krisiaren izu kolektiboa. Prekarioa zarenean, etxean hotza pasatzen duzunean, argia pintxatua duzunean... barkatu, ez dauzkat bost hipoteka, ez lidakete inoiz emango kreditua. Klase kontzeptua ezinbestekoa da.

Zer diozu egunkariko titular honi buruz: “Juan Pablo Urtizbereak Berdintasunaren Merezimenduzko Domina jasoko du”. Senarrak Yasmín Zamia emaztea hil zuen. Zamia salbatzen saiatu zen Urtizberea eta larri zauritu zen.

Gizonen bortizkeriatik gizonek beraiek babesten gaituzte. Guk geure buruak defendatzea gaitzesgarria da. Domina merezi duena liburuan aipatzen dudan emakumea da. Bikote ohiak aizkorarekin hil behar zuenean bera labanarekin defendatu zen. Emakume horretaz ez da hitz egiten, eta nik dakidala aspaldian heriotzatik ihes egitea lortu duen bakarra da. Defendatu zelako salbatu zen.

Jakina lagundu behar dela norbait zure begien aurrean erasotzen ari direnean. Baina zergatik dira heroiak berriz ere gizonak? Gaixotu egiten nau horrek. Lehen genero biolentziaz feministok baino ez genuen hitz egiten, eta orain modan jarri denean zertarako jarri da modan? Heroiak beraiek dira, ez gu. Etengabe erakusten dituzte emakumeak untxiak bezala hiltzen, ihes egiten, urrutiratze agindupean. Urrutiratze agindua ez, autodefentsa! Pistolak, espraiak edo ikastaroak, dena delakoa! Gizona izan beharra ere babestuko gaituena.

“Udalak bi hamarkada daramatza Bartzelonaren bihotza eremu publiko ordenatua eta segurua, garbia eta zibikoa, kalitatezkoa eta askatasunezkoa izan dadin. Prostituzioa ez da onargarria hiriko kaleetan”. Jordi Hereu, Bartzelonako alkatea.

Raval auzoko eztabaidaz ari zara. Bederatzi urtez bizi izan naiz auzo horretan eta mendeak dira prostituitzen direla Ravaleko kaleetan. Gauez, lana bukatuta, puten kaletik igarotzen nintzen eta lasai sentitzen nintzen. Putak eta bezeroak daude, elkarbizitza eredugarria da, baketsua. Bortizkeria ez dute praktikatzen ez prostitutek, ez bezeroek, poliziak prostituten kontra baizik.

Hipokritak eta faltsuak dira, Bartzelonako erdigunea turistentzat eta fashion jendearentzat parke tematiko bihurtu nahi dute. Puten bila badoaz, gu denon atzetik doaz. Inozoa da pentsatzea beraiek ondokoa uste dutela: “Putak soberan daude, enbarazu egiten dute”.

Jende ugarik bestelako ikuspegia du gai horri buruz. Ez dute nabari zuk nabari duzun segurtasuna.

Ez dira handik pasa. Ez dira han bizi. San Ramon kaleko espaloiak puten takoiek mendeetan miazkatu dituzte. Han bizi den jendeak badaki zer dagoen eta prostituzio eremua saihestu nahi baduzu bi kale harantzago jo eta ez daukazu ezer ikusi beharrik.

Segurtasun gabezia eta emakume esplotatuak aipatzen dituzte.

Puta ilegalei lagundu nahi badiezu indargabetu Atzerritarren Legea. Mafia horiek zeinek onartzen ditu? Atzerritarren Legeak.

Beste kontu bat umeena da. Ez naiz ama, baina haurrak izango banitu beraiek poliziarengandik babestea nahiko nuke, putak baino askoz kaltegarriagoak dira. Amek ez badute nahi umeek putak ikusterik saihestu ditzakezu Ravalen, eta handik pasako bazara poliziarekin arazorik eduki ezean, toki segurua da. Mendeak daramatzate han! Sarekada izan eta batere ez dagoenean, isiltasun moduko zerbait sentitzen duzu, deseroso sentitzen zara.

elkarrizketa osoa jeisteko

> Berria: Argitalpenak > EDORTA JIMENEZ: "AUSARDIA ALDARRIKATZEN DUT"

• «Ausardia aldarrikatzen dut»
• Edorta Jimenezek bere sexu bizipenetan oinarritutako 'Stock 13' liburu «antifaszista» argitaratu du
• Berria, 2009-11-24 # Garikoitz Goikoetxea . Bilbo

Ausartu da mugak gainditzen, edo haiek zabaltzen. Ez baitu sinesten idazleen ustezko askatasunean. «Ez, ez da egia: ez dugu erabat aske idazten». Horri aurre egin nahi izan dio Edorta Jimenezek (Mundaka, Bizkaia, 1953), Stock 13 liburuarekin (Txalaparta). Egiazko zakil baten irudia jarri du liburuaren azalean; aritu da sexuari buruz lehen pertsonan, azalkeriarik gabe. Eta bide zabaltzaile izan nahi du, atzetik beste batzuk ere etortzea: «Ausardia aldarrikatzen dut».

«Inon sailkatu ezin den liburua» da Stock 13. Jimenezen beraren sexu bizipenak ditu ardatz, liburuko azaletik bertatik hasita. Liburu berezia, sailkaezina dela uste du Jimenezek, baina ez hori egitea zuelako helburu: «Emaitza izan da berezia. Inoiz ez dut liburu hau planifikatu». Barruak hala eskatuta egin du, eta era naturalean idatzi du: «Nik ez dut batere sufritu nire miseriak kontatzen».

Egin du liburua. Baina hori lehen pausoa besterik ez da izan. Bai baitaki liburu «konprometitua» dela. «Konprometitua da zentzu zabalean, askatasunarekin. Esango nuke liburu antifaszista dela». Emakumeekin bizi izandako sexu harremanak ditu ardatz liburuak, eta, beraz, Jimenezek ez du bere burua soilik jarri konpromisoan. «Denok jartzen gaitu konpromisoan, baina zurikeriaz nazkatuta nago». Liburuan sexu harremanak izaten ageri diren emakume guztiekin hitz egin duela argitu du idazleak: «Bide hori konponduta daukat, eta ez naiz horren beldur». Hortaz, erabat libre izan da idazteko eta esateko.

Esaldi batean borobildu du lana: «Potroetan jarri zaidana egin dut». Egin, egin du. Baina hori lehen zatia baino ez da. Nolanahi ere, Jimenezek ez du liburuak sor dezakeen harrabotsaren beldurrik, nahiz eta kontatzen duenak eta liburuko argazkiek zeresana sortzeko aukerak badituzten. «Bakoitzak pentsa dezala pentsatu nahi duena, edo behar duena». Irakurleari eman dio askatasuna liburuari buruz nahi duena pentsatzeko. Askatasun osoz, idazleak liburua egin bezala. «Dena geratzen da irakurlearen iritzirako. Giltzak emanda daude, puzzlea osatuta. Bakoitzak erabakiko du».

Autobiografiaz eta autofikzioaz -«burufikzioa», haren hitzetan- gogoeta egiten du liburuak zati batean. Stock 13 zer den argitzea ere irakurlearen esku utzi du. «Nik irakurleari uzten diot dena erabakitzen: azalaren zergatia, istorioak egiazkoak edo asmatuak diren...». Dena.

Irakurleen esku dago guztia, eta irakurleengan bakarrik. Jimenezek ez baitu literatur kritikariek diotenaren zain egoteko asmorik: «Niri bost kritikariek esaten dutena. Barre egiten dut, ez naiz horren beldur, ez naiz inoiz horren beldur izan». Haren arabera, «ideologizaturik» daude kritikari gehienak. «Eta ezin dira euren ideologiatik askatu». Azkenean, ez du federik euskal literaturaren kritikekin. «Dagoen kritika iruzkinak dira, edo isiltasuna; aipatu egiten zaituzte edo isildu». Are, kritika horiek «kontrolatuta» daudela uste du.

Euskal literaturan gisa horretako lanak ez dira asko. Gutxiago hain gordinak. «Hizkuntzaren emozioaren aldetik, askotan literatura oso hotza da gurea. Hor bizi gara: beroa egiten badugu zaila da, eta, hotza egiten badugu, ez da irakurlearen oso gogokoa», dio Jimenezek. Horrek euskal literatura umezurtz uzten duelakoan da: «Euskaldunok ez daukagu egunerokoan euskaraz edozertaz irakurtzeko biderik».

Liburuaren aurkezpena, etzi
Hutsune horri aurre egin beharra nabarmendu du Jimenezek. Horretarako, haren ustez, «premiazkoa» da Stock 13-ren gisako liburu gehiago egitea euskaraz. Eta bera, behintzat, prest dago horretarako. «Nik nire burua gai ikusten dut astero maila horretako nobelak idazteko». Hala ere, kaleratu berri duena idazteko denbora gehiago behar izan duela aitortu du: abuztuaren 10etik urriaren 19ra, hamar aste ia.

Azkenean, horrekin guztiarekin literatura kaleko jendearengana hurbiltzea du helburu Jimenezek: «Literatura kaleko trintxeretara ekarri nahi dut». Literaturak eta euskarak kalean dutelako irabaztekoa, irabazi beharra, aurrera egingo badute. Hartara, gerra irudiarekin lotu du jarduna: «Nire burua idazletzat ez, baizik eta literaturaren gerrillaritzat kontsideratzen dut».

Kaleko jendea du helburu, eta jendaurreko ekitaldi irekian aurkeztuko du Stock 13 liburua Edorta Jimenezek. Eta era berezian, liburuak eskatzen duen eran. Etzi iluntzean dute egitekoa aurkezpen ekitaldia, Bilbon, Kalderapeko kultur gunean. Jimenez ez ezik, han izango da Rafa Rueda musikaria ere, idazlearen poema erotiko batzuk musikatuta. Galder Perezek eta Ane Zabalak performance bat egingo dute. «Eta agian ustekabekoren bat ere izango da», iragarri du Jimenezek.

> Berria: Erakusketa > HISTORIA SO, FANZINE SORTA ZAHARRARI BEGIRA

• Historiari so, fanzine sorta zaharrari begira
• Gasteizko Antso Jakituna Fundazioak duen fanzine bildumatik 200 paratu dituzte erakusketan
• Berria, 2009-10-28 # Anakoz Amenabar . Gasteiz

Moztu, itsatsi, kopiatu eta banatu. Ekoizpen bide erraza eta merkea zuten fanzineek, estetika originala eta desberdina, kaotikoa zenbaitetan. Gazteek gazteentzako eginak, euren behar eta mezuak zabaltzeko sortutako argitalpenak webguneek ordezkatu dituzte, baina badira oraindik ondo gordetako altxorrak. Gasteizko Antso Jakituna liburutegiak 1970az geroko fanzineen erakusketa prestatu du.

Duela urte batzuk fanzineek ez zuten lekurik liburutegietan, ez ziren informazio iturri «serioa» historialarientzat, eta ez zituzten gordetzen. Gaur egun, ordea, gutxik jarriko dute zalantzan historia behar bezala aztertzeko ezinbesteko informazio iturri direla. Antso Jakituna liburutegian, apurka-apurka, 500 fanzine inguru bildu dituzte, eta horietatik 200 hautatu dituzte aurkeztu berri duten erakusketarako, denak Euskal Herrian sortutakoak.

1970eko hamarkadan esanguratsu izan ziren Panpina ustela, Gay hotsa, Euskadi Sioux eta Pott aurki daitezke, besteren artean. Gai jakinetan espezializatutako fanzineak, zineman edo musikan, esaterako, edo gizarte gaiak jorratzen dituztenak ere bildu dituzte. «Zama politiko handia zuten garaikoek. Frankismoaren kontrakoek, esaterako, bertan aurkitu zuten bidea», aipatu du erakusketako antolatzaile Txaro Martinezek. Gehienek bi edo hiru urte irauten zuten. «Euskal Herriaren beste ikuspegi bat ematen zutela da garrantzitsua».

1980ko hamarkadan entzutetsu egin ziren Tmeo, Burp! eta La Comictiva, izen handiko egileen eskutik. Mauro Entrialgo, Alex de la Iglesia, Mikel Valverde, Simonides eta Bernardo Atxaga aritu ziren, beste batzuen artean. «Fanzine bat aipatzekotan, Gasteizen sortutako Resiste esango nuke, 1998ra arte izandakoa. Bahitu egin zuten lehenengo alea, Amedo komisarioa GAL aferarekin lotzeagatik», gogorarazi du Martinezek.

Fanzine egileek eurek aipatu bezala, banaketa izaten zen oztopo nagusia. Ekoizteko ez zen diru askorik behar izaten, baina banaketa izaten zen buruhaustea. 1990eko hamarkadan behera egin zuen nabarmen fanzine kopuruak. Internetek lekua hartu, eta papera eta banaketa gastuak aurrezten hasi ziren. Bob Dylani eskainitako Fanzimmer eta El Karma dira horren adibide.

Bilduma osatzear
Fanzine bilduma zabala du Antso Jakituna Fundazioak, baina oraindik ere gehiago jasotzeko prest daude. Gehienak irakurri ostean desagertu ziren, eta ale gutxi batzuk baino ez dira geratzen. «Zaila izaten da halakoak topatzea, normalean gazteek gazteentzat egiten zituztelako, eta denbora gutxian desagertu, horregatik ongi etorriak dira guztiak».

Erakusketa urte amaiera arte izango da Antso Jakitunak Betoñun (Gasteiz) duen egoitzan. Erakusketarekin batera, Mikel eta Juan Luis Diaz de Corcuerak prestatutako katalogoa argitaratu dute.

> Elkarrizketa: Itziar Ziga > "EUSKAL FEMINISMOA MUNDUKO INDARTSUENETAKO BAT DA, BAINA KUTSU PURITANO HANDIA GU"

• Itziar Ziga • Idazlea: «Euskal feminismoa munduko indartsuenetako bat da, baina kutsu puritano handia du»
• Emakumeen glamour ironikoa eta urdanga kategoria berreskuratzeko beharraz mintzatuko da gaur, Errenterian, 'Devenir perra' liburuaren egilea, Bartzelonako post-porno eszenako kide batekin batera.
• Berria, 2009-06-04 # Edu Lartzanguren.

«Muturreko feminitate subersiboen» inguruan mintzatuko da gaur Itziar Ziga idazlea bere jaioterrian (Errenteria, Gipuzkoa, 1974). Bartzelonan bizi da aspaldi, eta "Devenir perra" liburua argitaratu du aurten (Urdanga bihurtu). Idazlearekin batera izango da Veronika Arauzo, liburuko protagonistetako bat. Gaur, 19:30ean, Mikelazulo kultur elkartean.

Zertan da "Devenir perra" liburua?
Erretratu kolektibo eta biografikoa da, muturreko feminitate subertsibo antipatriarkalaren ingurukoa. Elkarrizketak dira, Bartzelonako nire inguruko neska biologiko, transexual, homosexual eta lesbianei egindakoak. Azken urteotan aurkitu dudan feminitate parodikoa erretratatu nahi izan dut. Horrez gain, putaren estigma feminismoarentzat berreskuratu nahi izan dut.

Urdanga hitza, irain izan ondoren, harrotasun ikur bihurtu nahi duzu?
Urdanga hitzarekin deskribatzen dugu geure burua, sexuaren aldeko feminismoa bultzatzeko. Borrokatu nahi dugu bolada neokontserbadore honek ekarritako feminismo instituzional abolizionista. Halako erakundeak, putei lagundu beharrean, haiei jazartzen laguntzen ari dira.

Veronika Arauzo da zure liburuko protagonistetako bat, eta gaur zurekin egongo da hitzaldian.
Veronika nire adineko neska transexuala da. Sexuaren langilea da, eta aktibista feminista eta antikapitalista. Aspaldi egin dugu lan elkarrekin. Biok modu berean ulertzen dugu feminismoa eta feminitatea. Gizontasuna idealizatu egin du askotan feminismoak, eta emakumetasunaren zeinu guztietatik askatzeko esan ohi digu. Gure ustez, ordea, bide guztiak dira zilegi politikoki kontzienteak badira. Ez da beharrezkoa gizontzea edo baztertzea kortseak, oinetako takoidunak eta depilazioa. Puta itxurarekin errespetua lortzen baduzu eremu guztietan, indarrean dagoen misoginiak atzera egiten du. Matxismoak eta feminismo zaharkituak gure itxura gaitzetsi dute, eta, esaterako, titiak ez erakusteko esan digute. Horrek indartu egin gaitu, matxinoak garelako.

Post-pornoaren amak, Annie Sprinklek, emakumeak «jainkosa» bihurtzeko dei egiten zuen duela 20 urte, eta zuek orain jainkosa urdanga bihurtu nahi duzue?
Nire dibetako bat da Annie Sprinkle; ezagutzen dut, eta liburuko azken atala hari eskaini diot: Annie Sprinkleren aluari gorazarre. Nire ustez, Sprinkle bera identifikaturik sentituko litzateke urdangarekin, gu jainkosarekin identifikatzen garen bezala.

Zertan bereizten da zuek egiten duzuen pornoa eta komertziala?
Porno komertziala izugarri aspergarria da, eta ez nau berotzen, estereotipo berberak etengabe erabiltzen dituelako. Geurea ironikoa da, eta politikoa; errepresentazio kodeak aldatzen ditu. Gainera, benetan jotzen dugu larrua bideotan. Geure errealitatea islatzen du, eta berotzen gaitu.

Bartzelonan egiten duzun lana Euskal Herrian egiterik izango zenuke?
Leioako fakultatean nengoela, 1996. urtean, Martxoaren 8a ospatzeko, bi metroko alua egin genuen, eta kafetegiko atean jarri genuen. Ezpainak ireki behar zenituen sartzeko. Emakumezko irakasle bat haserre etorri zitzaigun, feminista liberal burges horietako bat. Bortxaketa kolektiboa irudikatu izana egotzi zigun. Zergatik bortxaketa eta ez larru jotzea? Euskal feminismotik asko edan dut nik. Nire ustez, munduko indartsuenetakoa da, baina kutsu puritano handia du, zoritxarrez, kultura katolikoarengatik.

> Elkarrizketa: Javier Ugarte > "FRANKISMOA BIZI IZAN ZUTEN HOMOSEXUALEI EZ ZAIE AITORTU JASAN ZUTEN JAZARPENA"

• Javier Ugarte - Filosofoa: «Frankismoa bizi izan zuten homosexualei ez zaie aitortu jasan zuten jazarpena»
  
• Una discriminación universal: homosexualidad bajo el franquismo y la transición' liburua idatzi du Javier Ugarte filosofoak. Urte haietan homosexualek beren sexualitatea nola bizi zuten azaldu du Ugartek.
• Berria, 2009-05-30 # Ainara Arratibel · Donostia
  

Frankismoaren jazarpena» jasan ostean, «zailak eta luzeak» izan ziren trantsizioko urteak homosexualentzat, Javier Ugarte filosofo eta Oviedoko Unibertsitateko irakaslearen hitzetan. «Atxilotuak eta kartzelatuak izaten jarraitu zuten, 1979 arte». Egun urratsak egin diren arren, homofobiaren aurkako politika «eraginkorragoak» behar direla uste du, eta garai hartako homosexualei jasan zuten «jazarpena» aitortu behar zaiela.

Zer islatu nahi duzu liburuan?
Inork erantzun ez didan zalantza bat argitu nahi izan dut hainbat alorretako profesionalen bidez: zein baldintzatan bizi eta eraiki behar zuen bere sexualitatea homosexuala sentitzen zen pertsona batek urte haietan.

Nola egiten zuen?
Harrigarria bada ere, kasu askotan ezkonduz egiten zuten. Erregimenak, Elizarekin bat eginda, heterosexualitatea ezarri zuen bizitzeko modu gisa. Gizonek emakumeekin ezkondu eta seme-alabak izatea nahi zuen, 1936ko gerrako galera ekonomiko eta demografikoak berreskuratzeko. Hori kontuan hartuta, eta frankismoaren errepresioa ez jasateko, homosexual asko ezkondu eta seme-alabak izan zituzten. Nahiz eta homosexualen aurkako sarekada batean harrapatu, Polizia eta epaileak ez ziren horren 'gogorrak' haiekin. Beraz, oso egoera gogor eta zailetan bada ere, beren homosexualitatea bizitzen jarraitzeko aukera zuten. Ezkondu gabe zeuden homosexualekin, ordea, ez zuten gupidarik izaten, eta kartzelatu egiten zituzten.

Kartzelako bizimodua gogorra izango zen, ezta?
Oso gogorra, benetako infernua bizitzen zuten.

Eta lesbianekin zer gertatzen zen?
Emakumeen sexualitatea ukatu egiten zen, eta erregimenak erotzat hartzen zituen lesbianak. Hori dela eta, kartzelatu beharrean, ospitale psikiatrikoetan sartzen zituzten.

Eta trantsizioa nolakoa izan zen?
Luzea eta zaila. Izan ere, trantsizioa luzeagoa izan zen homosexualentzat. 1979ko urtarrilera arte indarrean egon zen Gizarte Arriskugarritasun Legea. Beraz, trantsizioaren lehen urteak gogorrak izan ziren homosexualentzat, atxilotu eta zigortu egiten baitzituzten. Hori ez zen gertatzen frankismoaren errepresioa jasan zuten beste hainbat biktimekin. Adibidez, pentsa ezina zen alderdi sozialistako edo komunistako kide bat atxilotua izatea, zituen ideia politikoengatik.

Memoria Historikoaren Legearen bidez 1936ko gerrako eta frankismoko biktimek jasandako jazarpena onartu eta aitortu nahi izan da. Garai haiek bizi izan zituzten homosexual askok, ordea, eurei ez zaiela aitortu diote. Horrela dela uste duzu?
Bai. Frankismoa bizi izan zuten homosexualei ez zaie jasan zuten jazarpena aitortu. Hala, duela aste batzuk jaso du Espainiako Gobernuaren kalte-ordaina homosexuala izateagatik frankismoaren jazarpena jasan zuen lehen biktimak. Kalte-ordaina 4.000 eurokoa izan da. Jasan zuten jazarpena kontuan hartuta, kalte-ordaina iraingarria da, oso txikia .

Nola aitortu eta onartu dakieke jasan zuten jazarpen hori?
Nik uste ematen zaien kalte-ordain ekonomikoa handiagoa izan beharko litzatekeela. Baina, zoritxarrez, uste dut horrek ez duela atzera bueltarik izango, eta hor utziko dutela. Bestalde, ideia politikoengatik jazarpena jasan zutenekin egin den antzera, omendu egin beharko lirateke. Gainera, gehiago ikertu beharko litzateke bizi izan zutenaz. Izan ere, alor horretan lanean ari garenok ez dugu inork gehiago hori bizitzerik nahi. Ezinbestekoa da homofobiaren aurkako politika argiagoak eta eraginkorragoak egotea. Gizarte osoak egin behar du homofobiaren aurka, oraindik ere aurreiritzi asko baitaude.

Zure liburua aipatu duzun omenaldi horietako bat al da?
Neurri batean bai. Jendeak homosexualek garai hartan bizi izandako infernua jakitea nahi izan dut. Izan ere, historiaren alorrean bada oso esaldi on bat: beren historia ezagutzen ez duten herriak hura errepikatzera kondenatuak daude. Zorionez, kasu honetan ez da hala izango. Baina ezinbestekoa da jendeak hura jakitea.

Gaur egun, nola uler daiteke hainbat jendek homosexualitatearen inguruan duen jarrera atzerakoia?
Ezin da ulertu. Alor horretan, kezkagarria eta salagarria iruditzen zait Eliza katolikoa bezalako erakunde batek homosexualitatearen inguruan erakutsitako jarrera oldarkor eta atzerakoia.

> Berria: Ekitaldiak > GAY ESTEREOTIPOAK ZINEMAN

• Gay estereotipoak zineman
• Eduardo Nabal (Burgos, Espainia, 1960) idazle eta zinema kritikariak El marica, la bruja y el armario: homofobia femenina y misoginia gay liburua aurkeztuko du bihar, Donostiako Koldo Mitxelena kulturunean.
• Berria, 2008-09-21 # Miren Mindegia · Donostia

Nabalek zinemari buruzko ikuspuntu berritzaile bat agertzen du liburuan. Bertze batzuen artean, En la ciudad sin límites, Segunda piel, The Talented Mr. Ripley, Boys don´t cry eta Todo sobre mi madre pelikulak aztertu ditu, bertan agertzen diren emakumezko pertsonaia homofoboak, berak «sorginak», «erreginak» edo «amak» deitzen dituenak; eta gizonezko gay misoginoak: «makarrak», «soldaduak» edota «bakeroak».

Homosexualitatearen zirkuluan ere estereotipoak badirela erakutsi nahi du Nabalek. Idazleak aipatu izan duen bezala, «zineman, askatasun eremu horretan, emakumezko homofobo eta gay misogino irudiak nonahi agertzen dira».

Bere iritziz, pantaila handian agertzen dena «gaurko gizartearen isla da». Horren harira, homosexualitatearen inguruan «aldaketa soziokulturala ez da behar bezalakoa izaten ari».

Nabal zinemazalea da haurtzarotik, eta idazle freelance gisa lanean gazte hasi zen, Zero, Versión Original, Monográfico eta Infogay aldizkarietan, bertzeak bertze. Burgosko unibertsitateko irakasle ibili da, eta Teoría queer (2005) saiakera liburuan ere parte hartu du.

• Liburu aurkezpena
• El marica, la bruja y el armario: homofobia femenina y misoginia gay. Eduardo Nabal.
• Non. Donostiako Koldo Mitxelena kulturunean.
• Noiz. Bihar, 19:30ean.

> Berria: Ekitaldiak > ERRENTERIA: "DEL GUETO A LA CALLE" LIBURUAREN AURKEZPENA GAUR, MIKELAZULON

• 'Del gueto a la calle' liburuaren aurkezpena gaur, Mikelazulon
• Gizartea Raul Lopez Romo liburuaren egilea izango da hizlari, eta ondoren solasaldia izango da 19:30etik aurrera
• Oarsoaldeko Hitza, 2008-06-10 # A. Maya

Raul Lopez Romo idazlearen Del gueto a la calle, el movimiento gay y lesbiano en el País Vasco y Navarra liburua aurkeztuko da gaur Mikelazulo Kultur Elkartean 19:30ean. Lopez bera izango da hizlari, eta ondoren solasaldia izango da ikusleekin batera. EHGAMek antolatutako ekitaldia izango da, Errenteriako Udalaren laguntzaz.

Lluis Castellsek liburuaren hitzaurrean honen garrantzia azpimarratzen du. «Lan honek homosexualitateak izan duen garapena ekartzen digu gogora, eta batez ere, belaunaldi berrientzako duen garrantzia azpimarragarria da».

Erreferentziazko liburua
Egungo egoerara iristeko egin beharreko bidea azaltzen du liburuak. «Gaur egungo egoera heltzeko, errepresioa jasan behar izan zuten, klandestinitatean ibili... Guzti horiek ederki asko azaltzen ditu Raul Lopezen liburuak», dio Castellsek. Horrez gain, EHGAMeko kideek hilaren 28an Gay eta Lesbianen Nazioarteko Harrotasunaren Eguna izango dela ekarri nahi izan dute gogora.

> Berria: Argitalpenak > "GENTE DE ERRENTERIA" LIBURUAN HERRIKO 25 PERTSONAIA ELKARRIZKETATU DITUZTE

• 'Gente de Errenteria' liburuan herriko 25 pertsonaia elkarrizketatu dituzte
• Oarsoaldeko Hitza, 2008-01-31

Elisabeth Montes eta Donato Castaño kazetariek herriko 25 pertsonaia elkarrizketatu dituzte 'Gente de Errenteria' liburuan. "2007. urtean protagonista izan diren herritarrak aukeratu ditugu, arlo askotarikoak", azpimarratu zuten prentsaurrekoen liburuaren egileek.

Protagonisten zerrenda
Juan Carlos Merino, Alkatea. Mikel Odriozola, Atleta. Jose Maria Muñoa, Apaiza. Mikel eta Jon Bagues, Musikariak. Sara Carracelas, Igerilaria. Mari Cruz Sanchez, Dantza irakaslea. Ainhoa Franco, Dantza ikaslea. Inaxito Albisu, Irakaslea. Josetxo Oliveri, Jone Idiazabal, Jon Kortajarena eta Kepa Oliveri, Artisau Azokaren antolatzaileak. Andoni Agirregomezkorta,Telebistako aurkezlea. Rafa Bandres, Kazetaria. Emi eta Maria del Mar, San Markos Plataformako kideak. Angel Elbedin, Kintoen afarien antolatzailea. Mikel Martin, EHGAMeko kidea. Bernarda Borda, Etorkina. Josemi Hernandez, Egunkari saltzailea. Maribel Boubeta, Alaia Elkartea. Aitziber Lopez de Etxezarreta, Landare saltzailea. Miren Zabala, Mendizalea. Jose Luis Urretabizkaia, Ahate zaindaria.

> Argitalpenak: De Profundis > MINAREN SAKONETIK

• De Profundis / Oscar Wilde (Aitor Arana) / Txalaparta, 2007
• Minaren sakonetik
• Gara, 2007-11-03 # Ion Olano

“Ikusten duzu zure bizitza idatzi beharra dudala zuretzat, eta hori ulertu beharra duzu. Lau urte baino gehiago dira elkar ezagutzen dugula. Denbora horren erdia elkarrekin igaro dugu; beste erdia presondegian eman behar izan dut gure adiskidetasunaren ondorioz”. Aitor dut: Wildek erraz utzi dit estreinakoa. Irakurri ondoren besarkatzeko moduko liburua baita De Profundis. Has nadin, bide batez, Aitor Arana itzultzailearen lana txalotuz, Oscar Wilderen (1854-1900) hitzen dotoreria eta atsegin bizia euskarara ederki ekartzeagatik.

Sarrerako “zu” Lord Alfred Douglas (1870-1945) zen, Wilderen lagun eta amorante gaztea, De Profundis den gutun luzearen hartzailea. Harekiko harremanagatik amaitu zuen Wildek giltzapean. Izan ere, Douglasen aitak sodomia egotzi zion Wilderi, eta bi urteko galeretara zigortu zuten. Prozesuaren aurretik, bitartean, eta ondoren, Douglas haren lagunaz baliatu zen luxuzko bizimodua izan eta trukean deus gutxi emateko.

Wildek ezin hobeto idatzi zuen: “Biziaren Plazera eta Artearen Plazera ikasteko etorri zinen nigana. Menturaz, askoz zoragarriagoa den zerbait zuri irakasteko hautatua naiz: minaren esanahia eta haren edertasuna”. Izan ere, De Profundis ezer bada, minaren gorazarrea da. “Mina, bada, eta berak erakusten duen guztia da nire mundu berria”, esan du sakon. “Une batzuetan egia bakarra Mina dela iruditzen zait. Beste gauza batzuk ikusmenaren edo janguraren ilusioak izango dira menturaz, bata itsutzeko egina, betekada sortzeko bestea, baina Minaz munduak eraiki dira, eta ume baten edo izar baten jaiotzan mina dago”.

Minaren irakaspena da, klase magistral bat bezala, Douglasi eman nahi diona. “Mina dagoen lekuan lur sakratua dago. Egunen batean ohartuko zara horrek esan nahi duenaz. Ordura arte ez duzu biziaz ezer jakingo”. Wildek errebelazio bat izan zuen espetxean: mina deskubritu, eta “Apaltasuna” erdiestea izango zuen bizitzako misio bakar. Ez zuen luze iraun, ordea. Espetxetik irten, eta ia idazteko betarik ez aukerarik gabe hil zen, handik hiru urtera, Parisen.

Reading presondegian idatzi zuen Wildek De Profundis. Orriak zerri eginda uzteko moduko esaldi azpimarragarriz josia dago liburua. Wilde berri bat erakusten digu. Wilde ezin gizatiarrago, Wilde ezin biziago, Wilde ezin Wildeago bat.

Mozorrorik gabe, aurpegi guztiak erakusten dizkio Douglasi, dizkigu guri: maitakorra (”Min handia izan nuen beti, zure izaera negargarri haren biktima ikusten baitzindudan. Maite zintudan”), zalantzatia (”Astebetean egin nuen gogoeta hartaz, zurekiko zuzengabea ez ote nintzen pentsatzen, ez ote zintudan oker epaitzen”), gogorra (”Zure garuna? Azpigaratuta zegoen. Zure irudimena? Hilik zegoen. Bihotza? Jaio gabe zegoen artean”).

Gainetik mintzatzen da Wilde: “Txikia denak handia azpiratzen zuen. Indartsuen gaineko ahulen tirania zen”. Douglas da Wilderen itzal astuna, argia itzaltzen dion itzala. Wildek ezin ditu ezkondu bere “Artea” eta lagunaren presentzia. Baina argi du zein den erruduna. “Neure buruari esan behar diot ez zuk ez zure aitak, mila aldiz biderkatuta, ezin izango zenutela suntsitu ni bezalako gizon bat; neuk suntsitu nuela neure burua; eta inor, ez handi ez txiki, ez dela suntsitzen, ez bada bere kabuz”.

Egiazko liburua da De Profundis. Egiaz betea. “Egia, hala da, entzuteko gauza mingarria da eta ahoskatzeko oso mingarria”, Wildek idatzi du. “Nik aurrez aurre begiratu behar izan diot neure iraganari. Begiraiozu aurrez aurre zeureari. Eser zaitez lasai hura ikertzeko. Bizio gorena axalkeria da. Ulertzen den guztia ongi dago”. Egia da, Wilderen kontakizuna bertsio bat baino ez da. Eta zer da egia, ez bada bertsio bat? Eta zer da literatura, ez bada egia?