Hasieran HIESaren pandemia Euskal Herrian batez ere zainetiko drogen kontsumitzaileei lotuta egon zen, egun, berriz GIB-HIESa STG bat (sexu bidez transmititutako gaixotasuna) baino ez da, nahiz-eta oraingoz sendatzerik ez daukan.
Denbora honetan gaixotasunari buruzko ikuspegia asko aldatu da, tratamendua eman ezean, ezinbestean heriotzara eramaten duen birus horri buruz asko eta oso azkar ikasi egin dugu. Drogekin eta sexuarekin beste modu batez harremanetan jartzen ere ikasi dugu, eta GIBaren kontrako borroka gertakizun berri horien arabera egokitzen joan gara.
Erretrobirusen kontrako lehen botikak agertu arte, 90ko hamarkadaren erdialdean, HIESaren kontrako mugimenduaren lana sufrimendua aritzen saiatzea izan zen, drogen kontsumo ohiturei edota sexu jarduerei buruzko balorazio moralik gabeko prebentzioa aldarrikatzearekin batera. Agonia eta doluan aditu bilakatu ginen, hainbeste heriotza bidegaberen aurrean amorratuta negarrari eusten genion bitartean.
Egun HIESaren kontra borrokatzen diren GKEen jarduera dibertsifikatu eta sofistikatu egin da.
Egun dauzkagun tratamenduei dagokienez, lan handia dago egiteko, presio handia egin ostean lortu da osasun publikoaren sistemak esku hartzea tratamenduok eragiten dituzten bigarren mailako ondorioak arintzeko, esate baterako lipodistrofiaren kasuan (gorputz gantzaren banaketa ohiz kanpokoa, aurpegiaren kasuan, eragiten duen itxuragatik, autoestima arazo larriak sorrarazten dituelako), baita semenaren garbiketa ere, bikote serodiskordanteek seme-alabak eduki ahal izan ditzaten. Borroka luze eta gogor baten ondoren, organoen transplanteak baliatu ahal izatea ere lortu zen, bereziki gibelenak, pertsona seropositibo askorengan birusaren kutsadurari C hepatitisarena gehitzen baitzaio, eta honek bizirik irauteko aukera are gehiago murrizten baitu. Zoritxarrez, salatzen jarraitzen dugu farmako berrien onarpenaren geldotasuna edota berauek erkidego autonomo batzuetara beste batzuetara baino lehenago heltzea.
Xiringak trukatzeko lehen planetatik asko aurreratu da, baina oraindik ikusten ditugu administrazioaren errezeloak bestelako errehabilitazio programetan porrot egin duten pertsonentzako injekzio-aretoak ezartzeko edota heroina helburu terapeutikoarekin banatzeko.
Prebentzioaren arloan, eta fundamentalismo erlijiosoen oposizio gogorraren gainetik, aurreko hamarkadan nolabaiteko lorpenak eskuratu ziren, kondoiaren erabilpena nagusituz joan zen, osasun publikoan hain garrantzitsua den prebentzioa GKEek garatzen badute ere, administrazioek hauen esku utzi dutelako, ziurrenik horrela merkeago suertatzen zaielako, aurrekontuetako diru apur batekin euren erantzukizunari ihes egiten baitiote. Ordena honen arabera, eta gaur egun gaixotasunari garrantzia kentzearen ondorioz, kutsadura maila igotzen ikusteak tristatzen gaitu, bereziki zeukaten garrantzia eman ez zaien sektore berrietan: gazteak, emakumeak eta arreta berezia behar duten etorkinak, eurentzako prebentzio programak sustatzeko eta gizarte eta osasun zerbitzuak euren esku jartzeko.
Hasieratik bagenekien HIESa gizarteko eta, ondorioz, munduko sektore ahulenak joko zituela, egun Afrikan inoiz ezagutu ez den genozidio ikaragarriena eta SESB ohian zein Asian zeharreko hedapen hazkor eta geldiezina ikusten ari gara. Ezin dugu ahaztu pandemiak alde ankerrena erakusten dueneko herrialde hauetako egoera, bertan tratamendu berriak eskuratzerik eta prebentzio estrategia eraginkorrak garatzerik ez dagoenez, bizi-itxaropena modu ezin larriagoan murrizten ari delako.
Ezin da ahaztu espetxeetan egon den eta dagoen egoera penagarria, urtetan espetxea gehi HIESa ekuazioa heriotza-zigor bilakatu zen, baina egungo egoera ez da larregi aldatu. Espetxe barruan GIBarekin bizi diren pertsonen kopurua % 17 inguru dela pentsatzen da, gure inguruko sektore “ongileak” hainbeste larritzen omen dituen Afrikako herrialde batzuetakoa baino handiagoa, sektore horiei gertuago daukaten egoera krudel horrek inolako kezkarik sortzen ez badie ere. Garrantzi handikoa da osasun sistema kohesionatzeko legea bete dadila eskatzen jarraitzea, preso dauden pertsonak berariazko artapena jasotzerakoan desberdintasun egoeran geratu ez daitezen, beharrezkoa da espetxeak gobernu autonomikoei transferitzea eta hauek artapenerako baliabide gehiagorekin gizarteko sektore hau hornitzea, presoek hainbat prestazio (Laguntzako Pentsioak edota Gizarteratzeko Gutxieneko Diru-Sarrerak, esate baterako) jasotzen jarraitu dezaten.
Pertsona seropositiboen edota seropositiboak izan daitezkeenen bazterkeria ezin izan da desagerrarazi, bereziki, zaurgarrien diren taldeen kasuan: prostituzioan aritzen diren pertsonak, homosexualak, drogen erabiltzaileak, transexualak, presoak, etorkinak, txirotasunaren atalase mailaren azpitik dauden pertsonak edota emakumeak. Beharrezkoa da esfortzuak biderkatzea GIBarekin bizi diren pertsonek jasaten duten gizarte eta lan bazterkeria ezabarazteko.
Garrantzitsua da ikerketan baliabide publiko gehiago inbertitzea, bai tratamendu berriei dagokienez, bai txertoa bilatzeko, alderdi politiko guztiei eskatzea autonomia eta udal hauteskundeetako programetan HIESaren kontrako herri mugimenduaren aldarrikapenak bere egin ditzatela, baita GIB-HIESaren kontrako borrokan Estatu hitzarmen handi batean Administrazio Publiko guztiak, komunitate zientifikoa, komunikabideak eta gizarte zibila biltzea ere.
GIB-HIESaren kontrako herri mugimenduak eta militanteek administrazioek betetzen ez dituzten zerbitzuak kudeatzen jarraitu dezakegu, prebentzio eta sentsibilizazio kanpainak egiten jarraitu dezakegu, nahiz eta baliabideak baino gehiago irudimena eduki, baina ez dugu ahazten borrokak giza eskubideen eta gizartea kontzientziatzearen aldekoa izaten jarraitzen duela, osasuna modu orokorrean sustatzeko zerbitzu gehiago eta hobeak bermatuko dituzten beharrezko aldaketa politikoak lortzearren.
Gizartean hiesaz kutsatzeko beldurra gutxitu egin dela ohartarazi du Gabriel Inclan Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuak. Zehaztu duenez, herritarrek ondo dakite zein diren arriskua duten sexu jarduerak, baina beraiei ez zaiela ezer gertatuko sinetsita daude. Eta preserbatiboa erabiltzeari behar baino gehiagotan muzin egiten diote.
Hiesa duten pertsonen errealitatea «heterogeneoa» den arren, estereotipoek oraindik ere bizirik irauten dutela azaldu du Inclanek. Izan ere, gizon eta emakume heterosexualek pentsatzen dute GIB birusaz kutsatzea ez dela beren kontua. «Hiesa ez da droga hartzaileen, eta beraz, baztertutako kolektiboen gaixotasuna, baina pertsona asko ez da gai errealitate hori onartzeko». Inclanek zehaztu duenez, fenomeno hori ez da Euskal Herrian bakarrik gertatzen; mendebaldeko gizartean jazotzen ari den zerbait da.
Egoera hori «oraindik eta larriagoa» da gizon homosexualen kasuan. Gizonezkoen %6 inguru dira homosexualak, baina kutsatu berriak %25. Osasun sailburuaren hitzetan, hainbat arrazoik eragin dute kolektibo horrek sexu jarduera seguruak albo batera uzteko: asteburuetako drogak (metanfetaminak...), bikotekide ezezagunekin egotea edo sexua taldean egitea, preserbatiboa erabiltzeaz aspertzea, tratamenduetan konfiantza izatea, eta Internet erabiltzea bikotekidea bilatzeko.
Beraz, norbanakoak aukeratzen du gehienetan sexu jarduera seguruak albo batera uztea, baina Inclanek ohartarazi du aspaldian bestelako arrazoiak ere izaten direla. «Gizarteko testuinguruak garrantzia handia izaten du batzuetan: alternatibarik ez izatea, pobrezia, ahulezia... sexu jarduera seguruak izateko oztopoak izaten dira batzuetan».
Kanpaina berritzailea
Sexu jarduera seguruak behar baino gehiago alboratu arren, aurten 150 gaixo berri inguru izango dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan; iaz antzeko kopurua izan zen. Dena dela, eta egoera hartzen ari den kutsua ikusita, preserbatiboaren erabilera sustatzeko kanpaina berritzailea egingo du Osasun Sailak. Lehen aldiz gizon homosexual bi agertuko dira kanpainaren argazkian. «Homosexualen elkarteak kezkatuta zeuden herritarrak sexu jarduera seguruak baztertzen ari direlako, eta horregatik erabaki dugu izaera horretako kanpaina egitea».
Hiesdunen diskriminazioa
GIB birusa dutenek pairatzen duten «diskriminazioari» aurre egiteko administrazioei laguntza eskatu die Harri-beltza hiesaren aurkako Gipuzkoako elkarteko kide Joseba Rekaldek. Zientziaren aurrerapenek gaixoei «bizitza normaltzen saiatzeko aukera» eman arren, hiesari «gizarte ikuspegia» emateko unea dela esan du Joseba Rekaldek.
Baionan 680 GIB kasu artatzen dituzte
Azken urteotan gora egin du GIB birusa dutenen kopuruak. Orotara 680 pertsona artatzen dituzte Baionako erietxean. Azterketak anonimotasunean egiten dira, eta ez dago jakiterik jendeen jatorria eta eritasunaren bilakaera eskualdeka. Baionako erietxeak kopuru ofizialak jakinarazi ditu aurten, lehen aldiz.
Zuberoa ez dago Baionako erietxeari loturik, eta Landetako hegoaldeko jendeak (Akitania, Frantzia) Baionako erietxera jotzen du, Celine Foucaud Euskal Herriko Aides taldeko kideak zehaztu duenez. Eritasuna zabaltzen ari da, bikote heterosexualen eta homosexualen artean. «Hedapena mugatzea lortu bagenuen ere, badirudi jendeak axolagabekeriaz diharduela orain. Larria da».
Aurten kolektibo bat osatu dute lehen aldiz hiesaren aurkako nazioarteko eguna prestatzeko. Ibilaldi bat eginen dute Baionako karriketan, eta eskoletako gazteek 680 ator berezi eramanen dituzte.
Gaur hamabost. Bihar beste hamabost. Etzi hamabost gehiago. Egunean hamabost emakumek aurkeztu dute salaketa beren kontrako indarkeriagatik Euskal Herrian, azken hamabi hilabeteotan. Asteon bertan, emaztea eta semeak erretzen saiatu da ustez gizon bat Lizarran (Nafarroa). Etxean itxi zuen familia, eta eraikina gasolinarekin busti. Sua piztu aurretik atxilotu zuten. Gasteizen, berriz, 22 urteko gizon bat atxilotu dute ustez neska-laguna bortxatzen saiatzeagatik. Hainbat ordu lehenago, atari bat garbitzen lanean ari zen beste emakume bati egin zion eraso gizon berak, ustez.
Emakumeen Kontrako Indarkeriaren Aurkako Nazioarteko Eguna da gaur. Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailburu Joseba Azkarragak onartu du datuek itxaropenerako tarte txikia uzten dutela. Eta etsipen bera agertu du Nafarroako Emakumearen Institutuko zuzendari Teresa Aranazek. Joan den urteko ekainaz geroztik, eta urriaren 31a bitarte, 869 salaketa jarri dituzte Araban, haietako 807 Gasteizen; Gipuzkoan 1.384 egon dira denbora tarte berean (Donostian jarri dituzte haietako 800); Bizkaian, 2.878koa da salaketa kopurua eta 1.573 dira Bilbokoak. Nafarroan, urtea hasi zenetik, 702 salaketa aurkeztu dituzte, gehienak Iruñerrian, 462 alegia.
Tratu txar fisikoak jasan dituzte emakumeok, batez ere. Bizkaian, Araban eta Gipuzkoan, salaketen % 34 dira lesioengatik, eta % 8,3 tratu txar psikikoengatik. % 1, berriz, sexu askatasunaren kontrako erasoengatik jarri dituzte. Nafarroan, halaber, indarkeria fisikoak eragin ditu salaketa gehienak, % 47; kasuen % 13tan tratu txar fisikoak eta psikikoak nahasten dira, eta % 9,5etan tratu txar psikikoak dira. Sexu erasoak, berriz, ia % 6ra ailegatzen dira. Egoera hori kontuan hartuta, 1.646 emakumek dute egun Hego Euskal Herrian epaileek sinatutako babes aginduren bat.
Delitu horien biktima izan direnen artean, gaztetasuna azpimarratu du Azkarragak. Bizkaian, Araban eta Gipuzkoan 26 eta 45 artekoak dira tratu txarrak jasan dituzten gehienak. Nafarroan, berriz, 25-29 adin tarteko emakumeak dira salaketen gehiengoa jarri dutenak. Datu hori nabarmendu du Nafarroako Gobernuko Barne kontseilari Javier Caballerok.
EMAKUMEEN ALDEKO NEURRIAK. Datuak mahai gainean, argi eta garbi erran du Azkarragak: «Emakumeen kontrako indarkeria egiturazko arazo nagusi bilakatu da gure gizartean». Hori dela eta, «gogoeta sakona egitea» eskatu du, «emakumeen eta gizonen rolek behar dituzten aldaketak izan ditzaten, berdintasuneranzko bidean».
Bere sailetik hainbat neurri iragarri ditu Azkarragak. Batetik, ezagutarazi du Eusko Jaurlaritza aztertzen ari dela bere burua kaltetu gisa aurkezteko aukera emakume bat hil edo larri zauritzen dutenean. «Neurri hori bideragarria ote den aztertzen ari gara. Erakunde guztiok nahiago genuke halakorik egin behar ez izatea, emakumeak babesteko neurrien porrota onartzea litzatekeelako, baina gauzak dauden bezala, baliteke ondorio positiboa eragitea auzibidean bertan, bai eta biktimaren senitartekoentzako laguntzan ere».
Bestetik, Justizia sailburuak aurreratu du laster hitzarmen berria sinatuko dutela Abokatuen Euskal Kontseiluarekin, epaitegian edo poliziaren etxean salaketa jarri aurretik emakumeek laguntza eta aholku zehatza jaso dezaten. Zerbitzu hori eskaini ahal izateko diruz lagunduko du Euskal Jaurlaritzak abokatuen erakundea.
Nafarroan, emakumeak babesteko neurrietan jarri dute indarra agintariek gaurko Emakumeen Kontrako Indarkeriaren Aurkako Nazioarteko Egunaren harira. Neurri horien artean, Gobernuak azken aldian gehien nabarmendu duena ekarri du gogora Miguel Sanz presidenteak, emakumeei bizkartzaina jartzeko aukerarena alegia. Zerbitzu hori jada martxan da, Sanzek erran duenez. Segurtasun arrazoiengatik, ez du zehaztu zenbat emakumek duten bizkartzaina, baina aipatu du 300.000 euroko aurrekontua onartu duela jada Gobernuak zeregin horretarako.
Nafarroan 145 emakumek dute babesteko agindua. Haietako 25 Foruzaingoak duen alarma sistemarekin lotuta daude zuzenean. Sistema horri esker, sakelako telefonoaren edo GPSaren bidez harreman zuzena dute mehatxatutako emakumeek Foruzaingoaren egoitza nagusiarekin. Botoi bat sakatzea nahikoa da polizia etxean alarma pizteko.
Hori gertatzen denean, emakumeari eta erasotzaileari buruzko informazio guztia agertzen da foruzainen ordenagailuetan. Modu automatikoan, hurbilen dagoen polizia taldea joaten da emakumea babestera. Bere kabuz ezin badu erran non dagoen, GPSaren bidez jakin dezakete toki zehatza foruzainek.
LEGEBILTZARRAREN ADIERAZPENA. Nafarroako Parlamentuak astelehenean onartu zuen emakumeen kontrako indarkeriaren aurkako adierazpena, eta, atzo, Eusko Legebiltzarrak egin zuen gauza bera.
Izaskun Bilbao Legebiltzarreko lehendakariak irakurri zuen agiria, osoko bileraren hasieran. Bilbaok beren kontrako indarkeriagatik euren herrietatik alde egin behar izan duten emakumeek asilo eskubidea badutela nabarmendu du Bilbaok. Espainiako Gobernuak Europako arauetara moldatu beharko du eskubide horri buruzko legea laster, eta genero arrazoiak kontuan hartzeko eskatu dio Legebiltzarrak.
Adituek prebentzio neurrietan esku hartu behar dela diote, baina emakumeen aurkako indarkeria behin betikoz amaitu bitartean, biktimen segurtasuna eskatzen dute. Eskaintzen zaien baliabideetako bat erasotzailearen urruntze agindua da. Ezer gutxirako balio du, ordea, betetzen ote den edo ez zaintzen ez bada.
Ofelia Hernandez durangar emakumeak bi alditan salatu zuen senarra, eta urruntze agindua ere lortu zuen, baina alferrikakoa izan zitzaion, Felipe Ardantza bere senar ohiak eraso egin eta hil zuenean. Justiziak neurriak hartu ditu orain, eta 17 urteko espetxe zigorra ezarri dio.
Urruntze aginduak hausteak oihartzuna hartzen dute emakumeek bizia galtzen duten kasuetan. Baina, aginduok beteak izateak emakume hainbaten eguneroko bizitza baldintzatzen du. Horixe da, esaterako, ondorengo emakume honen kasua.
Indar handiak pilatu behar izan zituen urteetan jasandako izua gainditu eta bikotea salatzeko. Baina, egun batean, orain dela hilabete gutxi, erabaki sendoa hartu zuen, ez zuen ordura arteko egoera egun bakar bat gehiagoan jasateko ez indarrik ez gogorik.
Salaketa jarri eta erasotzaileari urruntze agindua ezarri zioten denbora laburrean; senarrak ezingo zuen 300 metrora bertaratu. Baina, lehen unetik ez duela bete gogora ekarri du. «Hasieran lasai utzi ninduen, baina berehala hasi zen agindua hausten».
«Begiratzeak ere beldurra»
Gogoan du oso salaketaren ostean erasotzailea ikusi zuen lehen aldia. «Oso urduri jarri nintzen, beldurra ematen zidan begiratzeak ere». Erasotzaileak berak duen jarrera ere nabarmendu nahi izan du: «Barre egiten du ikusten nauenean, berak badaki nik beldur izugarria diodala». Horregatik, epaiketaren egunean pentsatzen hasteak berak ere zirrara eragiten dio emakume horri. «Badaki begiradarekin berarekin beldurtzen nauela, eta ez dakit epaiketan indarrik izango ote dudan».
Azaldu duenez, tratu txarren kasuetan tartean haurrak izateak egoera are eta zailago egiten du. «Haurrek zeuk bezalaxe sufritzen dute», azaldu du, eta horrek ere salaketa jarri eta tratu txar egoerarekin apurtzen laguntzen duela nabarmendu du, halaber.
Behin salaketa jarri eta urruntze agindua lortu zuenean ere, haurrek sufritzen jarraitu zutela adierazi du, ordea. «Niri min gehiago egiteko bidea dira. Askotan aitarekin egon eta etxera etortzen zirenean hark esaten zituenak kontatzen zizkidaten, eta jasan ezina zitzaidan. Orain haurrek ez dute aita ikusten, ez dute ikusi nahi».
Erasotzailea beharrean biktima zaintzeko proposatzen diren neurriei dagokienez, ez ditu begi onez ikusten. «Zer izan behar dugu, pertsona bat egun guztiak atzetik? Zergatik aldatu behar dugu gure bizia guk?». Azken batean, bi eskaera baino ez dituela gogora ekarri du: «Nik ahazteko eta bakean uzteko eskatzen diot berari, eta, instituzioei nik bizitza normala egin ahal izatea bermatzeko. Azken batean, nik ere beldurrik gabe eta seguru bizitzeko eskubidea daukat». Berak eman zuen pausoa bide horretan, Euskal Herriko beste hainbat emakumeren gisara.
Acovidem elkarteko idazkari Sonia Frankoren esanetan ere, urruntze agindua poltsikoratzen duzun paper bat baino ez da, azken batean erasotzailea bertaratzen denean inolako babesik gabe egoten baitira emakume ugari. «Maiz salaketa jarri izanaz edota urruntze agindua eskatu izanaz ere damutu egiten dira, bikotearekin duten harremana gogortu eta babesik gabe ikusten baitute euren burua». Alde horretatik, emakumeei salatzen jarraitzeko deia egiten die, premiazko jotzen baitu, baina neurri berean oinarrizko irizten dio agintariek emakumeei eskaintzen zaizkien neurriak bete daitezen lan egin dezaten. «Gainerakoan alferrikakoa da».
Fernando Varga Perales abokatuak tratu txarrak jasan eta epai bidea hartu duen emakumeekin lan egin izan du maiz. Bere esanetan, Madrilen onartu zuten Emakumeen Kontrako Indarkeriaren Aurkako Lege Integralak tratu txarrak jasan dituzten emakumeen egoera hobetu egin du, «prozesu azkarragoak baitira». Bere esanetan, emakumeek ez dute jakiten nora jo, eta arlo horretan ere hobekuntzak izan dira.
«Biktimei zaintza poliziala»
Vargak zehaztu duenez, egun azkartasun gehiagorekin ezartzen den neurrietako bat erasotzailearen urruntze agindu da. «Baina, beste gai bat da neurri horiek eraginkorrak diren edo ez. Gure bulegoan dugun esperientziari erreparatuz, kasu askotan urruntze aginduak ez ditu errespetatzen erasotzaileak. Are gehiago, zenbait kasutan urruntze agindua beharrean biktimaren zaintza poliziala eskatzera ere iritsi gara», adierazi du. Horren gainean zera gaineratu du: «Emakumeentzako ez da batere erraza neurri hori hartzea, azken batean beren askatasuna mugatzen baitu, eta erasotzaileari, berriz, betiko bizimodua egiteko aukera ematen baitio».
Vargak azaldu duenez, genero indarkeriaren biktima diren emakumeek zigor prozesu luzeei aurre egin behar izaten die, eta zenbait kasutan, «etsipena» ere eragiten die, «batez ere urruntze aginduak hautsi eta beren segurtasuna arriskuan ikusten dutenean». Zentzu horretan lan egin behar dela adierazi du.
Legedia ahotan hartuta etorri da egunotan Olga Campos abokatu madrildarra Euskal Herrira. Burutu berri duen txostenak izenburu deigarria du oso: «Eskubideak errealitate egin».
Osatzen diren legeek ondorio onak izango lituzketela adierazi du, «baldin eta aurrera eramateko bitarteko pertsonal eta ekonomikoak jarri izan balira». Alde horretatik, urruntze aginduei dagokienez, bitartekoen gabezia ere aipatu du abokatu madrildarrak. «Neurri horiek ezartzen dira emakumeak epaia itxaron bitartean eta baldin eta egoera arriskutsuan dagoela uste bada. Nola babestu arriskutik erasotzaileak edozein unetan agindua hautsi badezake?».
Era berean, Camposi ulergaitza zaio epaiketetan gertatzen dena. «Nola da posible urruntze agindua duen emakume batek bere erasotzailearen aurrean deklaratu beharra. Maiz erabat baldintzatzen ditu emakumeak ematen dituen datuak, urduri jartzen da eta ez da xehetasunak gogoratzeko gai. Ondoren epaileak erasotzailea aske utz dezake, emakumeak bere testigantzan kontraesanak izan dituela argudiatuta», azaldu du. Alde horretatik, genero indarkeriaren biktimekin lan egiten duten pertsonak prestatuak egon behar direla nabarmendu du, eta emakumeen hitza zalantzan jartzeko dagoen joerarekin amaitzeko premia aipatu du. «Emakume hainbati erasoak salatu dituztenean horiek frogatzen ez badira erasotzaileak neurriak har ditzakeela gogorarazi diote. Zein beste kasutan gertatzen da hori?», azaldu du.
Abokatuak adierazi duenez, eskumuturrekoak soluzio bat izan daitezke, hala erasotzailea biktimarengana bertaratzean abisu emango bailuke, baina horretarako ere eskura daudenak baina errekurtso gehiago behar dira. «Ezin da ezer lortu lege ponposo bat egin baina ondoren bertan zehazten diren neurriak betetzeko modurik ez bada».
Estatu frantsesean Zarkozy Zirkular izenekoak emakumeen aurkako indarkeria kasuen gainekoak arautu zituen 2005eko lehenetik. Maider Etxoan Bortizkeria Sexisten Kontrako Kolektiboko kidea da. Oraindik ere legearen aplikatzeak ondo aztertzeko modurik ez dutela izan adierazi badu ere, legean bertan ezartzen direnak betetzeko mekanismoak ez direla zehazten argitu du. Gainera, legean nahiko neurri arinak hartzen direla nabarmendu du.
Testigantza guztiek argi uzten dute emakumeen aurkako indarkeria kasuei aurre egiteko eskaintzen diren baliabideek eraginkortasunik ez dutela.
Hala ere, neurriak neurri, eta kasuan kasuko egoerei aurre egiteko premia bada ere, adituak prebentzioaz mintzatzen dira, eta tratu txarren oinarrian dagoen gizarte patriarkala errotik aldatzeko neurriak hartzea da, euren ustez, premiazkoena.
Haurrak, tratu txarren zeharkako kaltetuak
Asier Bilbao psikologoak haurrekin ere egiten du lan, eta bere kontsultan hartu izan ditu tratu txarren testigu izan diren gazteak. Bere esanetan, haiek jasaten dituzten kalteak indarkeriaren nolakotasunaren, haurraren adinaren eta beste hainbat faktoreren araberakoak dira. «Hiru urtez azpitik genero indarkeriaren testigu izan dena asko beldurtu daiteke, adibidez, aitak amari jo diola ikustean, eta agian ez du modu berean beldurtuko ama iraintzen badu», nabarmendu du Bilbaok.
Eraginik handiena nerabezaro aurrean edota nerabezaroan dauden gazteek izaten dute, zortzi-bederatzi urtetik aurrerakoek: «Gainera, urteetan izaten den indarkerian haurrak ere erasotuak izaten dira maiz», azaldu du.
Emakumeen aurkako indarkeria etxean ikusi duten haurren jarrerari dagokionez, hainbat ondorio izan ditzakeela adierazi du. «Haur batek ikusten badu aitak nahi duena lortzen duela, mahaian kolpe bat emanez edota ama iraindu edota jotzen, hau da, hitza erabili beharrean indarra erabiltzen duela nahi duena lortzeko, bada, jarrera hori hartuko du», adierazi du.
Maila kognitiboan ere espero dena baino maila baxuagoa izan ohi dutela azaldu du. Hala ere, bereizketa egin du neskato edota mutikoen artean. «Mutikoek oro har jarrera oposizionalistagoak eta agresiboagoak izan ohi dituzte eta hotzagoak izan ohi dira gainerako haurrekin», azaldu du. Neskatoen kasuan, berriz, barruratzaileagoak izan ohi direla adierazi du, «bakartzeko joera handiagoa dute».
Haurrak erabili
Oro har bikoteen arteko liskarretan haurrak erabiltzeko joera dagoela adierazi du, eta tratu txar kasuak ez dira salbuespen.
Sexu heziketari buruz Bilboko Euskalduna jauregian izandako jardunaldi batzuetan egon nintzen iragan asteburuan. 6, 12 eta 16 urteko ikasleen artean egindako ikerketa baten emaitzak abiapuntutzat hartuta, eskoletan ematen den sexu heziketa aztertu genuen jardunaldi haietan. Garbi ikusi genuen ematen den heziketa ez dela nahikoa.
EHGAM (Euskal Herriko Gay Askapenerako Mugimendua), Bizigay eta Queer ekintza taldeek bultzatutakoa zen ikerketa. 400 inkesta egin zituzten, Bilboko ikastetxe publiko eta pribatuetan. Laikoak eta erlijiosoak ziren ikastetxeak. Horri esker, sexu heziketari buruzko puzzlea osatu ahal izan genuen.
Hauek dira ikerketaren emaitza eta datu esanguratsuenak:
6 urteko neska-mutilek hobeto ezagutzen dute zakila bagina baino.
6 urteko umeek ez dituzte ezagutzen tradizionalak ez diren familia ereduak.
Antisorgailuen inguruan informazio ugari eduki arren, erabiltzeko momentuan zalantza ugari dituzte 12 eta 16 urteko gazteek
Sexualitateari dagozkion eremuetan -komunikazioa, gorputzaren autoestimua...- alde nabarmena dago 12 eta 16 urteko nesken eta mutilen artean.
Hasieran sexuari buruzko informazio iturri nagusia familia bazen ere, urteak pasatu ahala, lagunen konplizitatea ezinbestekoa dela aitortzen dute 12 eta 16 urteko gazteek.
Eskoletan emandako sexu heziketa ez dela nahikoa eta heziketa hori nahiko berandu jaso dutela iritzi diote 12 eta 16 urteko nerabeek.
Aspalditik genuen ustea baieztatzeko balio izan du ikerketak; oraindik asko dagoela egiteko ikusteko. Dena den, badira azpimarratzea merezi duten gauzak. Esanguratsua da ikerketan 6 urteko haurrek parte hartu izana. Izan ere, orain arte sexu heziketari lotutako programak nerabezarora mugatzen ziren.
Garbi geratu da, bestalde, sexu heziketa ez dela genitalen erabilerara mugatu behar. Hori baino gehiago egin behar da. Sexualak, sexudunak eta erotikoak diren heinean, neskatoen eta mutikoen heziketa behar dugu, sexuen heziketa. Norbere baliabide, beldur, lotsa eta plazeretatik abiatuz, besteekin ulertzeko bidea egin behar da. Hori da dugun erronka nagusia.
Espero bezala, ikerketan argi ikusi da haur eta gazteei ematen zaien informazioa ez dela nahi-koa. Bizitzako beste alorretan gertatzen den moduan, gauza bat da terminoak ezagutzea eta bestea kontzeptu horiek praktikan jartzea. Izan ere, gure jarrerak, pasioak, kontraesanek eta abarrek sekulako eragina dute. Horiexek ezagutzea da gure zeregina. Horretan denek dugu zeresana: komunikabideek, familiek, erakunde publikoek, irakasleek, sexu hezitzaileek eta, nola ez, gazteek. Gainera, informazio hori emate-ko garaia zein den zehaztu behar da.
Makina bat komunikabide izan zen jardunaldietan. Alde batetik, izugarri pozten gara, baina, bestetik, garbi dago komunikabideek eta zientzialariek ez dugula elkar ulertzen. Dena azaltzeko astirik ez izateak eta albisteak behar izateak ez du horretan batere laguntzen. Komunikabideek sexualitateari buruz duten grina aseezina da, eta datu deigarriei heltzen diete. Horrek sexualitateari buruzko azalpen sakona saihesten du. Adituok , gainera, ez dakigu zurrunbilo horretatik ihes egiten. Zabaldu nahi dugun mezua ez da heltzen jendearengana, eta eztabaida betiko kontuetara mugatzen da.
Aurrekoan Kalaka saioan egon nintzen (ETB1). Ez da plaza erraza: fokuak, jendea aurrean eta atzean... Batzuk besteak baino ohituagoak daude horretarako. Ni oso urduri egon nintzen. Kalaka-n ere garbi geratu ziren komunikabideen eta adituen arteko desberdintasunak. Alde batetik, adituoi (edota solaskideoi) zaila egiten zaigu telebistak eskatzen duen erritmora egokitzea. Gehienetan, erantzunak ez dira baiezkoak ala ezezkoak; testuinguru bat dute, jatorri bat. Beharbada, denbora gehiegi behar dugu hori dena azaltzeko. Oso zaila da hain gai sakonen inguruko iritziak bi hitzetan azaltzea.
Bestalde, eskertuko nuke gai labainkorrei heltzeko beste modu batzuk garatzea. Pena da egunkarietako tituluetan geratzea. Are gehiago gai horietan sakontzea denen onerako izanda.
Batzuetan gertatzen da, aurrekoan moduan, han batu ginenak ados geundela hainbat gaitan. Desberdintasunak bazeuden gure artean, baina horiek albo batera utzi behar dira. Adostasuna bultzatu beharreko altxorra dela uste dut. Ziurrenik, adostasunera heltzeko eztabaida sortzeak ez du ikusle kopurua igoko. Baina, nire ustez, telebista publikoaren zeregina hori da: iritzi desberdinak dituen jendea entzutea eta elkar ulertzea bultzatzea.
Gizartean hori bultzatu behar da: bikotekideen artean, enpresen artean, familien eta lagunen artean... Baina iruditzen zait komunikabideentzat nahiko aspergarria dela. Dena den, guztion zeregina da gazteen artean sexu heziketa egokia egitea.
Posts
All Comments
