> Erreportajea: Literatura > GRINAREN ZIPRIZTINAK

• Grinaren zipriztinak
• Ricardo Arregik eta Mikel Aierbek homosexualei emandako trataera literarioa aztertu dute
• El País, País Vasco arg., 2006-09-25 # A. Iraeta, Donostia

Literaturak ez du sexurik, baina idazleen sexualitateak liburu guztiak zipriztintzen ditu. Gizakiek modu desberdinetan bizi dute sexualitatea egungo gizartean, baita Euskal Herrian ere, baina euskarazko literaturan ez da islatu oraindik aniztasun hori.

Ricardo Arregi Diaz de Herediak 2001. urtera arteko euskal literaturan sexuak izandako tratamendua aztertu du, eta lan honi jarraiki, Mikel Aierbek 2001etik 2006ra luzatu du ikerketa hau.

Arregik liburu bakoitzak homosexualak nola tratatzen dituen aztertu du, literatura homosexuala delako izendapena bazterrean utzita.

Ahalegin horren bitartez, idazle gasteiztarrak homosexualitateak euskal literaturan duen irudikapena aztertu du. Hauxe da atera duen ondorio nagusi eta begi-bistakoa: homosexualak, oro har, gutxi agertzen dira eta normalean bigarren mailako pertsonak dira, dramatismoan eta bekatu eta erru sentimenduen artean murgildurik daudenak.

Mikel Aierberen iritziz, "Ricardo Arregik eginiko azterketan jada homosexualen irudia euskal literaturan erabat tremendista zela azaltzen zen, bekatuarekin eta tragikoarekin erabat lotua, eta agertzen direnean, erabat azalekoak dira eta inoiz ez pertsona normalak".

Azterketa honi jarraipena emanez, Aierbek, 2001etik 2006rako liburuak aztertu ditu, alderdik dagoen ala ez ikertzea aldera.

Aierberen aburuz literatura homosexualak orokorrean bi fase izan ditu. Alde batetik, joera sexual hau erabat baztertua zegoenean, fenomeno hori azalera-tzeko erabiltzen ziren liburuak.

Bigarren epe batean, aldiz, literatura homosexuala moda bilakatu da. "Euskal literaturan aldiz, tendentzia hau ez da oraindik eman, nahiz eta gaztelerazko liburuetan ageria den", esan du Aierbek.

Ikuspuntu honi jarraiki, Aierbek Juanjo Olasagarreren Ezinezko maletak, Hasier Etxeberriaren Mutuaren hitzak eta Hur Apalategiren Gure Gauzak S.A. aztertu ditu. Lehengoan, Londreseko eta Euskal Herriko mundua kontrajarri ditu idazleak, euskal gizarteari kritika eginez. Homosexuala naturaltasunez islatuta dago.

Beste bi obretan, aldiz, homosexualak bigarren mailako pertsonaiak dira, eta "nolabaiteko morbo kutsua mantentzen dute", Aierberen esanetan.

Filologoak, azkenik, itzulpenak ere aztertu ditu, atzerriko liburuetan gai hau nola tratatzen den jakitearren. Andolin Eguzki-tzak itzulitako Denis S.Miles-en Laguna eta Oscar Aranak euskaratu zuen Paul Auster-en Broo-klyngo erokeriak hartu ditu oinarritzak Mikel Aierbek lan hau egiteko.

Kasu hauetan, "garrantzitsuena ez da literatura homosexuala ala heterosexuala den zehaztea, irakurlearen ikuspuntua irekitzeko ahalegina baizik", esan du.

Beste bitxikeria bat: "Liburu hauetan, gizonezkoak dira protagonista, eta emakume homosexuala erabat ezabatua dago", azpimarratu du Aierbek. Hala ere, homosexualitatearen tratamendua normalizaziorantz doa euskal literaturan, nahiz eta oraindik urrats garrantzitsuak eman behar diren. Nolako gizartea halako literatura.